ਕਰਿਸ਼ਮਾ
ਕਰਿਸ਼ਮਾ (/kəˈrɪzmə/) ਜਬਰਦਸਤ ਆਕਰਸ਼ਣ ਜਾਂ ਚਮਤਕਾਰ ਹੈ ਜੋ ਦੂਜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਧਾ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।[1]
ਸਮਾਜ ਸ਼ਾਸਤਰ, ਰਾਜਨੀਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰ, ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ, ਅਤੇ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਦੇ ਵਿਦਵਾਨ ਇਸ ਪਦ ਨੂੰ ਇੱਕ ਕਿਸਮ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਲਈ ਰਾਖਵਾਂ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਸਧਾਰਨ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ;[2][3][4][5][6][7][8][9] ਇਹਨਾਂ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ, ਸ਼ਬਦ "ਕਰਿਸ਼ਮਾ" ਇੱਕ ਖਾਸ ਕਿਸਮ ਦੇ ਨੇਤਾ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ "ਮੁੱਲ-ਅਧਾਰਤ, ਪ੍ਰਤੀਕਮਈ ਅਤੇ ਭਾਵਨਾ ਨਾਲ ਭਰੇ ਲੀਡਰ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।"[10][11]
ਈਸਾਈ ਧਰਮ ਸ਼ਾਸਤਰ ਵਿਚ, ਇਹ ਪਦ ਕਰਿਸਮ, ਪਵਿੱਤਰ ਸ਼ਕਤੀ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਇੱਕ ਦਾਤ ਜਾਂ ਅਸਾਧਾਰਣ ਸ਼ਕਤੀ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਗਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।[12]
ਨਿਰੁਕਤੀ[ਸੋਧੋ]
ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਕਰਿਸ਼ਮਾ ਯੂਨਾਨੀ χάρισμα (ਖਰਿਸਮਾ ), ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ "ਮੁਫਤ ਵਿੱਚ ਮਿਲੀ ਦਾਤ" ਜਾਂ "ਕਿਰਪਾਲੂ ਵਰਦਾਨ" ਹੁੰਦਾ ਹੈ।[2] ਸ਼ਬਦ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਬਹੁਵਚਨ χαρίσματα ( ਕ੍ਰਿਸ਼ਮਾਟਾ ) χάρις (ਕਰਿਸ਼), ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ "ਕਿਰਪਾ" ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਰੂਟ ਦੇ ਕੁਝ ਵਿਓਤਪਤ (ਜਿਸ ਵਿੱਚ "ਕਿਰਪਾ" ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ) ਦੇ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਦੇ ਕਰਿਸ਼ਮੇ ਦੀ ਆਧੁਨਿਕ ਭਾਵਨਾ ਨਾਲ ਮਿਲਦੇ-ਜੁਲਦੇ ਅਰਥ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ "ਆਕਰਸ਼ਣ ਜਾਂ ਸੁਹਜ ਨਾਲ ਭਰੇ", "ਦਿਆਲਤਾ", "ਕਿਸੇ ਦਾ ਪੱਖ ਪੂਰਨਾ ਜਾਂ ਸੇਵਾ ਦੀ ਬਖਸ਼ਿਸ਼" ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ, ਜਾਂ "ਬਖਸ਼ੀਸ਼ ਦੇ ਜਾਂ ਕਿਰਪਾ ਦੇ ਪਾਤਰ ਹੋਣਾ"।[13][14] ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਰੋਮਨ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ ਤੇ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਪੁਰਾਣੀ ਯੂਨਾਨੀ ਉਪ-ਭਾਸ਼ਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਆਧੁਨਿਕ ਧਾਰਮਿਕ ਵਰਤੋਂ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਅਰਥਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਵਰਤਦੀ ਸੀ।[15] ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਯੂਨਾਨੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਦਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਮਾ ਦੇਖਿਆ; ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, Charites (Χάριτες) ਕਹਾਈਆਂ ਦੇਵੀਆਂ ਨੂੰ ਸੁਹਜ, ਸੁਹੱਪਣ, ਕੁਦਰਤ, ਮਾਨਵੀ ਸਿਰਜਨਾਤਮਕਤਾ ਜਾਂ ਜਣਨ-ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਗੁਣ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ।
ਧਰਮ ਸ਼ਾਸਤਰੀਆਂ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਉਪਰੋਕਤ ਦੋ ਵੱਖ ਵੱਖ ਅਰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਮੂਲ ਯੂਨਾਨੀ ਅਰਥਾਂ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਅਤੇ ਰੂਪਾਂਤਰਣ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਹਵਾਲੇ ਦੀ ਸੌਖ ਲਈ, ਅਸੀਂ ਪਹਿਲੇ ਅਰਥ ਨੂੰ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਦਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਮਾ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਰੱਬੀ ਕਰਿਸ਼ਮਾ ਕਹਾਂਗੇ।
