ਆਸ਼ਾਪੂਰਣਾ ਦੇਵੀ

ਜਨਮ	(1909-01-08)8 ਜਨਵਰੀ 1909 Potoldanga, Calcutta, India
ਮੌਤ	13 ਜੁਲਾਈ 1995(1995-07-13) (ਉਮਰ 86)
ਕਿੱਤਾ	ਨਾਵਲਕਾਰ, ਕਵੀ
ਭਾਸ਼ਾ	ਬੰਗਾਲੀ
ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ	ਭਾਰਤੀ
ਕਾਲ	1939–1995
ਸ਼ੈਲੀ	ਗਲਪ
ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕੰਮ	Prathom Protishruti Subarnolata Bakul Katha
ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅਵਾਰਡ	ਗਿਆਨਪੀਠ ਇਨਾਮ Padma Shri ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਫੈਲੋਸ਼ਿਪ

ਆਸ਼ਾਪੂਰਣਾ ਦੇਵੀ (ਬੰਗਾਲੀ: আশাপূর্ণা দেবী, 8 ਜਨਵਰੀ 1909 - 13 ਜੁਲਾਈ 1995) ਭਾਰਤ ਦੀ ਬੰਗਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਕਵਿਤਰੀ ਅਤੇ ਨਾਵਲਕਾਰ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ 13 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਲਿਖਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਆਜੀਵਨ ਸਾਹਿਤ ਰਚਨਾ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਰਹੀ। ਗ੍ਰਹਿਸਥ ਜੀਵਨ ਦੇ ਸਾਰੇ ਫਰਜ ਨੂੰ ਨਿਭਾਂਦੇ ਹੋਏ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਲੱਗਪੱਗ ਦੋ ਸੌ ਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਲਿਖੀਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਅਨੇਕ ਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਦਾ ਭਾਰਤ ਦੀ ਲੱਗਪੱਗ ਸਾਰੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਹੋ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਨਾਰੀ ਜੀਵਨ ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਪੱਖ, ਪਰਵਾਰਿਕ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਸਮਸਿਆਵਾਂ, ਸਮਾਜ ਦੀ ਕੁੰਠਾ ਅਤੇ ਲਿਪਸਾ ਅਤਿਅੰਤ ਸਿੱਦਤ ਦੇ ਨਾਲ ਪਰਗਟ ਹੋਏ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਨਾਰੀ ਦਾ ਵਿਅਕਤੀ-ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਮਹਿਮਾ ਨਵੀਂ ਲੌਅ ਦੇ ਨਾਲ ਮੁਖਰਿਤ ਹੋਈ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਨ ਸਵਰਣਲਤਾ, ਪ੍ਰਥਮ ਪ੍ਰਤਿਸ਼੍ਰੁਤਿ, ਪ੍ਰੇਮ ਔਰ ਪ੍ਰਯੋਜਨ, ਬਕੁਲਕਥਾ, ਗਾਛੇ ਪਾਤਾ ਨੀਲ, ਜਲ, ਆਗੁਨ ਆਦਿ। ਉਸ ਨੂੰ 1976 ਵਿੱਚ ਗਿਆਨਪੀਠ ਇਨਾਮ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਇਨਾਮ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਉਹ ਪਹਿਲੀ ਔਰਤ ਹੈ। ਇੱਕ ਨਾਵਲਕਾਰ ਅਤੇ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਨੂੰ, ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਨੇ 1994 ਵਿਚ, ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਫੈਲੋਸ਼ਿਪ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ।

