ਵਿਸ਼ਾਣੂ

ਰੋਟਾਵਾਇਰਸ

ਵਿਸ਼ਾਣੁ ਅਕੋਸ਼ਿਕੀਏ ਅਤੀਸੂਕਸ਼ਮ ਜੀਵ ਹਨ ਜੋ ਕੇਵਲ ਜਿੰਦਾ ਕੋਸ਼ਿਕਾ ਵਿੱਚ ਹੀ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਵਾਧਾ ਕਰ ਸੱਕਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਨਾਭਿਕੀਏ ਅੰਲ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਵਲੋਂ ਮਿਲਕੇ ਗੰਢਿਆ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਸਰੀਰ ਦੇ ਬਾਹਰ ਤਾਂ ਇਹ ਮੋਇਆ - ਸਮਾਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਸਰੀਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਜਿੰਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇੰਹੇ ਕਰੀਸਟਲ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇਕੱਠਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਣੁ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਸਜੀਵ ਮਾਧਿਅਮ ਦੇ ਪੁਨਰੁਤਪਾਦਨ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਅਣਗਿਣਤ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਸੁਸ਼ੁਪਤਾਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਵੀ ਇੱਕ ਜਿੰਦਾ ਮੱਧ ਜਾਂ ਧਾਰਕ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਉਸ ਜੀਵ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਕਾ ਨੂੰ ਭੇਦ ਕਰ ਗੁਪਤ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜੀਵ ਬੀਮਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਵਾਰ ਜਦੋਂ ਵਿਸ਼ਾਣੁ ਜਿੰਦਾ ਕੋਸ਼ਿਕਾ ਵਿੱਚ ਪਰਵੇਸ਼ ਕਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਕੋਸ਼ਿਕਾ ਦੇ ਮੂਲ ਆਰਏਨਏ ਅਤੇ ਡੀਏਨਏ ਦੀ ਜੇਨੇਟਿਕ ਸੰਰਚਨਾ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜੇਨੇਟਿਕ ਸੂਚਨਾ ਵਲੋਂ ਬਦਲ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਥਾਪਤ ਕੋਸ਼ਿਕਾ ਆਪਣੇ ਜਿਵੇਂ ਸਥਾਪਤਕੋਸ਼ਿਕਾਵਾਂਦਾ ਪੁਨਰੁਤਪਾਦਨ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।

ਵਿਸ਼ਾਣੁ ਦਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸ਼ਬਦ ਵਾਇਰਸ ਦਾ ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਮਤਲੱਬ ਜ਼ਹਿਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸਰਵਪ੍ਰਥਮ ਸੰਨ ੧੭੯੬ ਵਿੱਚ ਡਾਕਟਰ ਏਡਵਰਡ ਜੇਨਰ ਨੇ ਪਤਾ ਲਗਾਇਆ ਕਿ ਚੇਚਕ, ਵਿਸ਼ਾਣੁ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂਨੇ ਚੇਚਕ ਦੇ ਟੀਕੇ ਦਾ ਖੋਜ ਵੀ ਕੀਤਾ। ਇਸਦੇ ਬਾਅਦ ਸੰਨ ੧੮੮੬ ਵਿੱਚ ਏਡੋਲਫ ਮੇਅਰ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਤੰਬਾਕੂ ਵਿੱਚ ਮੋਜੇਕ ਰੋਗ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਵਾਇਰਸ ਦੇ ਦੁਆਰੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਰੂਸੀ ਵਨਸਪਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਇਵਾਨੋਵਸਕੀ ਨੇ ਵੀ ੧੮੯੨ ਵਿੱਚ ਤੰਬਾਕੂ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਮੋਜੇਕ ਰੋਗ ਦਾ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਦੇ ਸਮਾਂ ਵਿਸ਼ਾਣੁ ਦੇ ਅਸਤੀਤਵ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਇਆ। ਬੇਜੇਰਨਿਕ ਅਤੇ ਬੋਰ ਨੇ ਵੀ ਤੰਬਾਕੂ ਦੇ ਪੱਤੇ ਉੱਤੇ ਇਸਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵੇਖਿਆ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਨਾਮ ਟੋਬੇਕੋ ਮੋਜੇਕ ਰੱਖਿਆ। ਮੋਜੇਕ ਸ਼ਬਦ ਰੱਖਣ ਦਾ ਕਾਰਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੋਜੇਕ ਦੇ ਸਮਾਨ ਤੰਬਾਕੂ ਦੇ ਪੱਤੇ ਉੱਤੇ ਚਿੰਨ੍ਹ ਪਾਇਆ ਜਾਣਾ ਸੀ। ਇਸ ਚਿੰਨ੍ਹ ਨੂੰ ਵੇਖਕੇ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਵਿਸ਼ਾਣੁ ਦਾ ਨਾਮ ਉਨ੍ਹਾਂਨੇ ਟੋਬੇਕੋ ਮੋਜੇਕ ਵਾਇਰਸ ਰੱਖਿਆ। ਵਿਸ਼ਾਣੁ ਲਾਭਪ੍ਰਦ ਅਤੇ ਨੁਕਸਾਨਦਾਇਕ ਦੋਨਾਂ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਜੀਵਾਣੁਭੋਜੀ ਵਿਸ਼ਾਣੁ ਇੱਕ ਲਾਭਪ੍ਰਦ ਵਿਸ਼ਾਣੁ ਹੈ, ਇਹ ਹੈਜਾ, ਪੇਚਿਸ, ਟਾਇਫਾਇਡ ਆਦਿ ਰੋਗ ਪੈਦਾ ਕਰਣ ਵਾਲੇਜੀਵਾਣੁਵਾਂਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰ ਮਨੁੱਖ ਦੀਆਂ ਰੋਗੋਂ ਵਲੋਂ ਰੱਖਿਆ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕੁੱਝ ਵਿਸ਼ਾਣੁ ਬੂਟੇ ਜਾਂਜੰਤੁਵਾਂਵਿੱਚ ਰੋਗ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਹਾਨਿਪ੍ਰਦ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਏਚਆਈਵੀ, ਇੰਫਲੂਏੰਜਾ ਵਾਇਰਸ, ਪੋਲਯੋ ਵਾਇਰਸ ਰੋਗ ਪੈਦਾ ਕਰਣ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ਾਣੁ ਹਨ। ਸੰਪਰਕ ਦੁਆਰਾ, ਹਵਾ ਦੁਆਰਾ, ਭੋਜਨ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੁਆਰਾ ਅਤੇ ਕੀੜੀਆਂ ਦੁਆਰਾਵਿਸ਼ਾਣੁਵਾਂਦਾ ਸੰਚਰਣ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਵਿਸ਼ਾਣੁ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਵਿਧੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਸੰਚਰਣ ਕਰਦੇ ਹਨ।