ਕਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ (ਖੋਜਕਰਤਾ)
ਕਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ | |
|---|---|
| ਜਨਮ | ਅੰ. 1850 ਮਿਲਾਮ, ਭਾਰਤ |
| ਮੌਤ | 1921 (ਉਮਰ 70–71) ਮੁਰਾਦਾਬਾਦ |
| ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ | ਭਾਰਤੀ |
| ਪੇਸ਼ਾ | ਏਸ਼ੀਆਈ ਖੋਜੀ |
ਰਾਏ ਬਹਾਦਰ ਕਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਜਾਂ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ( ਅੰ. 1850 – 1921) ਇੱਕ ਮੂਲ ਭਾਰਤੀ ਖੋਜੀ ਸੀ, ਜਿਸਨੂੰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਪੰਡਿਤ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਰਵੇਖਣ ਦੁਆਰਾ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[1][2][3] ਉਸ ਦਾ ਕੋਡ-ਨੇਮ 'ਏ.ਕੇ.' ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਉਸ ਦੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਚਚੇਰੇ ਭਰਾ ਨੈਨ ਸਿੰਘ (ਕੋਡ-ਨੇਮ 'ਦ ਪੰਡਿਤ') ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਦੀਆਂ ਸਨ।[4]
ਅਰੰਭ ਦਾ ਜੀਵਨ
[ਸੋਧੋ]ਉਹ ਦੇਬ ਸਿੰਘ ਨਾਂ ਦੇ ਵਪਾਰੀ ਦੇ ਘਰ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਜਨਮ ਅਜੋਕੇ ਪਿਥੌਰਾਗੜ੍ਹ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ-ਚੀਨ ਸਰਹੱਦ ' ਤੇ ਮਿਲਮ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਵੱਡਾ ਭਰਾ ਮਨੀ ਸਿੰਘ ਸੀ। ਉਸਦਾ ਚਚੇਰਾ ਭਰਾ ਨੈਨ ਸਿੰਘ ਵੀ ਖੋਜੀ ਸੀ।
ਸਿੱਖਿਆ (1862-1867)
[ਸੋਧੋ]ਸਿੰਘ ਨੇ ਇੱਕੋ ਸਮੇਂ ਧਾਰਚੂਲਾ ਖੇਤਰ ਦੇ ਗਰਬਯਾਂਗ ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਸਹਾਇਕ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਅਲਮੋੜਾ ਦੇ ਨਾਰਮਲ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਤਹਿਸੀਲ ਮੁਦਰੀਸੀ ਡਿਪਲੋਮਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਅੱਗੇ ਵਧਿਆ। ਉਸਨੇ ਮਿਲਮ ਗਰਲਜ਼ ਸਕੂਲ ਅਤੇ ਗਰਬਯਾਂਗ ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਇਆ।
ਖੋਜੀ (1867-1885)
[ਸੋਧੋ]ਭਾਰਤੀ ਭੂ-ਵਿਗਿਆਨ ਸਰਵੇਖਣ ਦੇਹਰਾਦੂਨ ਦਫਤਰ ਦੁਆਰਾ ਕਿਰਾਏ 'ਤੇ ਅਤੇ ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰਾਪਤ, ਸਿੰਘ ਨੇ ਫਿਰ ਮਹਾਨ ਤਿਕੋਣਮਿਤੀ ਸਰਵੇਖਣ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ, ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸਰਵੇਖਣ ਲਈ ਇੱਕ ਟ੍ਰੇਨਰ ਬਣ ਗਿਆ। ਸਰਵੇਖਣ ਦੇ ਸੁਪਰਡੈਂਟ ਜੇਮਸ ਵਾਕਰ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਚਚੇਰੇ ਭਰਾ ਨੈਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਤਿੱਬਤ ਅਤੇ ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆ ਦੀਆਂ ਮੁਹਿੰਮਾਂ 'ਤੇ ਲਿਆ। ਉਹ ਹੇਠਾਂ ਸੂਚੀਬੱਧ ਕਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ।
