ਅਨੀਤਾ ਦੁਬੇ

ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ, ਇੱਕ ਅਜ਼ਾਦ ਗਿਆਨਕੋਸ਼ ਤੋਂ

ਅਨੀਤਾ ਦੁਬੇ (ਜਨਮ 28 ਨਵੰਬਰ 1958) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਸਮਕਾਲੀ ਕਲਾਕਾਰ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਅਮੀਰ, ਸਿਆਸੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵੀ ਕਾਰਜ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵੱਡੇ ਅਜਾਇਬ-ਘਰਾਂ ਅਤੇ ਗੈਲਰੀਆਂ, ਲਕੀਰਨ ਗੈਲਰੀ, ਮੁੰਬਈ ਅਤੇ ਕਿਰਨ ਨਦਰ ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ ਆਫ ਆਰਟ (ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ); ਡਾ. ਭਾਊ ਦਾਜੀ ਲਾਡ ਅਜਾਇਬ-ਘਰ (ਮੁੰਬਈ); ਗੈਲਰੀ ਨੇਚਰ ਮੋਰਟ (ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ), ਖੋਜ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਆਰਟਿਸਟਸ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ (ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ) ਸਮੇਤ ਵੱਡੇ ਦਰਜੇ ਤੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਹੋਏ ਹਨ।

ਆਰੰਭਕ ਜੀਵਨ[ਸੋਧੋ]

ਦੁਬੇ ਦਾ ਜਨਮ 28 ਨਵੰਬਰ 1958 ਨੂੰ ਲਖਨਊ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਡਾਕਟਰੀ ਪੇਸ਼ੇ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ।[1] ਉਸਨੇ 1979 ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਬੀ.ਏ. ਕੀਤੀ। ਉਸ ਨੇ 1982 ਵਿੱਚ ਮਹਾਰਾਜਾ ਸਯਾਜੀਰਾਓ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਬੜੌਦਾ ਤੋਂ ਕਲਾ ਆਲੋਚਨਾ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦਾ ਐਮ.ਐਫ.ਏ. ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਕਿ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਫਾਈਨ ਆਰਟਸ ਫੈਕਲਟੀ ਆਫ ਫਾਈਨ ਆਰਟਸ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਤਪਾਦਕ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਕੰਮ ਸੀ।[2]

ਕੈਰੀਅਰ[ਸੋਧੋ]

ਬੜੌਦਾ ਵਿਖੇ ਕਲਾ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਵਜੋਂ ਦੁਬੇ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਉਸ ਦੇ ਅਭਿਆਸ ਨੂੰ ਦਰਸ਼ਕ ਕਲਾਕਾਰ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਪਰ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਇੰਡੀਅਨ ਰੈਡੀਕਲ ਪੇਂਟਰਜ਼ ਅਤੇ ਸਕਲਪਟਰਜ਼ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ, ਜੋ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਲਯਾਲੀ ਸਮਕਾਲੀ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਦਾ ਸਮੂਹ ਹੈ ਜੋ ਕੇ. ਕੇ. ਕ੍ਰਿਸ਼ਣਾਕੁਮਾਰ ਦੁਆਰਾ ਬੜੌਦਾ ਵਿਖੇ 1987 ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨੇ ਬੜੌਦਾ ਵਿਖੇ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਫੈਕਲਟੀ ਦੀ ਪੁਰਾਣੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਪੇਂਟਿੰਗ ਦੀ ਵਧੇਰੇ ਲਾਖਣਿਕ ਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਵਿਪਰੀਤ ਕਲਾ ਲਈ ਇੱਕ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੱਟੜਪੰਥੀ, ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਚੇਤੰਨ ਪਹੁੰਚ ਬਣਾਈ ਹੈ। ਇਹ ਬਾਅਦ ਦੇ ਅਖੌਤੀ "ਬੜੌਦਾ ਸਕੂਲ" ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸਨ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ "ਬਿਰਤਾਂਤਕਾਰੀ ਚਿੱਤਰਕਾਰ" ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਸਮੂਹ 1970 ਦੇ ਅੱਧ ਤੋਂ ਅਖੀਰ ਤੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਭੂਪੇਨ ਖੱਖੜ, ਨਲਿਨੀ ਮਲਾਣੀ, ਵਿਵਾਨ ਸੁੰਦਰਮ, ਜੋਗੇਨ ਚੌਧਰੀ, ਸੁਧੀਰ ਪਟਵਾਰਧਨ, ਗੁਲਾਮ ਮੁਹੰਮਦ ਸ਼ੇਖ ਅਤੇ ਆਲੋਚਕ ਗੀਤਾ ਕਪੂਰ ਵਰਗੀਆਂ ਸ਼ਖਸੀਅਤਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।[3]

