ਉਸਤਾਦ ਬੰਦੇ ਅਲੀ ਖਾਨ
Bande Ali Khan | |
|---|---|
 | |
| ਜਾਣਕਾਰੀ | |
| ਜਨਮ | c. 1830 Saharanpur, North-Western Provinces, British India |
| ਮੂਲ | Kirana |
| ਮੌਤ | c. 1896 Pune, Bombay Presidency, British India |
| ਵੰਨਗੀ(ਆਂ) | Indian classical music |
| ਕਿੱਤਾ | Instrumentalist of Hindustani Classical music |
| ਸਾਲ ਸਰਗਰਮ | 1860s–1933 |
ਬੰਦੇ ਅਲੀ ਖਾਨ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਉਸਤਾਦ ਬੰਦੇ ਆਲੀ ਖਾਨਸਾਹਿਬ ਜਾਂ ਬੰਦੇ ਅਲੀ ਖਾਨ ਬੀਨਕਾਰ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ (ਅੰ. 1830-1896), ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਕਲਾਸੀਕਲ ਰੁਦਰ ਵੀਨਾ ਵਾਦਕ ਸਨ।[1] ਖਾਨ, ਜੋ ਕਿ ਇੰਦੌਰ, ਮੇਵਾਤੀ, ਕਿਰਾਨਾ ਅਤੇ ਡਾਗਰਬਾਨੀ ਸਮੇਤ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਮਕਾਲੀ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਘਰਾਣਿਆਂ ਦਾ ਪੂਰਵਜ ਸੀ, ਨੂੰ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਉਸਤਾਦ ਮੀਆਂ ਬੰਦੇ ਅਲੀ ਖਾਨ ਨੂੰ ਉਸਤਾਦਾਂ ਦੇ ਉਸਤਾਦ ਅਤੇ ਇਨਕਲਾਬੀ ਬੀਨਕਾਰ ਵਜੋਂ ਜਾਣੀਆਂ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਖਿਤਾਬ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਸੂਫ਼ੀ ਸੰਤ ਖਵਾਜਾ ਗ਼ਰੀਬ ਨਵਾਜ਼ ਮੋਇਨੂਦੀਨ ਚਿਸ਼ਤੀ ਵੱਲੋਂ ਬਖਸ਼ਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੀ ਬੀਨ ਕਲਾ ਨਾਲ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੇ ਦਿਲ ਜਿੱਤ ਲੈਣਗੇ। ਇਹ ਜਾਣਿਆ-ਪਛਾਣਿਆ ਤੱਥ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਬੀਨ ਕਲਾ ਰਾਹੀਂ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 28 ਚਮਤਕਾਰ ਕੀਤੇ ਸਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗਾਇਕੀ ਅਤੇ ਬੀਨ ਕਲਾ ਦੀ ਨੀਂਹ ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਿਤਾਰ 'ਚ ਗਾਈਕੀ ਅੰਗ ਦਾ ਜਨਮ ਇੰਦੌਰ ਪਰਿਵਾਰ ਤੋਂ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਮੀਆਂ ਬੰਦੇ ਅਲੀ ਖਾਨ ਦੇ ਸਮਰਪਣ ਅਤੇ ਨਿਪੁੰਨ ਹੁਨਰ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਲਿਆਂਦਾ।
ਗਵਾਲੀਅਰ ਅਤੇ ਇੰਦੌਰ ਦੇ ਦਰਬਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਖਾਨ ਪੁਣੇ ਵਿੱਚ ਸੈਟਲ ਹੋ ਗਏ, ਜਿਸ ਨੇ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਕਲਾਸੀਕਲ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਬਣਾਇਆ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਮੌਤ ਤੱਕ ਉਥੇ ਹੀ ਰਹੇ। ਬੰਦੇ ਅਲੀ ਖਾਨ ਦੀ ਮੌਤ 1890 ਵਿੱਚ ਪੁਣੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੋਈ
ਪਰਿਵਾਰ
[ਸੋਧੋ]ਉਸਤਾਦ ਬੰਦੇ ਅਲੀ ਖਾਨ ਸਹਾਰਨਪੁਰ ਘਰਾਣੇ ਦੇ ਗੁਲਾਮ ਜ਼ਾਕਿਰ ਖਾਨ ਜਾਂ ਸਾਦਿਕ ਅਲੀ ਖਾਨ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਭੈਣ ਦਾ ਵਿਆਹ ਬਹਿਰਾਮ ਖਾਨ ਡਾਗਰ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ।
ਵਿਰਾਸਤ
[ਸੋਧੋ]ਗਵਾਲੀਅਰ ਅਤੇ ਇੰਦੌਰ ਦਰਬਾਰਾਂ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਖਾਨ ਦੇ ਸੰਗੀਤ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸੁਹਜ-ਸ਼ਾਸਤਰ ਅਤੇ ਅਭਿਆਸਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾਇਆ।
ਉਸਤਾਦ ਬੰਦੇ ਅਲੀ ਖਾਨ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਆਧੁਨਿਕ ਨੁਮਾਇੰਦਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਮਸੁਦੀਨ ਫਰੀਦੀ ਦੇਸਾਈ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ "Bandé Ali Khan". Oxford Reference.