ਮੁਮਤਾਜ਼ ਸ਼ੇਖ਼

ਮੁਮਤਾਜ਼ ਸ਼ੇਖ਼
ਜਨਮ	1982 ਅਹਿਮਦਨਗਰ, ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ, ਭਾਰਤ
ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ	Indian
ਪੇਸ਼ਾ	ਮਾਨਵੀ ਅਧਿਕਾਰ ਕਾਰਕੁੰਨ

ਮੁਮਤਾਜ਼ ਸ਼ੇਖ਼ (ਜਨਮ 1982) ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੇ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਕਾਰਜਕਰਤਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਸਭ ਨੂੰ ਸਾਰਵਜਨਕ ਸ਼ੌਚਾਲਿਆ ਮੁਹਈਆ ਕਰਾਉਣ ਦਾ ਇੱਕ ਸਫਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਸਾਲ 2015 ਵਿੱਚ ਬੀਬੀਸੀ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ 100 ਪ੍ਰੇਰਕ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਲੇਖ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਮੁੰਹਿਮ ਲਈ ਚੁਣਿਆ ਸੀ।

ਆਰੰਭਿਕ ਜੀਵਨ

ਮੁਮਤਾਜ਼ ਸ਼ੇਖ਼ ਦਾ ਜਨਮ 1982 ਵਿੱਚ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਅਹਿਮਦਨਗਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਅਬੂ ਬਕਰ ਇੱਕ ਡਰਾਈਵਰ ਸਨ ਅਤੇ ਅਤੇ ਮਲਿਆਲਮ ਬੋਲਦੇ ਸਨ। ਮੁਮਤਾਜ਼ ਦੀ ਮਾਤਾ ਮਦੀਨਾ ਮਰਾਠੀ ਭਾਸ਼ਾ ਬੋਲਦੀ ਸੀ। ਜਨਮ ਦੇ ਕੁਝ ਦਿਨ ਬਾਅਦ ਮੁਮਤਾਜ਼ ਆਪਨੇ ਭਰਾ ਰਫ਼ੀਕ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਨਾਲ ਮੁੰਬਈ ਦੇ ਚੈਮਬੂਰ ਸਬਰਬ ਦੇ ਵਾਸ਼ੀ ਨਾਕਾ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਚਲੇ ਗਏ। ਇੱਕ ਪਰਿਵਾਰਕ ਝਗੜੇ ਦੇ ਬਾਅਦ ਮੁਮਤਾਜ਼ ਇੱਥੇ ਉਸ ਦੇ ਚਾਚੇ ਦੇ ਘਰ ਚਲੀ ਗਈ। 15 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਮੁਮਤਾਜ਼ ਦਾ ਵਿਆਹ ਹੋ ਗਿਆ। ਇੱਕ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਧੀ ਜੰਮਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਮੁਮਤਾਜ਼ ਦੀ ਵਿਆਹੁਤਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਉਤਾਰ ਚੜਾਅ ਆਏ। ਇਸਦੇ ਬਾਅਦ ਉਸਨੇ ਚੁਪ ਚਾਪ ਸਰੋਤ ਸੰਗਠਨ ਦੇ ਕਾਰਕੁੰਨ ਵਜੋਂ ਘਰੇਲੂ ਹਿੰਸਾ 'ਤੇ ਆਯੋਜਿਤ ਭਾਸ਼ਣ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਕੁਝ ਦਿਨ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨੂੰ ਤਲਾਕ ਫਾਇਲ ਕਰ ਦਿੱਤੀ।