1987 ਵਿੱਚ, ਇੰਡੀਅਨ ਰੈਡੀਕਲ ਪੇਂਟਰਸ ਐਂਡ ਸਕਲਪਟਰਜ਼ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ, ਜਿਸ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਕੁਮਾਰ ਦੀ ਹੇਠ ਸੀ, ਬੜੌਦਾ ਵਿੱਚ ਫਾਈਨਲ ਆਰਟਸ ਫੈਕਲਟੀ ਵਿਖੇ ਇੱਕ "ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਅਤੇ ਸੰਵਾਦ" ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਸ 'ਚ ਦੁਬੇ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਪੋਸਟਰ ਅਤੇ ਇੱਕ ਮੈਨੀਫੈਸਟੋ ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਨਿੰਦਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਕਲਾ ਦੀ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਤੇ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ "ਕਥਾਵਾਚਕ ਪੇਂਟਰਜ਼" ਦੇ ਹਿੱਸੇ 'ਤੇ ਸੁਹਿਰਦ, ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਰੁਝੇਵਿਆਂ ਦੀ ਘਾਟ ਵਜੋਂ ਵੇਖਿਆ।[4] ਬੜੌਦਾ ਵਿਖੇ ਦੁਬੇ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਸਾਥੀ ਬਦਲਾਖੋਰੀ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀ ਦੇਣ ਦੇ ਇੱਕ ਕੱਟੜਪੰਥੀ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟ, ਬੁਰਜੂਆ-ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਕਲਾ ਉਦਯੋਗ, ਲਈ ਵਚਨਬੱਧ ਸਨ। ਇਹ ਦੂਜੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਮਾਧਿਅਮ 'ਚ ਇੱਕ ਚੇਤੰਨ ਤਬਦੀਲੀ ਸੀ: ਦੁਬੇ ਅਤੇ ਹੋਰਨਾਂ ਨੇ ਸਸਤੇ, ਉਦਯੋਗਿਕ ਪਦਾਰਥਾਂ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦ੍ਰਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਿੱਚ ਚੀਜ਼ਾਂ ਪਾਈਆਂ ਜੋ ਕਿ ਵਸਤੂਗਤਤਾ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਦੇ ਸਨ, ਮਜ਼ਦੂਰ-ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਸਰੋਤਿਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਸਨ, ਅਤੇ ਬੁਰਜੂਆ ਵਿਚਾਰਾਂ 'ਤੇ ਕਲਾ ਬਣਾਉਣ, ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਖਪਤ ਕਰਨ 'ਤੇ ਇੱਕ ਖਾੜਕੂ ਆਲੋਚਨਾ ਨੂੰ ਨਿਰਦੇਸ਼ਤ ਕਰਦੇ ਸਨ।[5]

ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਦੇ ਬਾਅਦ, ਸਮੂਹ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਕੇਰਲ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ, ਜਿੱਥੇ ਫਰਵਰੀ, 1989 ਵਿੱਚ ਕੋਜ਼ੀਕੋਡ ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਲਗਾਈ ਗਈ ਸੀ। 1989 ਵਿੱਚ, ਸਮੂਹ ਨੇ ਇੱਕ ਮੁਜ਼ਾਹਰਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਸ ਸਾਲ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਸੋਥੀਬੀ ਦੀ ਨਿਲਾਮੀ ਦਾ ਖੁਲਾਸਾ ਕਰਦਿਆਂ ਇੱਕ ਪਰਚਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤਾ ਟਾਈਮਜ਼ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ- ਅਜੇ ਵੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲਤਨ ਸ਼ਾਂਤ 1980 ਦੇ ਕਲਾ ਮਾਰਕੀਟ ਲਈ ਇੱਕ ਨਾਵਲ ਸੰਕਲਪ ਹੈ। ਟਾਈਮਜ਼ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ ਦੀ ਭਾਰਤੀ ਕਲਾ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰ ਪ੍ਰਤੀ ਰੁਚੀ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਾਮਰਾਜਵਾਦੀ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਲਈ ਮਨੁੱਖੀ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟਾਂ ਰਾਹੀਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰਾਂ ਜ਼ਹਿਰ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ, "ਇਸ ਵਿੱਚ ਇਹ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਵੱਲੋਂ "ਅਕਾਲ ਰਹਿਤ" ਭਾਰਤ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਸੀ। ਇੱਕ "ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਰਣਨੀਤੀ ਹਰ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ 'ਅਕਾਲ ਰਹਿਤ' ਵਜੋਂ ਵੇਖਣ ਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਹੁਣ ਭਾਰਤੀ ਹਾਕਮ ਜਮਾਤਾਂ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਨਾਲ ਵੇਖਦੀਆਂ ਹਨ।"[6]

ਮਗਰਲਾ ਕਾਰਜ[ਸੋਧੋ]

