ਰਾਜਾ ਆਰਥਰ
ਰਾਜਾ ਆਰਥਰ ਬਰਤਾਨੀਆ ਦਾ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਨੇਤਾ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਮਧਯੁਗੀ ਇਤਹਾਸ ਅਤੇ ਕਲਪਿਤ-ਕਥਾਵਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਪੰਜਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਛੇਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਸੈਕਸੋਨ ਆਕਰਮਣਕਾਰੀਆਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਦੀ ਫੌਜ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਸੀ।ਆਰਥਰ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਵੇਰਵੇ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲੋਕ-ਕਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤਕ ਕਾਢਕਾਰੀ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਹੋਂਦ ਨੂੰ ਅੱਜ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਨੇ ਬਹਿਸ ਅਤੇ ਵਿਵਾਦ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। [2] ਆਰਥਰ ਦੇ ਖਿੰਡਰੇ ਪੁੰਡਰੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਿਛੋਕੜ ਨੂੰ ਕਈ ਸ੍ਰੋਤਾਂ ਤੋਂ ਇਕੱਠਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਅੰਨਾਲੇਸ ਕੈਮਬਰਿਆ, ਹਿਸਟੋਰੀਆ ਬ੍ਰਿਟਨੌਮ ਅਤੇ ਗਿਲਦਾਸ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਆਰਥਰ ਦਾ ਨਾਂ ਵੀ ਵਾਈ ਗੋਦੋਦੀਨ ਵਰਗੇ ਪੁਰਾਣੇ ਕਾਵਿਕ ਸਰੋਤਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।[3]
ਆਰਥਰ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਦਾ ਮੁੱਢ ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਦੰਦ-ਕਥਾਵਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਮੁੱਖ ਹਸਤੀ ਹੈ। ਦੰਦ-ਕਥਾਈ ਆਰਥਰ ਨੂੰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਦਾ ਇੱਕ ਰੂਪ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਮੋਨਮਾਊਥ ਦੇ ਜੈਫਰੀ ਦੇ ਕਲਪਨਾਸ਼ੀਲ 12 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀ ਬ੍ਰਿਤਾਨੀਆ ਦੇ ਰਾਜਿਆਂ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਹੋਇਆ।[4] ਕੁੱਝ ਵੈਲਸ਼ ਅਤੇ ਬ੍ਰਿਟਨ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਅਤੇ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਜੋ ਇਸ ਰਚਨਾ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਹਨ, ਆਰਥਰ ਜਾਂ ਤਾਂ ਮਨੁੱਖੀ ਅਤੇ ਅਲੌਕਿਕ ਦੁਸ਼ਮਨਾਂ ਤੋਂ ਬ੍ਰਿਟੈਨ ਦੇ ਬਚਾਅ ਲਈ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਯੋਧਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਲੋਕ-ਕਥਾ ਦੇ ਜਾਦੂਗਰ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਜਾਂ ਤਾਂ ਕਦੇ ਵੇਲਜ ਅਦਰ ਵਰਲਡ, ਐਨਵਨ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।[5] ਜਿਓਫਰੀ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ (1138 ਵਿੱਚ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ) ਨੂੰ ਜਿਓਫਰੀ ਨੇ ਖੁਦ ਹੀ ਖੋਜਿਆ ਹੈ ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਸਰੋਤਾਂ ਤੋਂ ਅਪਣਾਇਆ ਗਿਆ, ਇਹ ਅਗਿਆਤ ਹੈ।
ਹਾਲਾਂਕਿ ਮਜ਼ਮੂਨਾਂ, ਘਟਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਆਰਥਰ ਸੰਬੰਧੀ ਦੰਤ ਕਥਾਵਾਂ ਦੇ ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਪਾਠ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲੋਂ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਭਿੰਨਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕੋਈ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ ਸੰਸਕਰਣ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਜੇਫਰੀ ਦੇ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੇ ਸੰਸਕਰਣ ਵਿੱਚ ਅਕਸਰ ਬਾਅਦ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਆਰੰਭਿਕ ਬਿੰਦੁ ਹਨ। ਜੇਫਰੀ ਨੇ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਆਰਥਰ ਬਰਿਟੇਨ ਦੇ ਰਾਜੇ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸੈਕਸੋਨਾਂ ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਬ੍ਰਿਟੇਨ, ਆਇਰਲੈਂਡ, ਆਈਲੈਂਡ, ਨਾਰਵੇ ਅਤੇ ਗਾਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਵਾਸਤਵ ਵਿੱਚ ਜੈਫਰੀ ਦੀ ਹਿਸਟੋਰਿਆ ਵਿੱਚ ਆਈ ਆਰਥਰ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਵਿੱਚ ਕਈ ਤੱਤ ਅਤੇ ਘਟਨਾਵਾਂ ਇੱਕ ਅਨਿੱਖੜਵਾਂ ਅੰਗ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਆਰਥਰ ਦੇ ਪਿਤਾ ਉਥਰ ਪੇਂਦਰਗੋਂ, ਜਾਦੂਗਰ ਮਰਲਿਨ, ਸਿੱਧ ਤਲਵਾਰ, ਤੀਂਤਾਗੇਲ ਵਿੱਚ ਆਰਥਰ ਦਾ ਜਨਮ, ਕਾੰਲਾੰਨ ਵਿੱਚ ਮੋਰਦਰੇਡ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਿਰਣਾਇਕ ਲੜਾਈ ਅਤੇ ਅਵਲੋਨ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੇ ਅੰਤਮ ਦਿਨ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। 