ਅਰਹਤ
ਫਰਮਾ:Buddhist term ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਅਰਹਤ (ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ: अर्हत्) ਜਾਂ ਅਰਹੰਤ (ਪਾਲੀ: अरहन्त्, 𑀅𑀭𑀳𑀦𑁆𑀢𑁆) ਉਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸਨੇ ਹੋਂਦ ਦੇ ਅਸਲ ਸੁਭਾਅ ਬਾਰੇ ਸਮਝ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨਿਰਵਾਣ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਹੈ[1][2] ਅਤੇ ਪੁਨਰ ਜਨਮ ਦੇ ਬੇਅੰਤ ਚੱਕਰ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ।
ਸੰਕਲਪ ਦੀ ਸਮਝ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਬਦਲ ਗਈ ਹੈ, ਅਤੇ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਕੂਲਾਂ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਬੋਧੀ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਅਰਹਤਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਬਾਰੇ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਮੌਜੂਦ ਸਨ। ਸਰਵਸਤਿਵਾਦ, ਕਸ਼ਯਪਿਆ, ਮਹਾਸਾੰਘਿਕ, ਏਕਾਵਯਵਹਾਰਿਕ, ਲੋਕੋਤਰਵਾਦ, ਬਹੁਸ਼ਰੁਤੀਆ, ਪ੍ਰਜ੍ਞਾਪਤਿਵਾਦ, ਅਤੇ ਚੈਤਿਕ ਸਕੂਲ ਸਾਰੇ ਅਰਹਤਾਂ ਨੂੰ ਬੁੱਧਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਆਪਣੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਅਪੂਰਣ ਮੰਨਦੇ ਸਨ।[3][4][5]
ਮਹਾਯਾਨ ਬੋਧੀ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਅਨੁਯਾਈਆਂ ਨੂੰ ਬੋਧੀਸਤਵ ਦਾ ਰਸਤਾ ਅਪਣਾਉਣ ਅਤੇ ਅਰਹਟਾਂ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰਾਵਕਾਂ ਦੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਵਾਪਸ ਨਾ ਜਾਣ ਦੀ ਤਾਕੀਦ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।[6] ਅਰਹਟਾਂ, ਜਾਂ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਸੀਨੀਅਰ ਅਰਹਟਾਂ, ਨੂੰ ਥੈਰਵਾਦ ਬੋਧੀ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ "ਆਪਣੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਬੋਧੀਸਤਵ ਉੱਦਮ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਲਈ ਨਿੱਜੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਤੋਂ ਪਰੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ" ਵਜੋਂ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।[7]
ਮਹਾਯਾਨ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਅਠਾਰਾਂ ਅਰਹਟਾਂ (ਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਖਸੀਅਤਾਂ ਦੇ ਨਾਲ) ਦੇ ਇੱਕ ਸਮੂਹ ਨੂੰ ਮੈਤ੍ਰੇਯ ਵਜੋਂ ਬੁੱਧ ਦੀ ਵਾਪਸੀ ਦੀ ਉਡੀਕ ਵਿੱਚ ਮੰਨਦਾ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਕਿ 6, 8, 16, 100, ਅਤੇ 500 ਦੇ ਹੋਰ ਸਮੂਹ ਵੀ ਪਰੰਪਰਾ ਅਤੇ ਬੋਧੀ ਕਲਾ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਜਿਸਨੂੰ ਲੁਓਹਾਨ ਜਾਂ ਲੋਹਾਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[8][9] ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਈਸਾਈ ਸੰਤ, ਰਸੂਲਾਂ ਜਾਂ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਚੇਲਿਆਂ ਅਤੇ ਧਰਮ ਦੇ ਆਗੂਆਂ ਦੇ ਬੋਧੀ ਸਮਾਨਤਾਵਾਂ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।[8][ਪ੍ਰਸੰਗਿਕ?]
ਐਟਮੌਲੋਜੀ
[ਸੋਧੋ]
ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਸ਼ਬਦ ਅਰਹਤ (ਪਾਲੀ ਅਰਹੰਤ) ਇੱਕ ਵਰਤਮਾਨ ਕਿਰਿਆ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਮੌਖਿਕ ਮੂਲ √ਅਰਹ "ਯੋਗ ਹੋਣਾ" ਤੋਂ ਆਇਆ ਹੈ, [1] cf. ਅਰਹ "ਯੋਗ, ਯੋਗ"; ਅਰਹਣ "ਦਾਅਵਾ ਕਰਨਾ, ਹੱਕਦਾਰ ਹੋਣਾ"; ਅਰਹਿਤ (ਭੂਤ ਕਿਰਿਆ) "ਸਨਮਾਨਿਤ, ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਗਈ"।[2] ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਰਿਗਵੇਦ ਵਿੱਚ "ਯੋਗ" ਦੇ ਇਸ ਅਰਥ ਨਾਲ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।[3][4]