- 1869 ਕੈਲਾਸ਼ - ਮਾਨਸਰੋਵਰ ਮੁਹਿੰਮ।
- 1871-1872 ਸ਼ਿਗਾਚੇ - ਲਹਾਸਾ ਮੁਹਿੰਮ।
- 1873-1874 ਯਾਰਕੰਦ - ਕਸ਼ਗਰ ਮੁਹਿੰਮ, ਸਰ ਥਾਮਸ ਡਗਲਸ ਫੋਰਸਿਥ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਖੇਤਰ ਦੀ ਦੂਜੀ ਮੁਹਿੰਮ।
- 1878-1882 ਦਾਰਜੀਲਿੰਗ - ਲਹਾਸਾ - ਮੰਗੋਲੀਆ ਮੁਹਿੰਮ, ਇੱਕ ਵਪਾਰੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਾਲ ਲਹਾਸਾ ਵਿੱਚ ਰਹੀ, ਮੇਕਾਂਗ, ਸਲਵੀਨ ਅਤੇ ਇਰਾਵਦੀ ਨਦੀਆਂ ਦਾ ਸਰਵੇਖਣ ਕੀਤਾ।
ਉਹ (1: 63,360) ਦੇ ਬਾਰੀਕ ਪੈਮਾਨੇ 'ਤੇ ਰਾਮਗੜ੍ਹ ਕ੍ਰੇਟਰ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲਾ ਪਹਿਲਾ ਵਿਅਕਤੀ ਵੀ ਸੀ।
ਰਿਟਾਇਰਮੈਂਟ ਅਤੇ ਮੌਤ (1885-1921)
[ਸੋਧੋ]ਸਿੰਘ 1885 ਵਿੱਚ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਹੋਏ। 1913 ਵਿੱਚ ਉਹ ਜੌਹਰ ਘਾਟੀ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨੀ ਵਿਕਾਸ ਸਹਿਕਾਰੀ ਸਭਾ "ਜੋਹਰ ਉਪਕਾਰਿਣੀ ਮਹਾਸਭਾ" ਦਾ ਸਰਪ੍ਰਸਤ ਸਰਪ੍ਰਸਤ ਬਣ ਗਿਆ। ਫਰਵਰੀ 1921 ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।
ਸਨਮਾਨ
[ਸੋਧੋ]ਉਸਨੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ:
- ਰਾਇਲ ਜਿਓਗਰਾਫੀਕਲ ਸੋਸਾਇਟੀ, ਇੱਕ ਉੱਕਰੀ ਹੋਈ ਸੋਨੇ ਦੀ ਘੜੀ ਅਤੇ 500 ਭਾਰਤੀ ਰੁਪਏ।
- ਪੈਰਿਸ ਭੂਗੋਲਿਕ ਸੋਸਾਇਟੀ, ਇੱਕ ਸੋਨੇ ਦਾ ਤਗਮਾ।
- ਇਟਾਲੀਅਨ ਜਿਓਗਰਾਫਿਕ ਸੋਸਾਇਟੀ, ਇੱਕ ਸੋਨ ਤਗਮਾ।
- ਭਾਰਤ ਦੀ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਰਕਾਰ, ਰਾਏ ਬਹਾਦਰ ਦਾ ਖਿਤਾਬ।
- ਭਾਰਤ ਦੀ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਰਕਾਰ: ਮੌਜੂਦਾ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਸੀਤਾਪੁਰ ਜ਼ਿਲੇ ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੁਆਰਾ 1850 ਰੁਪਏ ਦੇ ਸਾਲਾਨਾ ਮਾਲੀਏ ਨਾਲ ਜਾਗੀਰ ਦੀ ਗਰਾਂਟ ਦੇ ਨਾਲ।
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ Derek J. Waller, 2004, "The Pundits: British Exploration of Tibet and Central Asia," University Press of Kentucky.
- ↑ Derek J. Waller, 2004, "The Pundits: British Exploration of Tibet and Central Asia," University Press of Kentucky.
- ↑ Indra Singh Rawat, 1973, "Indian Explorers of the 19th Century".
- ↑ . Oxford.
{{cite book}}: Missing or empty|title=(help)