ਕੇਲੂਚਰਨ ਮੋਹਾਪਾਤਰ
Kelucharan Mohapatra | |
|---|---|
 Mohapatra on a 2023 stamp of India | |
| ਜਨਮ | 8 ਜਨਵਰੀ 1926 |
| ਮੌਤ | 7 ਅਪ੍ਰੈਲ 2004 (ਉਮਰ 78) Bhubaneswar, Odisha, India |
| ਪੇਸ਼ਾ | Indian classical dancer, choreographer |
| ਸਰਗਰਮੀ ਦੇ ਸਾਲ | 1935–2004 |
| ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ | Laxmipriya Mohapatra[1] |
| ਬੱਚੇ | Ratikant Mohapatra |
| ਪੁਰਸਕਾਰ | Padma Vibhushan |
ਕੇਲੁਚਰਣ ਮੋਹਾਪਾਤਰਾ (ਜਨਮ 8 ਜਨਵਰੀ 1926-ਦੇਹਾਂਤ 7 ਅਪ੍ਰੈਲ 2004) ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਭਾਰਤੀ ਕਲਾਸੀਕਲ ਡਾਂਸਰ, ਗੁਰੂ ਅਤੇ ਓਡੀਸੀ ਨਾਚ ਦਾ ਨੁਮਾਇੰਦਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ 20 ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਇਸ ਕਲਾਸੀਕਲ ਨਾਚ ਦੇ ਪੁਨਰ-ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਣ ਦਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਿਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਓਡੀਸ਼ਾ ਤੋਂ ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਣ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਪਹਿਲਾ ਵਿਅਕਤੀ ਸੀ।[2]
ਭਾਰਤ ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਕਵੀ ਇਸ ਗੁਰੂ 'ਤੇ ਲਿਖਦਾ ਹੈਃ ਸਾਂਗੋ-ਪੰਗਾ-ਸੁਭੰਗੀ-ਲਾਸਿਆ-ਮਧੁਰਮ ਸਮਤਿਰਨਾ-ਨਰੁਤਿਆਰਨਵਮ, ਜਿਸਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ-"ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਨ੍ਰਿਤ ਸਰੀਰ ਦੇ ਚਮਤਕਾਰੀ ਪੋਜ਼ ਅਤੇ ਆਸਣ ਸਰਵਉੱਚ ਮਿਠਾਸ ਵੱਲ ਲੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[3]
ਮੁਢਲਾ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸ
[ਸੋਧੋ]ਆਪਣੀ ਜਵਾਨੀ ਵਿੱਚ, ਕੇਲੁਚਰਣ ਮੋਹਾਪਾਤਰਾ ਨੇ ਗੋਟੀਪੁਆ, ਓਡੀਸ਼ਾ ਦਾ ਇੱਕ ਰਵਾਇਤੀ ਨਾਚ ਰੂਪ ਜਿੱਥੇ ਨੌਜਵਾਨ ਮੁੰਡੇ ਭਗਵਾਨ ਜਗਨਨਾਥ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕਰਨ ਲਈ ਔਰਤ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕੱਪੜੇ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ-। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਅਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗੋਟੀਪੁਆ ਅਤੇ ਮਹਾਰੀ ਨਾਚ ਉੱਤੇ ਵਿਆਪਕ ਖੋਜ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਓਡੀਸੀ ਨਾਚ ਦਾ ਪੁਨਰਗਠਨ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ। ਗੁਰੂ ਕੇਲੁਚਰਣ ਮੋਹਾਪਾਤਰਾ ਨੇ ਪਰ੍ਕਸ਼ਨ ਯੰਤਰਾਂ-ਮਰਦਾਲਾ ਅਤੇ ਤਬਲੇ ਵਿੱਚ ਮੁਹਾਰਤ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਨਾਚ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ ਗੂੰਜਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਰਵਾਇਤੀ ਪੱਟਾਚਿੱਤਰ ਪੇਂਟਿੰਗ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੁਸ਼ਲ ਸੀ।
ਕੇਲੁਚਰਣ ਮੋਹਾਪਾਤਰਾ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਲਕਸ਼ਮੀਪ੍ਰਿਆ ਮੋਹਾਪਾਤਰਾ, ਜੋ ਖੁਦ ਇੱਕ ਡਾਂਸਰ ਹੈ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਰਤਿਕਾਂਤ ਮੋਹਾਪਾਤਰਾ ਨਾਲ 1993 ਵਿੱਚ ਸ੍ਰਜਨ ਬਣਾਇਆ।[4] ਕੇਲੁਚਰਣ ਮੋਹਾਪਾਤਰਾ ਨੂੰ ਸੰਨ 1981 ਵਿੱਚ ਅਖਿਲ ਭਾਰਤੀ ਗੰਧਰਵ ਮਹਾਵਿਦਿਆਲਾ ਮੰਡਲ ਦੁਆਰਾ ਡਾਕਟਰੇਟ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਸ਼ਗਿਰਦ
[ਸੋਧੋ]ਕੁਝ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸ਼ਗਿਰਦਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨਃ
- ਸੰਜੁਕਤਾ ਪਾਣਿਗ੍ਰਹੀ
