ਹਰੀਸ਼-ਚੰਦਰਾ
ਹਰੀਸ਼-ਚੰਦਰਾ ਮੇਹਰੋਤਰਾ | |
|---|---|
 | |
| ਜਨਮ | 11 ਅਕਤੂਬਰ 1923 |
| ਮੌਤ | 16 ਅਕਤੂਬਰ 1983 (ਉਮਰ 60) ਪ੍ਰਿੰਸਟਨ, ਨਿਊ ਜਰਸੀ, ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ |
| ਨਾਗਰਿਕਤਾ | ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ |
| ਅਲਮਾ ਮਾਤਰ | ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਆਫ ਕੈਮਬ੍ਰਿਜ |
ਹਰੀਸ਼-ਚੰਦਰ ਮਹਿਰੋਤਰਾ FRS (11 ਅਕਤੂਬਰ 1923 – 16 ਅਕਤੂਬਰ 1983) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ-ਅਮਰੀਕੀ ਗਣਿਤ-ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਅਤੇ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨੀ ਸੀ ਜਿਸਨੇ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾ ਸਿਧਾਂਤ ਵਿੱਚ ਬੁਨਿਆਦੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਅਰਧ-ਸਧਾਰਨ ਝੂਠ ਸਮੂਹਾਂ ਉੱਤੇ ਹਾਰਮੋਨਿਕ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।[1]
ਅਰੰਭ ਦਾ ਜੀਵਨ
[ਸੋਧੋ]ਹਰੀਸ਼ ਚੰਦਰ ਮਹਿਰੋਤਰਾ ਦਾ ਜਨਮ ਕਾਨਪੁਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ।[2] ਉਸਨੇ ਬੀਐਨਐਸਡੀ ਕਾਲਜ, ਕਾਨਪੁਰ ਅਤੇ ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।[3] 1940 ਵਿੱਚ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਮਾਸਟਰ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਹੋਮੀ ਜੇ ਭਾਭਾ ਦੇ ਅਧੀਨ ਅਗਲੇਰੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਲਈ ਇੰਡੀਅਨ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਸਾਇੰਸ, ਬੰਗਲੌਰ ਚਲੇ ਗਏ।
1945 ਵਿੱਚ, ਉਹ ਕੈਮਬ੍ਰਿਜ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਚਲਾ ਗਿਆ, ਅਤੇ ਪਾਲ ਡੀਰਾਕ ਦੇ ਅਧੀਨ ਇੱਕ ਖੋਜ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਕੈਮਬ੍ਰਿਜ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਵੁਲਫਗੈਂਗ ਪੌਲੀ ਦੇ ਭਾਸ਼ਣਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲਿਆ, ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਦੌਰਾਨ, ਮੇਹਰੋਤਰਾ ਨੇ ਪੌਲੀ ਦੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗਲਤੀ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਦਿੱਤਾ। ਦੋਵੇਂ ਉਮਰ ਭਰ ਦੇ ਦੋਸਤ ਬਣ ਗਏ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਉਸ ਦੀ ਗਣਿਤ ਵਿਚ ਰੁਚੀ ਵਧ ਗਈ। ਉਸਨੇ ਡੀਰਾਕ ਦੇ ਅਧੀਨ 1947 ਵਿੱਚ ਕੈਮਬ੍ਰਿਜ ਵਿਖੇ ਆਪਣੀ ਪੀਐਚਡੀ, ਲੋਰੇਂਟਜ਼ ਗਰੁੱਪ ਦੀ ਅਨੰਤ ਅਟੱਲ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।
ਸਨਮਾਨ ਅਤੇ ਪੁਰਸਕਾਰ
[ਸੋਧੋ]ਉਹ ਨੈਸ਼ਨਲ ਅਕੈਡਮੀ ਆਫ਼ ਸਾਇੰਸਜ਼ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਅਤੇ ਰਾਇਲ ਸੁਸਾਇਟੀ ਦਾ ਫੈਲੋ ਸੀ। ਉਹ 1954 ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕਨ ਮੈਥੇਮੈਟੀਕਲ ਸੋਸਾਇਟੀ ਦੇ ਕੋਲ ਇਨਾਮ ਦਾ ਪ੍ਰਾਪਤਕਰਤਾ ਸੀ। ਇੰਡੀਅਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਸਾਇੰਸ ਅਕੈਡਮੀ ਨੇ ਉਸਨੂੰ 1974 ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੀਨਿਵਾਸ ਰਾਮਾਨੁਜਨ ਮੈਡਲ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ। 1981 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਯੇਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਆਨਰੇਰੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।
VSSD ਕਾਲਜ, ਕਾਨਪੁਰ ਦਾ ਗਣਿਤ ਵਿਭਾਗ ਹਰ ਸਾਲ ਉਸ ਦਾ ਜਨਮਦਿਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਮਨਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਾਲਜਾਂ, ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰਾਂ ਦੇ ਲੈਕਚਰ ਅਤੇ ਹਰੀਸ਼ ਚੰਦਰ ਖੋਜ ਸੰਸਥਾਨ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦਾ ਦੌਰਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਹਰੀਸ਼ ਚੰਦਰ ਰਿਸਰਚ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਦਾ ਨਾਂ ਰੱਖਿਆ, ਜੋ ਕਿ ਸਿਧਾਂਤਕ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਗਣਿਤ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਸੰਸਥਾ ਹੈ।
ਰਾਬਰਟ ਲੈਂਗਲੈਂਡਜ਼ ਨੇ ਹਰੀਸ਼ ਚੰਦਰ ਦੇ ਜੀਵਨੀ ਲੇਖ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ: ਉਸਨੂੰ 1958 ਵਿੱਚ ਫੀਲਡ ਮੈਡਲ ਲਈ ਵਿਚਾਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਚੋਣ ਕਮੇਟੀ ਦਾ ਇੱਕ ਜ਼ਬਰਦਸਤ ਮੈਂਬਰ ਜਿਸ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਵਿੱਚ ਥੌਮ ਇੱਕ ਬੋਰਬਾਕਿਸਟ ਸੀ, ਦੋ ਨਾ ਹੋਣ ਲਈ ਦ੍ਰਿੜ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਹਰੀਸ਼-ਚੰਦਰ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਸਨੇ ਵੀ ਬੋਰਬਾਕੀ ਕੈਂਪ 'ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਸੀ, ਨੂੰ ਇਕ ਪਾਸੇ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਉਹ 1977 ਵਿੱਚ ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਣ ਦਾ ਪ੍ਰਾਪਤਕਰਤਾ ਵੀ ਸੀ।[4]
ਮੌਤ
[ਸੋਧੋ]1969 ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਮੇਹਰੋਤਰਾ ਨੂੰ ਦਿਲ ਦਾ ਦੌਰਾ ਪੈਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ। ਦੂਜਾ ਅਤੇ ਤੀਜਾ ਦਿਲ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕ੍ਰਮਵਾਰ 1970 ਅਤੇ 1982 ਵਿੱਚ ਆਇਆ। ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਉਸ ਦੀ ਸਰੀਰਕ ਸਮਰੱਥਾ ਘਟਣ ਲੱਗੀ। 1983 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਚੌਥਾ ਦਿਲ ਦਾ ਦੌਰਾ ਪਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਹ ਜਿਆਦਾਤਰ ਬਿਸਤਰੇ 'ਤੇ ਅਤੇ ਇਕੱਲਤਾ ਵਿੱਚ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਅਤੇ ਗਣਿਤ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਅਰਮਾਂਡ ਬੋਰੇਲ ਲਈ ਆਯੋਜਿਤ ਇੱਕ ਕਾਨਫਰੰਸ ਦੇ ਅਗਲੇ ਦਿਨ, ਮੇਹਰੋਤਰਾ ਦੀ ਆਖਰੀ ਦਿਲ ਦੇ ਦੌਰੇ ਨਾਲ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ Varadarajan, V. S. (1984). "Harish-Chandra (1923–1983)". The Mathematical Intelligencer. 6 (3): 9–13. doi:10.1007/BF03024122.
- ↑ "Brief history of Harish-Chandra".
- ↑ "Harish-Chandra - Biography".
- ↑ "Padma Awards" (PDF). Ministry of Home Affairs, Government of India. 2015. Retrieved 21 July 2015.
ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ
[ਸੋਧੋ]
ਹਰੀਸ਼-ਚੰਦਰਾ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਕੁਓਟੇਸ਼ਨਾਂ ਵਿਕੀਕੁਓਟ ਉੱਤੇ ਹਨ- Biography by Roger Howe