ਕਰਿਸ਼ਮਾ ਦਾ ਅਰਥ ਇਸਦੇ ਅਸਲ ਰੱਬੀ ਕਰਿਸ਼ਮਾ ਵਾਲੇ ਅਰਥਾਂ ਤੋਂ, ਅਤੇ ਇੱਥੋਂ ਤਕ ਕਿ ਆਧੁਨਿਕ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਕੋਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਦੇ ਕਰਿਸ਼ਮਾ ਦੇ ਅਰਥਾਂ ਸੁਹਜ ਅਤੇ ਰੁਤਬੇ ਦੇ ਮਿਸ਼ਰਣ ਤੋਂ ਵੀ ਬਹੁਤ ਵੱਖਰਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਜੌਨ ਪੌਟਸ, ਜਿਸ ਨੇ ਇਸ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕੀਤੇ ਹਨ, ਨੇ ਇਸ ਦੀ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਆਮ ਵਰਤੋਂ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਅਰਥ ਦੱਸੇ ਹਨ:
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ New Oxford American Dictionary, edited by Angus Stevenson and Christine A. Lindberg. Oxford University Press, 2010.
- ↑ 2.0 2.1 Joosse, Paul (2014). "Becoming a God: Max Weber and the social construction of charisma". Journal of Classical Sociology. 14 (3): 266–283. doi:10.1177/1468795X14536652.
- ↑ Burns, J. M. (1978). Leadership. New York: Harper & Row.
- ↑ Burns, James MacGregor (1978). Leadership. Open Road Media (published 2012). ISBN 9781453245170. Retrieved 2017-07-31.
- ↑ Downton, J. V. (1973). Rebel leadership: Commitment and charisma in the revolutionary process. New York: The Free Press.
- ↑ Bass, B. M. (1985). Leadership and performance beyond expectations. New York: The Free Press.
- ↑ House, R. J. (1977). A 1976 Theory of Charismatic Leadership. In J. G. Hunt & L. L. Larson (Eds.), The Cutting Edge (pp. 189–207). Carbondale: Southern Illinois: University Press.
- ↑ Antonakis, John; Fenley, Marika; Liechti, Sue (2011). "Can Charisma be Taught? Tests of Two Interventions" (PDF). Academy of Management Learning & Education. 10 (3): 374–396. doi:10.5465/amle.2010.0012.
- ↑ Antonakis, John; Fenley, Marika; Liechti, Sue (2011). "Can Charisma be Taught? Tests of Two Interventions" (PDF). Academy of Management Learning & Education. 10 (3): 374–396. doi:10.5465/amle.2010.0012.
- ↑ Antonakis, John; Bastardoz, Nicolas; Jacquart, Philippe; Shamir, Boas (2016). "Charisma: An Ill-Defined and Ill-Measured Gift". Annual Review of Organizational Psychology and Organizational Behavior. 3: 293–319. doi:10.1146/annurev-orgpsych-041015-062305.
- ↑ Grabo, Allen; Spisak, Brian R.; Van Vugt, Mark (2017). "Charisma as signal: An evolutionary perspective on charismatic leadership". The Leadership Quarterly. 28 (4): 473–485. doi:10.1016/j.leaqua.2017.05.001.
- ↑ "Spiritual gifts". A Dictionary of the Bible by W. R. F. Browning. Oxford University Press Inc. Oxford Reference Online. Oxford University Press. Accessed 22 June 2011.
- ↑ "charisma" in Oxford English Dictionary, second edition. 1989.
- ↑ Beekes, Robert. Etymological Dictionary of Greek. Brill, 2010, p. 1607.
- ↑ Ebertz, Michael N. "Charisma" in Religion Past & Present. edited by Hans Dieter Betz, et al., Brill, 2007, p. 493.