ਜੀਵਨੀ

ਆਸ਼ਾਪੂਰਣਾ ਦੇਵੀ ਦਾ ਜਨਮ ਉੱਤਰੀ ਕਲਕੱਤਾ ਪੋਟੋਲਡਾਂਗਾ ਵਿਖੇ ਉਸ ਨੂੰ ਮਾਮੇ ਦੇ ਘਰ 8 ਜਨਵਰੀ 1909 ਨੂੰ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਜਨਮ ਦਾ ਨਾਮ ਆਸ਼ਾ ਪੂਰਨਾ ਦੇਵੀ (ਗੁਪਤਾ) ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਬਚਪਨ ਵਰਿੰਦਾਬੇਨ ਬਾਸੂ ਲੇਨ ਤੇ ਇੱਕ ਰਵਾਇਤੀ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਰੂੜੀਵਾਦੀ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾੰ ਦੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਬੀਤਿਆ। ਪੁਰਾਣੇ ਰਿਵਾਜ ਅਤੇ ਰੂੜੀਵਾਦੀ ਆਦਰਸ਼ ਦੀ ਇੱਕ ਪੱਕੀ ਸਮਰਥਕ ਉਸ ਦੀ ਦਾਦੀ ਦੀ ਹਕੂਮਤ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਘਰ ਦੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਸਕੂਲ ਜਾਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਟਿਊਟਰ ਸਿਰਫ ਮੁੰਡਿਆਂ ਲਈ ਰੱਖੇ ਗਏ ਸਨ। ਇਹ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ ਆਸ਼ਾਪੂਰਣਾ ਆਪਣੇ ਭਰਾਵਾਂ ਕੋਲ ਬੈਠੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰੀਡਿੰਗ ਨੂੰ ਸੁਣ ਕੇ ਵਰਣਮਾਲਾ ਸਿੱਖੀ ਸੀ।

ਆਸ਼ਾਪੂਰਣਾ ਦੇ ਪਿਤਾ ਹਰਿੰਦਰ ਨਾਥ ਗੁਪਤਾ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਕਲਾਕਾਰ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸੀ. ਲਾਜ਼ਰ ਐਂਡ ਕੰਪਨੀ ਲਈ ਇੱਕ ਡਿਜ਼ਾਈਨਰ ਵਜੋਂ ਵਧੀਆ ਫਰਨੀਚਰ ਨਿਰਮਾਤਾਵਾਂ ਲਈ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਆਸ਼ਾਪੂਰਣਾ ਦੀ ਮਾਂ ਸਰੋਲਾ ਸੁੰਦਰੀ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਗਿਆਨਵਾਨ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚੋਂ ਆਈ ਸੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਕਿਤਾਬ ਪ੍ਰੇਮੀ ਸੀ। ਕਲਾਸਿਕਸ ਅਤੇ ਕਹਾਣੀ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜ੍ਹਨ ਦੀ ਇਹ ਉਸ ਦੀ "ਤੀਬਰ ਪਿਆਸ" ਸੀ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਆਸ਼ਾਪੁਰਨਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਭੈਣਾਂ ਵਿੱਚ ਸੰਚਾਰਿਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।

ਜਗ੍ਹਾ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ, ਹਰਿੰਦਰ ਨਾਥ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ 157/1 ਏ ਆਚਾਰੀਆ ਪ੍ਰਫੁੱਲ ਚੰਦਰ ਰੋਡ (ਖੰਨਾ ਸਿਨੇਮਾ ਹਾਲ ਦੇ ਨਾਲ) ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਘਰ ਵਿੱਚ ਸਿਫਟ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਿਸ ਨੇ ਸਰੋਲਾ ਸੁੰਦਰੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਧੀਆਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇੱਛਾਵਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਪੜ੍ਹਨ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਿੱਤੀ। ਸਰੋਲਾ ਸੁੰਦਰੀ ਦੀ ਉੱਥੇ ਪੜ੍ਹਨ ਦੀ ਜ਼ਬਰਦਸਤ ਇੱਛਾ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਅਤੇ ਰਸਾਲਿਆਂ ਦਾ ਨਿਰੰਤਰ ਪ੍ਰਵਾਹ ਚਲਦਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਧੀਆਂ ਲਈ ਮਨੋਰੰਜਨ ਦੀ ਕੋਈ ਘਾਟ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਤੇ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਹੀ ਬਾਲਗ ਕਿਤਾਬਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਦੀ ਕੋਈ ਰੋਕ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਆਸ਼ਾਪੂਰਣਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਭੈਣਾਂ ਨੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ਨਾਲ ਪ੍ਰੇਮ ਸੰਬੰਧ ਬਣਾਇਆ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਆਸ਼ਾਪੂਰਣਾ ਦੀ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੋਈ ਰਸਮੀ ਸਿੱਖਿਆ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਪਰ ਉਹ ਸਵੈ-ਸਿਖਿਅਤ ਸੀ।

