ਸ਼ਾਮਲਾਲ ਗੁਪਤਾ
ਸ਼ਾਮਲਾਲ ਗੁਪਤਾ | |
|---|---|
 | |
| ਜਨਮ | 9 ਸਤੰਬਰ 1896 |
| ਮੌਤ | 10 ਅਗਸਤ1977 (ਉਮਰ80) |
| ਪੇਸ਼ਾ | ਕਵੀ |
| ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ | ਭਾਰਤੀ ਝੰਡੇ ਦਾ ਗੀਤ |
| ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ | ਵਿਸ਼ਵੇਸ਼ਵਰ ਪ੍ਰਸਾਦ ਕੌਸ਼ਲਿਆ ਦੇਵੀ |
| ਪੁਰਸਕਾਰ | ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ (1969) |
ਸ਼ਾਮਲਾਲ ਗੁਪਤਾ, ਆਪਣੇ ਕਲਮ ਨਾਮ ਪਰਸ਼ਾਦ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਸਿੱਧ, (9 ਸਤੰਬਰ 1896 – 10 ਅਗਸਤ 1977) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਕਵੀ ਅਤੇ ਗੀਤਕਾਰ ਸੀ। ਉਸ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਇੱਕ ਗੀਤ ਜੋ 1948 ਦੀ ਹਿੰਦੀ ਫਿਲਮ, ਅਜ਼ਾਦੀ ਕੀ ਰਾਹ ਪਰ, ( ਸਰੋਜਨੀ ਨਾਇਡੂ ਦੁਆਰਾ ਗਾਇਆ ਗਿਆ) ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਉਸਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਝੰਡੇ ਦੇ ਗੀਤ ਵਜੋਂ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਹਰ ਸਾਲ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਿਵਸ ਅਤੇ ਗਣਤੰਤਰ ਦਿਵਸ ਦੇ ਜਸ਼ਨ 'ਤੇ ਝੰਡਾ ਲਹਿਰਾਉਣ ਦੀ ਰਸਮ ਦੌਰਾਨ ਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[1][2] ਉਹ 1969 ਵਿੱਚ ਚੌਥੇ ਸਰਵਉੱਚ ਨਾਗਰਿਕ ਪੁਰਸਕਾਰ ( ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ ) ਦਾ ਪ੍ਰਾਪਤਕਰਤਾ ਸੀ। 1997 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ ਡਾਕ ਟਿਕਟ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ।[3]
ਜੀਵਨੀ[ਸੋਧੋ]
ਸ਼ਾਮਲਾਲ ਗੁਪਤਾ ਦਾ ਜਨਮ 9 ਸਤੰਬਰ 1896 ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵੇਸ਼ਵਰ ਪ੍ਰਸਾਦ ਅਤੇ ਕੌਸ਼ਲਿਆ ਦੇਵੀ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੇ ਪੁੱਤਰ[2] ਨੂੰ ਕਾਨਪੁਰ ਦੇ ਜਨਰਲ ਗੰਜ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਦੋਸਰ ਵੈਸ਼ਿਆ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜੋ ਅੱਜ ਦੇ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਭਾਰਤ ਦਾ ਰਾਜ ਹੈ।[1] ਪਰਿਵਾਰਕ ਕਾਰੋਬਾਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰਦਿਆਂ, ਉਸਨੇ ਅਧਿਆਪਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਕੈਰੀਅਰ ਵਜੋਂ ਅਪਣਾਇਆ ਅਤੇ ਕਾਨਪੁਰ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ। ਇੰਡੀਅਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਇੱਕ ਸੰਮੇਲਨ ਵਿੱਚ ਗਣੇਸ਼ ਸ਼ੰਕਰ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਉਸ ਨੂੰ ਫਤਿਹਪੁਰ ਕਸਬੇ ਦੀ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਦਾ ਇੰਚਾਰਜ ਲੈ ਆਇਆ। ਉਸਨੂੰ 1921 ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਰਿਹਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੁਪਤ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿਚ 1930 ਅਤੇ 1944 ਵਿਚ ਵੀ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਦੋਵਾਂ ਮੌਕਿਆਂ 'ਤੇ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿਚ ਬੰਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਗੁਪਤਾ 19 ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਫਤਿਹਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਕਾਂਗਰਸ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਦੇ ਅਹੁਦੇ 'ਤੇ ਰਹੇ। ਉਹ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਕਿ ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਨਿੱਜੀ ਸਹੁੰ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਭਾਰਤੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੱਕ ਜੁੱਤੀਆਂ ਅਤੇ ਛਤਰੀਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਰਹੇਜ਼ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਉਹ 10 ਅਗਸਤ 1977 ਨੂੰ 81 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਅਕਾਲ ਚਲਾਣਾ ਕਰ ਗਏ।[2][4]
ਸਨਮਾਨ ਵਜੋਂ, ਗੁਪਤਾ ਨੂੰ 15 ਅਗਸਤ 1952 ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਿਵਸ ਦੇ ਜਸ਼ਨਾਂ ਦੌਰਾਨ ਝੰਡੇ ਦਾ ਗੀਤ ਗਾਉਣ ਲਈ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। 1972 ਵਿੱਚ ਗਣਤੰਤਰ ਦਿਵਸ ਦੇ ਜਸ਼ਨਾਂ ਦੌਰਾਨ, ਗੁਪਤਾ ਨੂੰ ਤਤਕਾਲੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ, ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦੁਆਰਾ ਮਨਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸਨੇ ਉਸਨੂੰ ਸਨਮਾਨ ਪੱਤਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਉਸਨੂੰ 1969 ਵਿੱਚ ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ ਦੇ ਨਾਗਰਿਕ ਸਨਮਾਨ ਨਾਲ ਵੀ ਨਿਵਾਜਿਆ।[5] ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਦੋ ਦਹਾਕਿਆਂ ਬਾਅਦ, 4 ਮਾਰਚ 1997 ਨੂੰ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਤਤਕਾਲੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਸ਼ੰਕਰ ਦਿਆਲ ਸ਼ਰਮਾ ਨੇ ਉਸਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਡਾਕ ਟਿਕਟ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ।[5][2][6][4]
ਝੰਡਾ ਗੀਤ[ਸੋਧੋ]
ਇਹ ਗੀਤ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਗੁਪਤਾ ਦੁਆਰਾ ਮਾਰਚ 1924 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ ਵਾਲੀ ਕਵਿਤਾ ਵਜੋਂ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਕਾਨਪੁਰ ਵਿੱਚ ਖੰਨਾ ਪ੍ਰੈਸ ਦੁਆਰਾ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਇਸ ਕਵਿਤਾ ਦੀਆਂ 5000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਾਪੀਆਂ ਵਿਕੀਆਂ।[1] ਇੰਡੀਅਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ 1924 ਵਿੱਚ ਇਸ ਗੀਤ ਨੂੰ ਅਧਿਕਾਰਤ ਝੰਡੇ ਵਾਲੇ ਗੀਤ ਵਜੋਂ ਅਪਣਾਇਆ ਅਤੇ ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 13 ਅਪ੍ਰੈਲ 1924 ਨੂੰ ਕਾਨਪੁਰ ਦੇ ਫੂਲ ਬਾਗ ਵਿਖੇ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਦੇ ਸਮਾਗਮ ਵਿੱਚ ਜਲਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦਿਵਸ ਮੌਕੇ ਗਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।[1] 1938 ਵਿੱਚ, ਸਰੋਜਨੀ ਨਾਇਡੂ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਹਰੀਪੁਰਾ ਸੈਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ, ਮੋਤੀ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ, ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ, ਡਾ: ਰਾਜੇਂਦਰ ਪ੍ਰਸਾਦ, ਗੋਵਿੰਦ ਵੱਲਭ ਪੰਤ, ਜਮਨਾਲਾਲ ਬਜਾਜ, ਮਹਾਦੇਵ ਦੇਸਾਈ, ਅਤੇ ਪੁਰੁਸ਼ੋਤਮ ਵਰਗੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਵਿੱਚ ਗੀਤ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਦਾਸ ਟੰਡਨ[2] ਇੱਕ ਦਹਾਕੇ ਬਾਅਦ, ਇਹ ਗੀਤ 1948 ਵਿੱਚ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਈ ਫਿਲਮ, ਅਜ਼ਾਦੀ ਕੀ ਰਾਹ ਪਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[7] ਇਹ ਫਿਲਮ ਲਲਿਤ ਚੰਦਰ ਮਹਿਤਾ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ,[8] ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਿਥਵੀਰਾਜ ਕਪੂਰ ਅਤੇ ਵਨਮਾਲਾ ਪਵਾਰ[9] ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸਨ।