ਨਵ ਸਾਮਰਾਜਵਾਦ
ਇਤਿਹਾਸਕ ਪ੍ਰਸੰਗਾਂ ਵਿਚ, ਨਵ ਸਾਮਰਾਜਵਾਦ 19 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਅਤੇ 20 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਰੰਭ ਵਿਚ, ਯੂਰਪੀਅਨ ਸ਼ਕਤੀਆਂ, ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਤੇ ਜਾਪਾਨ ਦੁਆਰਾ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਵਿਸਤਾਰ ਦੇ ਦੌਰ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।[1] ਇਸ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਇਲਾਕੇ ਹਥਿਆਉਣ ਲਈ ਬੇਮਿਸਾਲ ਦੌੜ ਲੱਗੀ ਸੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ, ਰਾਜਾਂ ਨੇ ਨਵੀਂ ਤਕਨੀਕੀ ਤਰੱਕੀ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕਰਨ, ਜਿੱਤ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਆਪਣੇ ਖੇਤਰ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਕਰਨ, ਅਤੇ ਅਧੀਨ ਪਏ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਸਰੋਤਾਂ ਦਾ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਕਰਨ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਤ ਕੀਤਾ। ਨਵ ਸਾਮਰਾਜਵਾਦ ਦੇ ਦੌਰ ਦੌਰਾਨ, ਪੱਛਮੀ ਤਾਕਤਾਂ (ਅਤੇ ਜਪਾਨ) ਨੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲਗਪਗ ਸਾਰੇ ਅਫਰੀਕਾ ਅਤੇ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ਨੂੰ ਜਿੱਤ ਲਿਆ। ਸਾਮਰਾਜਵਾਦ ਦੀ ਨਵੀਂ ਲਹਿਰ ਵੱਡੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦਰਮਿਆਨ ਚੱਲ ਰਹੀਆਂ ਰੰਜਿਸ਼ਾਂ, ਨਵੇਂ ਸਰੋਤਾਂ ਅਤੇ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਇੱਛਾ ਅਤੇ “ ਸਭਿਅਕ ਮਿਸ਼ਨ ” ਦੀਆਂ ਨੈਤਿਕ ਡੀਂਗਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਯੁੱਗ ਦੌਰਾਨ ਸਥਾਪਤ ਕਈ ਕਲੋਨੀਆਂ ਨੇ ਦੂਸਰੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੇ ਬਾਅਦ ਡੀਕਲੋਨਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ ਦੇ ਦੌਰ ਦੌਰਾਨ ਆਜ਼ਾਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।
"ਨਵ" ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਸਾਮਰਾਜੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਤੋਂ ਆਧੁਨਿਕ ਸਾਮਰਾਜਵਾਦ ਨੂੰ ਵੱਖਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਸਾਮਰਾਜੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਤੋਂ ਭਾਵ 1402 ਅਤੇ 1815 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਯੂਰਪੀਅਨ ਬਸਤੀਵਾਦ ਦੀ ਅਖੌਤੀ ਪਹਿਲੀ ਲਹਿਰ ਤੋਂ ਹੈ।[1][2] ਬਸਤੀਵਾਦ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਲਹਿਰ ਵਿੱਚ, ਯੂਰਪੀਅਨ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਨੇ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਸਾਇਬੇਰੀਆ ਨੂੰ ਬਸਤੀਆਂ ਬਣਾਇਆ ਸੀ ; ਫਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਅਫਰੀਕਾ ਅਤੇ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਚੌਕੀਆਂ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀਆਂ।
ਉਭਾਰ[ਸੋਧੋ]
ਅਮਰੀਕੀ ਇਨਕਲਾਬ (1775–83) ਅਤੇ ਲਾਤੀਨੀ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ 1820 ਦੇ ਆਸ ਪਾਸ ਸਪੇਨ ਦੇ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਢਹਿ ਜਾਣ ਨਾਲ ਯੂਰਪੀਅਨ ਸਾਮਰਾਜਵਾਦ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਯੁੱਗ ਦਾ ਅੰਤ ਹੋ ਗਿਆ। ਖ਼ਾਸਕਰ ਗ੍ਰੇਟ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਵਿੱਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਇਨਕਲਾਬਾਂ ਨੇ ਮਰਕੈਂਟਿਲਿਜ਼ਮ, ਸੀਮਤ ਦੌਲਤ ਲਈ ਆਰਥਿਕ ਮੁਕਾਬਲੇਬਾਜ਼ੀ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤ ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਸਾਮਰਾਜੀ ਵਿਸਥਾਰ ਦਾ ਅਧਾਰ ਸੀ, ਦੀਆਂ ਘਾਟਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ। 1846 ਵਿਚ, ਮੱਕੀ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਨਿਰਮਾਤਾਵਾਂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਵਧ ਗਈ, ਕਿਉਂਕਿ ਮੱਕੀ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਲਾਗੂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਨਿਯਮਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਨੂੰ ਮੱਠਾ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਰੱਦ ਹੋਣ ਤੇ, ਨਿਰਮਾਤਾ ਫਿਰ ਵਧੇਰੇ ਸੁਤੰਤਰ ਵਪਾਰ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋ ਗਏ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਨੇ ਮੁਕਤ ਵਪਾਰ ਦੇ ਸੰਕਲਪ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ।[3]
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ 1.0 1.1
Compare:
Louis, William Roger (2006). "32: Robinson and Gallagher and Their Critics". Ends of British Imperialism: The Scramble for Empire, Suez, and Decolonization. London: I.B.Tauris. p. 910. ISBN 9781845113476. Retrieved 2017-08-10.
[...] the concept of the 'new imperialism' espoused by such diverse writers as John A. Hobson, V. I. Lenin, Leonard Woolf, Parker T, Moon, Robert L. Schuyler, and William L. Langer. Those students of imperialism, whatever their purpose in writing, all saw a fundamental difference between the imperialist impulses of the mid- and late-Victorian eras. Langer perhaps best summarized the importance of making the distinction of late-nineteenth-century imperialism when he wrote in 1935: '[...] this period will stand out as the crucial epoch during which the nations of the western world extended their political, economic and cultural influence over Africa and over large parts of Asia ... in the larger sense the story is more than the story of rivalry between European imperialisms; it is the story of European aggression and advance in the non-European parts of the world.'
- ↑
Compare the three-wave account of European colonial/imperial expansion:
Gilmartin, Mary (2009). "9: Colonialism/imperialism". In Gallaher, Carolyn; Dahlman, Carl T.; Gilmartin, Mary; Mountz, Alison; Shirlow, Peter (eds.). Key Concepts in Political Geography. Key Concepts in Human Geography. London: SAGE. p. 115. ISBN 9781446243541. Retrieved 2017-08-09.
Commentators have identified three broad waves of European colonial and imperial expansion, connected with specific territories. The first targeted the Americas, North and South, as well as the Caribbean. The second focused on Asia, while the third wave extended European control into Africa.
- ↑ "Corn Law". Encyclopædia Britannica Online. 10 November 2010.