ਜਾਪੀ
 ਇੱਕ ਅਸਾਮੀ ਜਾਪੀ |
ਜਾਪੀ ਜਾਂ ਜਪੀ (Assamese: জাপি) ਆਸਾਮ, ਭਾਰਤ ਦੀ ਇੱਕ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਕੋਨਿਕਲ ਟੋਪੀ ਹੈ ਜੋ ਹੋਰ ਏਸ਼ੀਆਈ ਕੋਨਿਕਲ ਟੋਪੀਆਂ ਦੇ ਸਮਾਨ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਕੱਸ ਕੇ ਬੁਣੇ ਹੋਏ ਬਾਂਸ ਅਤੇ/ਜਾਂ ਗੰਨੇ ਅਤੇ ਟੋਕੋਊ ਪਾਟ (ਟ੍ਰੈਚਾਈਕਾਰਪਸ ਮਾਰਟੀਅਨਸ) ਇੱਕ ਵੱਡੇ, ਪਾਮ ਦੇ ਪੱਤੇ ਤੋਂ ਬਣੀ ਹੈ। ਜਾਪੀ ਸ਼ਬਦ ਜਾਪ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਟਾਕੂ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਦਾ ਬੰਡਲ। ਅਤੀਤ ਵਿੱਚ, ਅਸਾਮ ਵਿੱਚ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸੂਰਜ ਤੋਂ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਸਾਦੀ ਜਾਪੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਸਜਾਵਟੀ ਜਾਪੀ ਨੂੰ ਸ਼ਾਹੀ ਅਤੇ ਕੁਲੀਨਤਾ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਰੁਤਬੇ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵਜੋਂ ਪਹਿਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਸਜਾਵਟੀ ਸੋਰੁਦੋਈ ਜਾਪੀ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਕੱਪੜੇ ਦੇ ਡਿਜ਼ਾਈਨ (ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲਾਲ, ਚਿੱਟੇ, ਹਰੇ, ਨੀਲੇ ਅਤੇ ਕਾਲੇ) ਨਾਲ ਬਣਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਬੁਣਾਈ ਵਿੱਚ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਇਤਿਹਾਸ
[ਸੋਧੋ]
ਮੱਧਕਾਲੀ ਚੂਤੀਆ ਰਾਜਿਆਂ ਨੇ ਜਾਪੀ ਨੂੰ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ। ਆਖ਼ਰੀ ਚੁਟੀਆ ਰਾਜੇ ਨਿਤੀਪਾਲ ਨੇ ਸਾਲ 1523 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੰਧੀ ਲਈ ਆਪਣੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਤੋਹਫ਼ੇ ਵਜੋਂ ਅਹੋਮ ਰਾਜੇ ਸੁਹੁੰਗਮੁੰਗ ਨੂੰ ਸੋਨੇ ਅਤੇ ਚਾਂਦੀ ਦੀ ਕਢਾਈ ਵਾਲੀ ਜਾਪੀਸ ਤੋਹਫ਼ੇ ਵਜੋਂ ਦਿੱਤੀ ਸੀ।[1][2] 1524 ਵਿੱਚ ਸਾਦੀਆ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਅਹੋਮ ਰਾਜੇ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ ਖਜ਼ਾਨਾ ਅਤੇ ਇਨਾਮ ਮਿਲਿਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਜਾਪੀਸ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।[3] ਸਾਲ 1525 ਵਿੱਚ, ਅਹੋਮ ਰਾਜੇ ਨੇ ਚੁਟੀਆ ਰਾਜੇ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਚਾਂਦੀ ਦੀਆਂ ਜਾਪੀਆਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਤੋਹਫ਼ੇ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤਾ, ਤਾਂ ਕਿ ਮੋਂਗਕਾਉਂਗ ਦੇ ਮੁਖੀ ਫੁਕਲੋਇਮੁੰਗ, ਮੌਜੂਦਾ ਉਪਰਲੇ ਮਿਆਂਮਾਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸ਼ਾਨ ਰਾਜ (ਬੁਰੰਜਿਸ ਵਿੱਚ ਨੋਰਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਨਾਲ ਸ਼ਾਂਤੀ ਲਈ ਗੱਲਬਾਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕੇ ਜਿਸਨੇ ਸਾਦੀਆ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਸੀ।[4] ਅਹੋਮ ਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਜਾਪੀ-ਹਾਜੀਆ ਖੇਲ (ਜਾਪੀਆਂ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਗਿਲਡ) ਉੱਤੇ ਚੂਟੀਆਂ ਦਾ ਏਕਾਧਿਕਾਰ ਸੀ, ਜੋ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਜਾਪੀਆਂ ਨੂੰ ਬੁਣਨ ਵਿੱਚ ਮਾਹਰ ਸਨ।[5] ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਮੱਧ ਅਸਾਮ ਦੇ ਬਾਰੋ-ਭੁਆਨੀਆਂ ਨੇ ਵੀ ਜਾਪੀਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਦੱਸੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸਤਸਾਰੀ ਬੁਰੰਜੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਅਹੋਮ ਰਾਜਿਆਂ ਨੇ ਬਾਰੋ-ਭੂਆਂ ਤੋਂ ਟੋਂਗਾਲੀ, ਹਸੋਤੀ ਅਤੇ ਟੋਕੋ-ਪਟੀਆ ਜਾਪੀ ਨੂੰ ਅਪਣਾਇਆ।[6]
ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪ੍ਰਤੀਕ
