ਹਾਈਡਰੋਜਨ

ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ, ਇੱਕ ਅਜ਼ਾਦ ਗਿਆਨਕੋਸ਼ ਤੋਂ
ਹਾਈਡਰੋਜਨ
{{#if:0.07099| }}
ਹਾਈਡਰੋਜਨ
1H


H

Li
– ← ਹਾਈਡਰੋਜਨਹੀਲੀਅਮ
ਦਿੱਖ
ਰੰਗਹੀਨ ਗੈਸ

ਪਲਾਜ਼ਾ ਅਵਸਥਾ 'ਚ ਬੈਂਗਣੀ ਰੰਗ

ਸਪੈਕਟਮ ਲਾਈਨ
ਆਮ ਲੱਛਣ
ਨਾਂ, ਨਿਸ਼ਾਨ, ਅੰਕ ਹਾਈਡਰੋਜਨ, H, 1
ਉਚਾਰਨ /ˈhdrəən/
ਧਾਤ ਸ਼੍ਰੇਣੀ diatomic nonmetal
could be considered metalloid
ਸਮੂਹ, ਪੀਰੀਅਡ, ਬਲਾਕ 11, s
ਮਿਆਰੀ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਭਾਰ (1.00784–1.00811)[1]
ਬਿਜਲਾਣੂ ਬਣਤਰ 1s1
1
History
ਖੋਜ ਹੈਨਰੀ ਕੈਵਨਡਿਸ਼[2][3] (1766)
ਇਸ ਵੱਲੋਂ ਨਾਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਅੰਟੋਇਨੇ ਲਾਵੋਓਸਰ[4] (1783)
ਭੌਤਿਕੀ ਲੱਛਣ
colorless
ਅਵਸਥਾ gas
ਘਣਤਾ (0 °C, 101.325 ਪਾਸਕਲ)
0.08988 g/L
ਪਿ.ਦ. 'ਤੇ ਤਰਲ ਦਾ ਸੰਘਣਾਪਣ 0.07 ਗ੍ਰਾਮ·ਸਮ−3
[[ਉਬਾਲ ਦਰਜਾ|ਉਃ ਦਃ] 'ਤੇ ਤਰਲ ਦਾ ਸੰਘਣਾਪਣ 0.07099 ਗ੍ਰਾਮ·ਸਮ−3
ਪਿਘਲਣ ਦਰਜਾ 13.99 K, −259.16 °C, −434.49 °F
ਉਬਾਲ ਦਰਜਾ 20.271 K, −252.879 °C, −423.182 °F
ਤੀਹਰਾ ਦਰਜਾ 13.8033 K (-259°C), 7.041 kPa
ਨਾਜ਼ਕ ਦਰਜਾ 32.938 K, 1.2858 MPa
ਇਕਰੂਪਤਾ ਦੀ ਤਪਸ਼ (H2) 0.117 kJ·mol−1
Heat of (H2) 0.904 kJ·mol−1
Molar heat capacity (H2) 28.836 J·mol−1·K−1
pressure
P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k
at T (K) 15 20
ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਲੱਛਣ
ਆਕਸੀਕਰਨ ਅਵਸਥਾਵਾਂ −1, +1
((ਇਕ ਅੈਮਫੋਟੇਰਿਸਮ ਆਕਸਾਈਡ))
ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਨੈਗੇਟਿਵਟੀ 2.20 (ਪੋਲਿੰਗ ਸਕੇਲ)
energies 1st: {{{ਪਹਿਲੀ ਆਇਓਨਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ ਊਰਜਾ}}} ਕਿਲੋਜੂਲ·ਮੋਲ−1
ਸਹਿ-ਸੰਯੋਜਕ ਅਰਧ-ਵਿਆਸ 31±5 pm
ਵਾਨ ਦਰ ਵਾਲਸ ਅਰਧ-ਵਿਆਸ 120 pm
ਨਿੱਕ-ਸੁੱਕ
ਬਲੌਰੀ ਬਣਤਰ hexagonal
Magnetic ordering ਪ੍ਰਤੀ ਚੁੰਬਕੀ[5]
ਤਾਪ ਚਾਲਕਤਾ 0.1805 W·m−੧·K−੧
ਅਵਾਜ਼ ਦੀ ਗਤੀ 1310 m·s−੧
CAS ਇੰਦਰਾਜ ਸੰਖਿਆ 1333-74-0
ਸਭ ਤੋਂ ਸਥਿਰ ਆਈਸੋਟੋਪ
Main article: ਹਾਈਡਰੋਜਨ ਦੇ ਆਇਸੋਟੋਪ
iso NA ਅਰਥ ਆਯੂ ਸਾਲ DM DE (MeV) DP
1H 99.9885% 1H is ਆਈਸੋਟੋਪ with 0 ਨਿਊਟਰਾਨ
2H 0.0115% 2H is ਸਥਿਰ with 1 ਨਿਊਟਰਾਨ
3H ਟ੍ਰੇਸ ਰੇਡੀਓਆਇਸੋਟੋਪ 12.32 ਸਾਲ β 0.01861 3He
· r
ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਸਪੈਕਟ੍ਰਮ ਟੈਸਟ