ਜਿਸ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਆਸ਼ਾਪੂਰਣਾ ਦਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਹੋਇਆ ਉਹ ਸਮਾਜਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜਾਗਰੂਕ ਸੀ, ਜੋ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਅੰਦੋਲਨ ਅਤੇ ਜਾਗ੍ਰਿਤੀ ਦਾ ਸਮਾਂ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਹਰਿੰਦਰ ਨਾਥ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਬਾਹਰੀ ਦੁਨੀਆਂ ਨਾਲ ਸਿੱਧਾ ਸੰਪਰਕ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਉਹ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਚੱਲ ਰਹੀ ਬੇਚੈਨੀ ਪ੍ਰਤੀ ਕਾਫ਼ੀ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਸਨ ਜੋ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਆਪਣੀਆਂ ਜਾਨਾਂ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਸਨ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਕਾਰਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਲਈ ਜਿੰਮੇਵਾਰ ਸਨ ਜਿਹੜੀ ਆਸ਼ਾਪੂਰਣਾ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਜਵਾਨੀ ਤੱਕ ਦੀ ਸੇਧ ਦਿੰਦੀ ਸੀ, ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਜ਼ਰਬਿਆਂ ਅਤੇ ਆਦਰਸ਼ਾਂ ਦੁਆਰਾ ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਿਸ਼ਚਤ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਤੱਕ ਲੈ ਜਾਂਦੀ ਸੀ।

ਆਸ਼ਾਪੂਰਨਾ ਅਨੁਸਾਰ, ਉਹ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਭੈਣਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਲਿਖ ਕੇ ਅਤੇ ਸੁਣਾ ਕੇ ਇੱਕ-ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਦੀਆਂ ਸਨ। ਇਸ ਨਾਲ ਇੱਕ ਅਸਾਧਾਰਨ ਤਣਾਅ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਜਿਸ ਨੇ ਆਸ਼ਾਪੂਰਨਾ ਨੂੰ 1922 ਵਿੱਚ ਗੁਪਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸ਼ਿਸ਼ੂ ਸਾਥੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਕਵਿਤਾ ਭੇਜਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਉਹ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਸੀ ਜੋ ਆਸ਼ਾਪੂਰਣਾ ਲਈ ਕਦੇ ਨਾ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਪ੍ਰਫੁੱਲਤ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਤ ਹੋਈ, ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਬੰਗਾਲੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਥਾਈ ਸਥਾਨ ਬਣ ਗਈ।

ਅਸ਼ਾਪੁਰਨਾ ਨੂੰ 1924 ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਕਰਾਉਣ ਲਈ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਜਦੋਂ ਉਹ ਪੰਦਰਾਂ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਸੀ ਜਦੋਂ ਉਹ ਕਲਕੱਤਾ ਛੱਡ ਕੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨਗਰ 'ਚ ਉਸ ਦੇ ਵਿਆਹ ਵਾਲੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਘਰ ਲਈ ਗਈ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਵਿਆਹ ਕਾਲੀਦਾਸ ਗੁਪਤਾ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ। 1927 ਵਿੱਚ ਉਹ ਰਮੇਸ਼ ਮਿੱਤਰ ਰੋਡ, ਭਵਾਨੀਪੁਰ ਵਿਖੇ ਕਲਕੱਤੇ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 77 ਬੈਲਟੋਲਾ ਰੋਡ ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਸੈਟਲ ਹੋ ਗਏ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ 1960 ਤੱਕ ਰਹੇ ਸਨ। ਫਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗੋਲਪਾਰਕ ਦੇ ਕੋਲ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਫਲੈਟ 'ਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇਕਲੌਤਾ ਪੁੱਤਰ ਸੁਸ਼ਾਂਤ ਅਤੇ ਨੂੰਹ ਨੁਪੂਰ ਸੀ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, 1967 'ਚ, ਉਸ ਦੀ ਪੋਤੀ ਸ਼ਤਾਦੇਪਾ, ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਈ। 1970 ਵਿੱਚ, ਕਾਲੀਦਾਸ ਗੁਪਤਾ ਅਤੇ ਆਸ਼ਾਪੂਰਣਾ ਨੇ 17 ਕਾਨੂੰਗੋ ਪਾਰਕ ਵਿਖੇ ਗੜ੍ਹੀਆ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਘਰ ਬਣਾਇਆ। 13 ਜੁਲਾਈ 1995 ਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋਣ ਤੱਕ ਆਸ਼ਾਪੁਰਨਾ ਉਥੇ ਰਹੀ।

ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਜੀਵਨ

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਰਵਾਰ ਇੱਕ ਮਧਵਰਗੀ ਪਰਵਾਰ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪਰਵਾਰ ਵਿੱਚ ਪਿਤਾ, ਮਾਤਾ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਭਰਾ ਸਨ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਇੱਕ ਚੰਗੇ ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਸਨ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਦੀ ਬੰਗਾਲੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਡੂੰਘੀ ਰੁਚੀ ਸੀ। ਪਿਤਾ ਦੀ ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ ਵਿੱਚ ਰੁਚੀ ਅਤੇ ਮਾਂ ਦੇ ਸਾਹਿਤ ਪ੍ਰੇਮ ਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਕਰਕੇ ਆਸ਼ਾਪੂਰਣਾ ਦੇਵੀ ਨੂੰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਮੰਨੇ ਪ੍ਰਮੰਨੇ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਕਲਾ ਸ਼ਿਲਪੀਆਂ ਨਾਲ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਸਾਂਝ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ। ਉਸ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਬੰਗਾਲ ਵਿੱਚ ਮਨਾਹੀਆਂ ਦਾ ਬੋਲਬਾਲਾ ਸੀ। ਪਿਤਾ ਅਤੇ ਪਤੀ ਦੋਨਾਂ ਦੇ ਹੀ ਘਰ ਵਿੱਚ ਪਰਦਾ ਆਦਿ ਦੇ ਬੰਧਨ ਸਨ ਪਰ ਘਰ ਦੇ ਝਰੋਖਿਆਂ ਤੋਂ ਮਿਲੀਆਂ ਝਲਕੀਆਂ ਨਾਲ ਹੀ ਉਹ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਘਟਿਤ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਕਰ ਲੈਂਦੀਆਂ ਸਨ।

ਪ੍ਰਸੰਸਾ ਅਤੇ ਇਨਾਮ

• The Lila Prize from the University of Calcutta (1954)
• The Bhuban Mohini DasBhuban Mohinii Gold Medal (1966):
• The [[Rabindra Memorial Prize (Rabindra Proskar)]] from the Government of West Bengal (1966)
• The Gyannpith Award (1976) for Prothom Protishruti 
• The Haranath Ghosh Medal from the Bangiya Sahitya Parishad (1988)
• The Jagattarini Gold Medal from the University of Calcutta (1993)

Sources

• Ghosh, Upasana (2004). Ashapurna Debi (A biography). Kolkata: Paschimbanga Bangla Akademi. ISBN 978-81-7751-208-3.

ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ

• ਆਸ਼ਾਪੂਰਣਾ ਦੇਵੀ, ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਮੂਵੀ ਡੈਟਾਬੇਸ ’ਤੇ
• Ashapurna Devi
• Ashapurna Devi at the West Bengal Public Library Network
• A short biography of Ashapurna Devi
• Ordinary Lives, Extraordinary Stories : Ashapurna Debi's Fiction