[ਸੋਧੋ]ਅੱਜ ਜਾਪੀ ਅਸਾਮ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਇਹ ਬੀਹੂ ਨਾਚ ਦੀ ਇੱਕ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿੱਚ ਪਹਿਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤੱਤਾਂ ਤੋਂ ਸੁਰੱਖਿਆ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਸਮਾਰੋਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸਨਮਾਨ ਦੇ ਚਿੰਨ੍ਹ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਘਰ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਸਜਾਵਟੀ ਵਸਤੂ ਵਜੋਂ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਕੰਧਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੁਆਗਤ ਚਿੰਨ੍ਹ ਵਜੋਂ।[7][8]
ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜਪੀ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਮੀਂਹ ਜਾਂ ਸੂਰਜ ਦੀ ਗਰਮੀ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਹੈੱਡਗੇਅਰ ਸੀ। ਬੋਡੋ-ਕਚਾਰੀ ਜੋ ਮੁੱਖ ਕਿੱਤੇ ਵਜੋਂ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਚੌਲਾਂ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਪੂਰੇ ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੈੱਡਗੀਅਰ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।[9] ਬਿਸ਼ਨੂ ਪ੍ਰਸਾਦ ਰਾਭਾ ਨੇ ਬੋਡੋ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਖੋਫਰੀ ਸਿਬਨਾਈ ਮਵਾਸਨਈ ਦੀ ਜੈਮਤੀ ਫਿਲਮ ਰਾਹੀਂ ਜਾਪੀ ਨਾਚ ਨੂੰ ਅਸਾਮੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ।
ਕਿਸਮਾਂ
[ਸੋਧੋ]- ਸੋਰੁਦੋਈ ਜਾਪੀ: ਔਰਤਾਂ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਦੁਲਹਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
- ਬੋਰਡੋਈ ਜਾਪੀ: ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਕਾਲ ਤੋਂ ਰਾਇਲਟੀ ਦੁਆਰਾ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ (ਕਾਮਰੂਪ)।
- ਪਨੀਦੋਈ/ਹਲੂਵਾ ਜਾਪੀ: ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
- ਗਾਰਖੀਆ ਜਪੀ: ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
- ਪੀਠਾ ਜਾਪੀ: ਕਦੇ-ਕਦੇ ਕਾਸ਼ਤ ਦੌਰਾਨ, ਹੁੱਡਾਂ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
- ਟੂਪੀ/ਵਰੁਣ ਜਾਪੀ: ਬਾਰਿਸ਼ ਵਿੱਚ ਸੁਰੱਖਿਆ ਟੋਪੀਆਂ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ
[ਸੋਧੋ]ਨੋਟ
[ਸੋਧੋ]- ↑ Khanikar 1991, p. 100.
- ↑ ""Then the Chutiâ king desired to send silver and gold lipped Jâpi (Kup-ngiun-kham), gold bracelets (Mao-kham), gold basket (Liu-kham), gold ring (Khup-kham), gold bookstand (Khu-tin-kham), gold pirâ (Kham-ku), horse (Ma), elephant (Chang-pai), and two Âroans (Phra-nun) and Xorais (Phun) to the Ahom king."" (PDF). Archived from the original (PDF) on 2020-07-28. Retrieved 2023-02-14.
- ↑ Mahanta 1994, p. 10.
- ↑ Bhuyan 1960, p. 62.
- ↑ "The Chutiyas were engaged in all kind of technical jobs of the Ahom kingdom. For example, the Khanikar Khel (guild of engineers) was always manneed by the Chutiyas. The Jaapi-Hajiya Khel (guild for making Jaapis) was also monopolished by them."(Dutta 1985, p. 30)
- ↑ Bhuyan 1960, p. 135.
- ↑ Handoo 2003, p. 46.
- ↑ Assam General Knowledge. Bright Publications. p. 98. ISBN 9788171994519.
- ↑ শান্তনু কৌশিক বৰুৱা (2001). অসম অভিধান. বনলতা. pp. ১৪৪–১৪৬.
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- Dutta, Sristidhar (1985), The Mataks and their Kingdom, Allahabad: Chugh Publications
- Khanikar, S (1991), Chutia Jaatir Itihax aru Luko-Sanskriti
- Bhuyan, Surjya K. (1960), Satsari Buranji
- Handoo, Jawaharlal (2003), Folklore in the Changing Times, Original from Indiana University: Indhira Gandhhi Rashtriya Manav Sangrahalaya