ਹਾਈਡਰੋਜਨ (ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ: Hydrogen) ਇੱਕ ਰਸਾਇਣਕ ਤੱਤ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਪ੍ਰਮਾਣੂ-ਅੰਕ 1 ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ H ਹੈ। ਆਮ ਤਾਪਮਾਨ ਅਤੇ ਦਬਾਅ ਤੇ ਹਾਈਡਰੋਜਨ ਇੱਕ ਬੇਰੰਗ, ਗੰਧਹੀਣ, ਅਧਾਤੀ, ਬੇਸੁਆਦਾ, ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਜਲਦੀ ਨਾਲ ਅੱਗ ਲੱਗਣ ਵਾਲਾ ਤੱਤ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਅਣੂਦਾਰ ਫ਼ਾਰਮੂਲਾ H2 ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਪ੍ਰਮਾਣੂ-ਭਾਰ 1.0079 4 amu ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਹਲਕਾ ਤੱਤ ਹੈ। ਹਾਈਡਰੋਜਨ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਿਲਣ ਵਾਲਾ ਰਸਾਇਣਕ ਤੱਤ ਹੈ, ਅਤੇ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਦੇ ਪ੍ਰਮਾਣੂ-ਭਾਰ ਵਿੱਚੋਂ 75% ਹਾਈਡਰੋਜਨ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਖੋਜ ਹੈਨਰੀ ਕੇਵਨਡਿਸ਼ ਨੇ ਕੀਤੀ।

ਉਤਪਤੀ[ਸੋਧੋ]

ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਦੀ ਮੂਲ ਰੂਪ ਉਤਪਤੀ ਪਾਣੀ ਤੋਂ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸੇ ਕਾਰਨ ਕਰਕੇ ਇਸਦਾ ਨਾਂ ਯੂਨਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਦੋ ਅੱਖਰਾਂ– ਹਾਈਡਰੋ ਮਤਲਬ ਪਾਣੀ ਤੇ ਜੀਨ ਮਤਲਬ ਪੈਦਾ ਹੋਣਾ; ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਸਦਾ ਪੂਰਾ ਮਤਲਬ ਪਾਣੀ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਹੈ।

ਇਤਿਹਾਸ[ਸੋਧੋ]

ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ[ਸੋਧੋ]

ਭੌਤਿਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ[ਸੋਧੋ]

ਰਸਾਇਣਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ[ਸੋਧੋ]

ਨਿਰਮਾਣ[ਸੋਧੋ]

ਵਰਤੋਂ[ਸੋਧੋ]

ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ[ਸੋਧੋ]

ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ[ਸੋਧੋ]

  1. Standard Atomic Weights 2013. Commission on Isotopic Abundances and Atomic Weights
  2. "Hydrogen". Van Nostrand's Encyclopedia of Chemistry. Wylie-Interscience. 2005. pp. 797–799. ISBN 0-471-61525-0. 
  3. Emsley, John (2001). Nature's Building Blocks. Oxford: Oxford University Press. pp. 183–191. ISBN 0-19-850341-5.
  4. Stwertka, Albert (1996). A Guide to the Elements. Oxford University Press. pp. 16–21. ISBN 0-19-508083-1.
  5. "Magnetic susceptibility of the elements and inorganic compounds" (PDF). CRC Handbook of Chemistry and Physics (81st ed.). CRC Press.