ਕੈਰੀਅਰ

ਮੁਮਤਾਜ਼ ਸ਼ੇਖ਼ ਨੂੰ ਸਮਾਜਿਕ ਕੰਮਾਂ ਕਰਕੇ ਲੀਡਰਸ ਕੁਐਸਟ ਫੈਲੋਸ਼ਿਪ ਲਈ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਆਪਣੀ ਸੰਸਥਾ ਕੋਰੋ ਦੀ ਕੇਂਦਰੀ ਸਚਿਵ ਬਣਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹਨੇ 2006 ਵਿੱਚ ਦੁਬਾਰਾ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ। ਸਾਰਵਜਨਿਕ ਸ਼ੌਚਾਲਿਆਂ ਦੀ ਮੁੰਹਿਮ 2011 ਵਿੱਚ ਛੱਡਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬੀਬੀਸੀ ਨੇ ਇਸਨੂੰ ਆਪਣੀ 100 ਪ੍ਰੇਰਕ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਲੇਖ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਮੁੰਹਿਮ ਲਈ ਚੁਣਿਆ ਸੀ। 34 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਦੀ ਮੁਮਤਾਜ਼ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਹੋਇਆ ਹਨ। ਸੀ.ਓ.ਆਰ.ਓਜ਼ ਦੇ ਸੈਨੇਟਰੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ, ਮੁਮਤਾਜ਼ ਨੇ ਜਨਤਕ ਪਖਾਨਿਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ 2011 ਵਿੱਚ ਸੰਬੋਧਿਤ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 2012 ਵਿੱਚ ਬਾਥਰੂਮ ਦੀਆਂ ਸਹੂਲਤਾਂ ਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਹਾਲਤਾਂ ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਸਰਵੇਖਣ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ। 2013 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਪਖਾਨੇ ਦੀ ਸਹੂਲਤਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਦੇ ਅਸਾਨ ਤਰੀਕੇ ਦੇ ਮੁੱਦੇ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਉਂਦਿਆਂ ਇੱਕ ਮੁਹਿੰਮ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੁਹਿੰਮ ਦੇ ਅਧਾਰ 'ਤੇ, ਚੀਨ ਤੋਂ, ਆਕੂਪਾਈ ਮੈਨਜ਼ ਟਾਇਲਟ, 32 ਗੈਰ-ਸਰਕਾਰੀ ਸੰਗਠਨਾਂ ਨੇ ਇਕੱਠਿਆਂ ਇੱਕ ਰੋਜ਼ਾ-ਸੈਮੀਨਾਰ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਪਖਾਨਿਆਂ ਦੀ ਮੁਫ਼ਤ ਪਹੁੰਚ ਵਧਾਉਣ ਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰਯੋਜਨ ਕੀਤਾ। ਮੁਮਤਾਜ਼ "ਰਾਈਟ ਟੂ ਪੀ ਮੁਹਿੰਮ" ਦੀ ਬੁਲਾਰਾ ਬਣ ਗਈ, ਜਿਸ ਨੇ ਇਸ ਤੱਥ 'ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਤ ਕੀਤਾ ਕਿ ਹਾਲਾਂਕਿ ਔਰਤਾਂ ਸ਼ਹਿਰੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 50 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਪਖਾਨਿਆਂ ਤੱਕ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਪਹੁੰਚ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਉਹ ਭੁਗਤਾਨ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ। ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ 2012 ਵਿੱਚ, ਸਰਕਾਰ ਨੇ 5,993 ਜਨਤਕ ਪਖਾਨੇ ਅਤੇ ਮਰਦਾਂ ਲਈ 2,466 ਪਿਸ਼ਾਬ-ਘਰ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾਏ, ਪਰ ਸਿਰਫ਼ ਔਰਤਾਂ ਲਈ 3,536 ਸਹੂਲਤਾਂ ਹਨ। ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨਾਂ ਦੀ ਮਾੜੀ ਸਥਿਤੀ ਸੀ, ਸੈਂਟਰਲ ਅਤੇ ਹਾਰਬਰ ਰੇਲ ਲਾਈਨਜ਼ 'ਤੇ ਸਥਿਤ 69 ਸਟੇਸ਼ਨਾਂ ਲਈ 100 ਤੋਂ ਘੱਟ ਪਿਸ਼ਾਬ-ਘਰ ਅਤੇ ਪਖਾਨੇ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਮਰਦਾਂ ਨੇ ਪਿਸ਼ਾਬ-ਘਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਅਦਾ ਕੀਤਾ, ਪਰ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਪਖਾਨੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਲਈ ਭੁਗਤਾਨ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਜਿੰਨੀ ਵਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪਿਸ਼ਾਬ-ਘਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਸੀਮਤ ਕਰਨ ਲਈ, ਔਰਤਾਂ ਅਕਸਰ ਪਾਣੀ ਦੀ ਘੱਟ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਪੀਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਿਹਤ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।

ਪਹਿਲਕਦਮੀ ਨੂੰ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਵੀਕਾਰਿਆ ਗਿਆ, ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਹ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਮੁੰਬਈ 'ਚ ਹਰ 20 ਕਿਲੋਮੀਟਰ 'ਤੇ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਪਖਾਨਿਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਬਲਾਕ ਬਣਾਇਆ ਜਾਣਾ ਸੀ। ਇੱਕ ਸਾਲ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੀ, ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਸੰਗਠਨਾਂ ਦੇ ਦਬਾਅ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਐਮ.ਸੀ.ਜੀ.ਐਮ. ਦੁਆਰਾ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਨਵੇਂ ਟਾਇਲਟ ਸਹੂਲਤਾਂ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਮੁਮਤਾਜ਼ ਨੂੰ ਨਾਰੀ ਸਮਤਾ ਮੰਚ, ਪੁਣੇ ਦੁਆਰਾ "ਡੌਟਰ ਆਫ਼ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ" ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ 2015 ਵਿੱਚ ਬੀ.ਬੀ.ਸੀ ਦੀ "100 ਮਹਿਲਾ ਸੀਰੀਜ਼" ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਵਜੋਂ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਸਵੱਛਤਾ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਬਰਾਬਰਤਾ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਪ੍ਰਤੀ ਉਸ ਦਾ ਸਮਰਪਣ 2015 ਤੱਕ ਸੰਗਲੀ ਅਤੇ ਵਿਦਰਭ ਵਿੱਚ ਫੈਲ ਚੁੱਕਾ ਸੀ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਇਸ ਦਾ ਵਿਸਤਾਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਦੂਸਰੇ ਬੱਚੇ ਦੇ ਜਨਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਰਾਜਨੀਤੀ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਅੰਡਰ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਈ, ਆਪਣੀ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਆਈ। ਸਾਲ 2016 ਦੌਰਾਨ, ਸ਼ੇਖ ਨੇ ਜਨਤਕ ਪਖਾਨੇ, ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਸਹੂਲਤਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਸਹੂਲਤਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਸਿਹਤ ਦੇ ਮੁੱਦਿਆਂ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਥਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਸਥਾਨਕ ਲੋੜਾਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਦਿਆਂ ਇਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ।