ਕਥਕਲੀ
 | |
| ਕਿਸਮ | ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਨਾਚ |
|---|---|
ਕਥਕਲੀ (ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀਃNauthakali) ਭਾਰਤੀ ਕਲਾਸੀਕਲ ਨਾਚ ਦਾ ਇੱਕ ਰਵਾਇਤੀ ਰੂਪ ਹੈ, ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਥੀਏਟਰ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਇਹ ਛੰਦਾਂ ਦਾ ਖੇਡ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਛੰਦਾਂ ਨੂੰ ਕਥਕਲੀ ਸਾਹਿਤ ਜਾਂ ਅੱਤਾਕਥਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਰਾਜਿਆਂ ਦੇ ਦਰਬਾਰਾਂ ਅਤੇ ਮੰਦਰਾਂ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਖੇਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਨੂੰ ਸੁਵਰਨਾ ਕਲਾ ਰੂਪਾਂ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਰਿਸ਼ੀ ਭਰਤ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੇ ਗਏ ਨਾਟਯ ਸ਼ਾਸਤਰ ਪਾਠ ਦੇ ਨਵਰਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਮੇਕਅੱਪ ਅਤੇ ਪੁਸ਼ਾਕ ਵਿਲੱਖਣ ਅਤੇ ਵੱਡੇ ਹਨ। ਇਹ ਕੇਰਲ ਦੇ ਰਵਾਇਤੀ ਥੀਏਟਰ ਕਲਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਦਾ ਲਖਾਇਕ ਹੈ।[1][2][3] ਇਹ ਮਲਿਆਲਮ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਰਾਜ ਕੇਰਲ ਦਾ ਮੂਲ ਨਿਵਾਸੀ ਹੈ ਅਤੇ ਲਗਭਗ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਲਿਆਲਮ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਅਭਿਆਸ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਕਥਕਲੀ ਦਾ ਕੇਰਲ ਦੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਥੀਏਟਰ ਕਲਾ ਨਾਲ ਨੇੜਲਾ ਸਬੰਧ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਕੁਤੀਆਟਮ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਥੀਏਟਰ ਦਾ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਬਚਿਆ ਹੋਇਆ ਨਮੂਨਾ ਹੈ, ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਆਮ ਯੁੱਗ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦੇ ਆਸ ਪਾਸ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਯੂਨੈਸਕੋ ਦੁਆਰਾ ਅਧਿਕਾਰਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੀ ਮੌਖਿਕ ਅਤੇ ਅਮੂਰਤ ਵਿਰਾਸਤ ਦੀ ਇੱਕ ਮਾਸਟਰਪੀਸ ਵਜੋਂ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ।
ਸੰਖੇਪ ਜਾਣਕਾਰੀ
[ਸੋਧੋ]ਕਥਕਲੀ ਦੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਿਕਸਤ ਸ਼ੈਲੀ 16 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸੀ. ਈ. ਪੈਦਾ ਹੋਈ, ਪਰ ਇਸ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਮੰਦਰ ਅਤੇ ਲੋਕ ਕਲਾਵਾਂ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਤਮ ਅਤੇ ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮੀ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਾਇਦੀਪ ਦੇ ਕਾਲੀਕਟ ਦੇ ਜ਼ਮੋਰਿਨ ਦੇ ਰਾਜ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਨਾਟਕ) ਵਿੱਚ ਹਨ, ਜੋ ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਪਹਿਲੀ ਹਜ਼ਾਰ ਸਾਲ ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਲੱਭੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਇੱਕ ਕਥਕਲੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ, ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕਲਾਸੀਕਲ ਨਾਚ ਕਲਾਵਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਲਈ ਸੰਗੀਤ, ਵੋਕਲ ਕਲਾਕਾਰ, ਕੋਰੀਓਗ੍ਰਾਫੀ ਅਤੇ ਹੱਥ ਅਤੇ ਚਿਹਰੇ ਦੇ ਇਸ਼ਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠੇ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਕਥਕਲੀ ਇਸ ਵਿੱਚ ਭਿੰਨ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚੋਂ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਰਤੀ ਮਾਰਸ਼ਲ ਆਰਟਸ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਅਥਲੈਟਿਕ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਲਹਿਰਾਂ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।[1] ਕਥਕਲੀ ਇਸ ਗੱਲ ਵਿੱਚ ਵੀ ਭਿੰਨ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦੇ ਕਲਾ ਰੂਪ ਦਾ ਢਾਂਚਾ ਅਤੇ ਵੇਰਵੇ ਹਿੰਦੂ ਰਿਆਸਤਾਂ ਦੇ ਦਰਬਾਰਾਂ ਅਤੇ ਥੀਏਟਰ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਤ ਹੋਏ, ਜੋ ਕਿ ਹੋਰ ਕਲਾਸੀਕਲ ਭਾਰਤੀ ਨਾਚਾਂ ਦੇ ਉਲਟ ਹੈ ਜੋ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਹਿੰਦੂ ਮੰਦਰ ਅਤੇ ਮੱਠਵਾਦੀ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਿਤ ਹੋਏ ਸਨ।[1][4]
ਕਥਕਲੀ ਦੇ ਰਵਾਇਤੀ ਵਿਸ਼ੇ ਲੋਕ ਕਥਾਵਾਂ, ਧਾਰਮਿਕ ਕਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਅਤੇ ਪੁਰਾਣਾਂ ਦੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਵਿਚਾਰ ਹਨ। ਵੋਕਲ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਮਲਿਆਲਮ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਆਧੁਨਿਕ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤੀ ਕਥਕਲੀ ਸਮੂਹਾਂ ਵਿੱਚ ਮਹਿਲਾ ਕਲਾਕਾਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਅਤੇ ਨਾਟਕਾਂ ਨੂੰ ਅਨੁਕੂਲਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸ਼ੇਕਸਪੀਅਰ ਦੁਆਰਾ।[5] ਸਾਲ 2011 ਵਿੱਚ ਕੇਰਲ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਈਸਾਈ ਸਿਧਾਂਤ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਇੱਕ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਦਾ ਮੰਚਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[6]
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ 1.0 1.1 1.2 James G. Lochtefeld (2002). The Illustrated Encyclopedia of Hinduism: A-M. The Rosen Publishing Group. p. 359. ISBN 978-0-8239-3179-8.
- ↑ Peter J. Claus; Sarah Diamond; Margaret Ann Mills (2003). South Asian Folklore: An Encyclopedia. Routledge. pp. 332–333. ISBN 978-0-415-93919-5.
- ↑ Phillip B. Zarrilli (2000). Kathakali Dance-drama: Where Gods and Demons Come to Play. Routledge. pp. xi, 17–19. ISBN 978-0-415-13109-4.
- ↑ Phillip B. Zarrilli (2000). Kathakali Dance-drama: Where Gods and Demons Come to Play. Routledge. pp. 22–25, 191. ISBN 978-0-415-13109-4.
- ↑ Daugherty, Diane (2005). "The Pendulum of Intercultural Performance: Kathakalī King Lear at Shakespeare's Globe". Asian Theatre Journal. 22 (1). Johns Hopkins University Press: 52–72. doi:10.1353/atj.2005.0004.
- ↑ "Kathakali makes Christian debut". 16 July 2011.