ਜਦੋਂ 1989 ਵਿੱਚ ਇੰਡੀਅਨ ਰੈਡੀਕਲ ਪੇਂਟਰਸ ਐਂਡ ਸਕਲਪਟਰਜ਼ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਭੰਗ ਹੋ ਗਈ, ਕੇ. ਪੀ. ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਕੁਮਾਰ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਦੁਬੇ ਨੇ ਆਪਣਾ ਧਿਆਨ ਲਿਖਤ ਅਤੇ ਆਲੋਚਨਾ ਵੱਲ ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਆਰਟ ਬਣਾਉਣ ਵੱਲ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਲਿਆ, ਇੱਕ ਸੁਹਜਮਈ ਮੁਹਾਵਰੇ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਕੀਤਾ ਜੋ ਪਾਏ ਗਏ ਵਸਤੂਆਂ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗਿਕ ਸਮਗਰੀ, ਸ਼ਬਦ ਪਲੇਅ ਅਤੇ ਫੋਟੋਗ੍ਰਾਫੀ ਨੂੰ ਕ੍ਰਮ ਵਿੱਚ ਵਰਤਦਾ ਹੈ ਇੱਕ ਨਿਰੰਤਰ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਦੀਆਂ ਮੌਜੂਦਾ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸਥਿਤੀਆਂ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕਰਨਾ। ਫਿਲਿਪ ਵਰਗਨ, 2003 ਦੇ ਲੇਖ ਵਿੱਚ, ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦੁਬੇ ਦੇ ਕੰਮ ਨੂੰ "ਨਿੱਜੀ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਯਾਦਾਂ, ਇਤਿਹਾਸ, ਮਿਥਿਹਾਸਕ ਅਤੇ ਵਰਤਾਰੇ ਦੇ ਤਜ਼ਰਬਿਆਂ ਦੇ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਧਾਰਕ ਵਜੋਂ ਮੂਰਤੀਗਤ ਹਿੱਸੇ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਮਿਲਿਆ ਹੈ।"[7]

ਦੁਬੇ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ-ਅਧਾਰਤ ਮੂਰਤੀਕਾਰੀ ਕਾਰਜ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ "ਇਸ ਗੱਲ ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਰੱਖਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਬਦ ਕਿਵੇਂ ਢਾਂਚਾ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ।"[8] ਇਹ ਦਿਲਚਸਪੀ 5 ਸ਼ਬਦ (2007) ਸਿਰਲੇਖ ਦੇ ਇੱਕ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਪਿਟਸਬਰਗ ਵਿੱਚ ਮੈਟ੍ਰੈਸ ਫੈਕਟਰੀ ਵਿੱਚ 2007-2008 ਦੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਪੰਜ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਟੁਕੜਿਆਂ ਵਾਲੇ, 5 ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ-ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਅਰਥ ਅਤੇ ਮੂਰਤੀ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦੀ ਪੜਤਾਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਪੰਜ ਮੁੱਲ ਨਾਲ ਭਰੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਦੁਬੇ ਕੋਚੀ-ਮੁਜ਼ੀਰਿਸ ਬਿਏਨੇਲ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਮਹਿਲਾ ਕਿਉਰੇਟਰ ਹੈ।[9]

ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]

  1. "Dube, Anita | Grove Art" (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). doi:10.1093/gao/9781884446054.001.0001/oao-9781884446054-e-7000097908. Retrieved 2018-08-08.
  2. "Anita Dube - CV". Gallery Nature Morte. Retrieved 18 April 2014.
  3. "Gulam Mohammed Sheikh in conversation with Suman Gopinathan". otherspaces. Archived from the original on 18 April 2014. Retrieved 18 April 2014.
  4. "Questions & Dialogue: A Radical Manifesto". Art & Education. Archived from the original on 19 April 2014. Retrieved 18 April 2014.
  5. Panikkar, Shivaji K. "FROM TRIVANDRUM TO BARODA AND BACK: A RE-READING". otherspaces. Archived from the original on 19 April 2014. Retrieved 18 April 2014.
  6. Panikkar, Shivaji K. "FROM TRIVANDRUM TO BARODA AND BACK: A RE-READING". otherspaces. Archived from the original on 19 April 2014. Retrieved 18 April 2014.
  7. Vergne, Philippe. "Anita Dube". Bose Pacia. Archived from the original on 23 April 2013. Retrieved 18 April 2014.
  8. "Anita Dube, September 7, 2007 – January 20, 2008". Mattress Factor. Archived from the original on 19 April 2014. Retrieved 18 April 2014. Archived 19 April 2014[Date mismatch] at the Wayback Machine.
  9. https://www.vogue.in/magazine-story/meet-anita-dube-the-first-ever-female-curator-at-kochi-biennale/

ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ[ਸੋਧੋ]