[10] ਸ਼ੇਖਰ ਕਲਿਆਣ ਦੁਆਰਾ ਰਚਿਤ ਅਤੇ ਸਰੋਜਨੀ ਨਾਇਡੂ ਦੁਆਰਾ ਗਾਇਆ ਗਿਆ ਇਹ ਗੀਤ,[11] ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਭਾਰਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਹ ਹਰ ਸਾਲ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਦਿਵਸ ਅਤੇ ਗਣਤੰਤਰ ਦਿਵਸ ਦੇ ਜਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਝੰਡਾ ਲਹਿਰਾਉਣ ਦੀ ਰਸਮ ਦੌਰਾਨ ਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[2]
विजयी विश्व तिरंगा प्यारा, झण्डा ऊँचा रहे हमारा।
सदा शक्ति बरसाने वाला, प्रेम सुधा सरसाने वाला। वीरों को हर्षाने वाला, मातृ भूमि का तन मन सारा।। झण्डा ऊँचा रहे हमारा ...
स्वतंत्रता के भीषण रण में, रख कर जोश बढ़े क्षण-क्षण में। काँपे शत्रु देखकर मन में, मिट जाये भय संकट सारा।। झण्डा ऊँचा रहे हमारा ....
इस झँडे के नीचे निर्भय, हो स्वराज जनता का निश्चय। बोलो भारत माता की जय, स्वतंत्रता ही ध्येय हमारा।। झण्डा ऊँचा रहे हमारा ...
आओ प्यारे वीरों आओ, देश धर्म पर बलि-बलि जाओ। एक साथ सब मिल कर गाओ, प्यारा भारत देश हमारा।। झण्डा ऊँचा रहे हमारा ...
शान न इसकी जाने पाये, चाहे जान भले ही जाये। विश्व विजयी कर के दिखलाएं, तब हो ये प्रण पूर्ण हमारा।। झण्डा ऊँचा रहे हमारा ...
ਅਵਾਰਡ ਅਤੇ ਮਾਨਤਾ[ਸੋਧੋ]
ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ[ਸੋਧੋ]
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 "No one to hoist name of flag song writer". The Times of India. 11 August 2014. Retrieved 13 May 2015.
- ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 "The Man Who Wrote Flag Song". Hitavada. 2015. Archived from the original on 18 May 2015. Retrieved 13 May 2015.
- ↑ 3.0 3.1 "No one to hoist name of flag song writer - Kanpur News - Times of India". The Times of India (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ).
- ↑ 4.0 4.1 "City forgets composer of 'Vijayi Vishwa Tiranga Pyara...'". The Times of India. Retrieved 15 August 2017.
- ↑ 5.0 5.1 "Padma Shri" (PDF). Padma Shri. 2015. Archived from the original (PDF) on 15 October 2015. Retrieved 11 November 2014.
- ↑ "India Post" (PDF). India Post. 2015. Archived from the original (PDF) on 17 ਜਨਵਰੀ 2013. Retrieved 13 ਮਈ 2015.
- ↑ "Azadi ki Raah Par". Lyrics India. 2015. Retrieved 13 May 2015.
- ↑ "Lalit Chandra Mehta". IMDB. 2015. Retrieved 14 May 2015.
- ↑ "Vanamala". IMDB. 2015. Retrieved 14 May 2015.
- ↑ "IMDB Azadi ki Rahha Par". IMDB Azadi ki Rahha Par. 2015. Retrieved 14 May 2015.
- ↑ 11.0 11.1 "Flag Song". Smriti. 2015. Retrieved 13 May 2015.
- ↑ "Song in Hindi Unicode". Smriti. 2015. Retrieved 13 May 2015.