12 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਫਰੇਂਚ ਲੇਖਕ ਚਰੇਤੀਏਨ ਦੇ ਟਰੋਏਸ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਹਾਣੀ ਵਿੱਚ ਲੇਂਸਲਾਟ ਅਤੇ ਪਵਿਤਰ ਕੰਘੀ ਨੂੰ ਜੋੜਿਆ ਸੀ, ਜਿਸਦੇ ਬਾਅਦ ਆਰਥਰੀਅਨ ਰੁਮਾਂਸ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਜੋ ਮਧਕਾਲੀ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਸਿਰਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਫਰਾਂਸੀਸੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕਥਾ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਅਕਸਰ ਕਿੰਗ ਆਰਥਰ ਤੋਂ ਹਟਕੇ ਗੋਲਮੇਜ ਦੇ ਯੁੱਧਵੀਰਾਂ ਵਰਗੇ ਹੋਰ ਚਰਿਤਰਾਂ ਦੇ ਵੱਲ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਰਥਰ ਸਾਹਿਤ ਮੱਧ ਯੁੱਗ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਚੰਗੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਸੀ ਲੇਕਿਨ ਸਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਘੱਟ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਉਸਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਉਦੋਂ ਵਧਿਆ ਜਦੋਂ 19 ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪੁਨਰ ਉਥਾਨ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। 21 ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਮਿਲਿਆ, ਨਾ ਕੇਵਲ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਸਗੋਂ ਥਿਏਟਰ ਫਿਲਮ, ਟੀਵੀ, ਕਾਮਿਕਸ ਅਤੇ ਹੋਰ ਮੀਡਿਆ ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਅਪਨਾਇਆ ਗਿਆ।
ਵਿਵਾਦਿਤ ਇਤਿਹਾਸਕਤਾ [ਸੋਧੋ]
ਰਾਜਾ ਆਰਥਰ ਦੀ ਦੰਦਕਥਾ ਦੀ ਇਤਿਹਾਸਿਕਤਾ ਦੇ ਆਧਾਰ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਬਹਿਸ ਹੁੰਦੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਮਤ ਨੂੰ ਮੰਨਣ ਵਾਲੀਆਂ ਨੇ ਹਿਸਟੋਰਿਆ ਬਰਿਟਨਮ (ਹਿਸਟਰੀ ਆਫ ਬਰਿਟੋਨਸ) ਅਤੇ ਏਨਾਲਸ ਕੈਮਬਰੀਏ (ਵੇਲਸ਼ ਐਨਲਸ ) ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਆਰਥਰ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅਸਲੀ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਵਿਅਕਤੀ, ਇੱਕ ਰੋਮਨ-ਬਰਿਟਿਸ਼ ਨੇਤਾ ਮੰਨਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ 5 ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਜਾਂ 6 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਰੰਭ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਹਮਲਾਵਰ ਆਂਗਲੋ - ਸੈਂਕਸਨਾਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਲੜਾਈ ਲੜੀ ਸੀ । ਹਿਸਟੋਰਿਆ ਬਰਿਟਨਮ 9 ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਮਿਲੀਆਂ ਲੈਟਿਨ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਪਾਂਡੁਲਿਪੀਆਂ ਵਿੱਚ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਇੱਕ ਸੰਕਲਨ ਹੈ, ਜੋ ਇੱਕ ਵੈਲਵੀ ਨੇਂਨੀਅਸ ਦੇ ਇੱਥੇ ਮਿਲਿਆ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਬਾਰਾਂ ਲੜਾਈਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਹੈ ਜੋ ਆਰਥਰ ਨੇ ਲੜੀਆਂ ਸਨ। ਇਹ ਬਦੋਨ ਦੀ ਲੜਾਈ ਜਾਂ ਮਾਉਂਟ ਬੈਡਨ ਦੇ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਸਿਖਰ ਨੂੰ ਪਹੁੰਚਦੀ ਹੈ ਜਿਥੇ ਇਹ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਇਕੱਲੇ 960 ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰ ਗਿਰਾਇਆ। ਹਾਲੀਆ ਅਧਿਐਨ, ਹਾਲਾਂਕਿ, ਬਰਤਾਨੀਆ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਭਰੋਸੇਯੋਗਤਾ ਬਾਰੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਕਰਦੇ ਹਨ।[7]
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ Neubecker 1998–2002
- ↑ Higham 2002, pp. 11–37, has a summary of the debate on this point.
- ↑ Charles-Edwards 1991, p. 15; Sims-Williams 1991. Y Gododdin cannot be dated precisely: it describes 6th-century events and contains 9th- or 10th-century spelling, but the surviving copy is 13th-century.
- ↑ Thorpe 1966, but see also Loomis 1956
- ↑ See Padel 1994; Sims-Williams 1991; Green 2007b; and Roberts 1991a
- ↑ Barber 1986, p. 141
- ↑ Dumville 1986; Higham 2002, pp. 116–69; Green 2007b, pp. 15–26, 30–38.