- ਕੁਮਕੁਮ ਮੋਹੰਤੀ
- ਮਾਧਵੀ ਮੁਦਗਲ
- ਸੋਨਲ ਮਾਨ ਸਿੰਘ
- ਦੇਬੀ ਬਾਸੂ
- ਪ੍ਰੋਟੀਮਾ ਬੇਦੀ
- ਜੇਹਲਮ ਪਰਾਂਜਪੇ
- ਰਤਿਕਾਂਤ ਮਹਾਪਾਤਰਾ
- ਸ਼ਰਮੀਲਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ
- ਸੁਜਾਤਾ ਮੋਹਾਪਾਤਰਾ
- ਸ਼ੈਰਨ ਲੋਵੇਨ
- ਸ਼ੁਭਦਾ ਵਰਾਡਕਰ[5]
- ਦਕਸ਼ ਮਸ਼ਰੂਵਾਲਾ।
ਪੁਰਸਕਾਰ
[ਸੋਧੋ]
- ਸੰਗੀਤ ਨਾਟਕ ਅਕਾਦਮੀ ਪੁਰਸਕਾਰ, 1966
- ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ, 1974 [6]
- ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਣ, 1988 [6]
- ਸੰਗੀਤ ਨਾਟਕ ਅਕਾਦਮੀ ਫੈਲੋਸ਼ਿਪ, 1991
- ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਣ, 2000 [6]
- ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ ਕਾਲੀਦਾਸ ਸਨਮਾਨ
ਕੇਲੁਚਰਣ ਮੋਹਾਪਾਤਰਾ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤੇ ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- "ਓਡੀਸੀ ਮਹਿਜ਼ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮਨੋਰੰਜਨ ਕਰਨ ਲਈ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਨਾਚ ਰੂਪ ਨਹੀਂ ਹੈ ਬਲਕਿ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਉੱਚਾ ਚੁੱਕਣ ਲਈ ਇੱਕ ਜ਼ਰੀਆ ਹੈ। ਮੈਂ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਨੱਚਦਾ ਨਹੀਂ ਹਾਂ ਬਲਕਿ ਹਮਦਰਦੀ ਨਾਲ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਕ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹ 'ਰੂਪ' ਨੱਚ ਰਿਹਾ ਹੈ।"[7]
- "ਅਸਲੀ ਨਾਚ ਨੂੰ ਅਟੁੱਟ ਹੋਂਦ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਕਿ ਇੱਕ ਦਰਸ਼ਕ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਵੇਖੀ ਜਾ ਰਹੀ ਚੀਜ਼ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਨਹੀਂ ਹੈ"।[7]
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ ਫਰਮਾ:Usurped Leela Venkatraman, The Hindu, 15 April 2005.
- ↑ . Calcutta, India.
{{cite news}}: Missing or empty|title=(help) - ↑ Vanikavi Dr.Manmohan Acharya (8 January 1926). "SRJAN, Guru Kelucharan Mohapatra Odissi Nrityabasa". Srjan.com. Archived from the original on 10 September 2012. Retrieved 22 August 2012.
- ↑ "History Of Srjan". Srjan. Retrieved 3 June 2018.
- ↑ "Meet the Renowned Shubhada Varadkar. She Fought Cancer with Dance. And Won". 28 February 2016.
- ↑ 6.0 6.1 6.2 "Padma Awards" (PDF). Ministry of Home Affairs, Government of India. 2015. Archived from the original (PDF) on 15 October 2015. Retrieved 21 July 2015.
- ↑ 7.0 7.1 . Chennai, India.
{{cite news}}: Missing or empty|title=(help)
ਹੋਰ ਪਡ਼੍ਹੋ
[ਸੋਧੋ]
- ਇਲਿਆਨਾ ਸਿਤਾਰਸਤੀ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਗੁਰੂ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣਃ ਕੇਲੁਚਰਣ ਮਹਾਪਾਤਰਾ, ਉਸ ਦਾ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਮਾਂ ਮਨੋਹਰ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ, 2001. ISBN 81-7304-369-8ISBN 81-7304-369-8.
- ਡਾਂਸਿੰਗ ਫੀਨੋਮੈਨਨਃ ਪਾਗਲ ਮੁੰਡਾ, ਸ਼ੈਰਨ ਲੋਵੇਨ, ਕੇਲੁਚਰਣ ਮਹਾਪਾਤਰਾ, ਅਵਿਨਾਸ਼ ਪਸਰੀਚਾ ਦੁਆਰਾ। ਲੁਸਟਰ ਪ੍ਰੈੱਸ, ਰੋਲੀ ਬੁੱਕਸ, 2001. ISBN 81-7436-179-0ISBN 81-7436-179-0.
ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ
[ਸੋਧੋ]- [1]
- Rediff.com 'ਤੇ ਗੁਰੂ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