ਕ੍ਰਿਸ਼ੀ ਵਿਗਿਆਨ ਕੇਂਦਰ: ਰੀਵਿਜ਼ਨਾਂ ਵਿਚ ਫ਼ਰਕ
"Krishi Vigyan Kendra" ਸਫ਼ੇ ਨੂੰ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ |
"Krishi Vigyan Kendra" ਸਫ਼ੇ ਨੂੰ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ |
||
| ਲਾਈਨ 4: | ਲਾਈਨ 4: | ||
== ਇਤਿਹਾਸ == |
== ਇਤਿਹਾਸ == |
||
ਪਹਿਲੇ ਕੇ.ਵੀ.ਕੇ. ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 1974 ਵਿੱਚ ਪੋਂਡੀਚੇਰੀ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਤੋਂ, ਸਾਰੇ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ '''ਕੇ.ਵੀ.ਕੇ.''' ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ, ਅਤੇ ਇਹ ਗਿਣਤੀ ਵਧਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ [[ਛੋਟੀਆਂ ਖੇਤ ਇਕਾਈਆਂ|ਛੋਟੇ ਧਾਰਕ]] ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਉੱਚ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤਤਾ, ਸਪਲਾਈ ਚੇਨ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਦੀ ਘਾਟ, ਅਤੇ ਮੌਸਮ ਦੀ ਅਤਿ ਸਥਿਤੀਆਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦੇ ਪੂਰੇ ਵੇਰਵੇ ਲਈ, [[ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਖੇਤੀਬਾੜੀ|ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀਬਾੜੀ]] ਲੇਖ ਨੂੰ ਵੇਖੋ। ਨੀਤੀ ਸਹਾਇਤਾ ਅਤੇ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਬਾਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਵਿਚ ਇਕ ਮੁੱਖ ਰਣਨੀਤੀ, ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਸਮਝਣ ਅਤੇ ਢਾਲਣ ਲਈ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੀ ਬਿਹਤਰ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਆਧੁਨਿਕ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਰੁਝਾਨਾਂ ਬਾਰੇ ਉੱਚ ਪੱਧਰੀ ਖੋਜ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ [[ਆਲਮੀ ਤਪਸ਼|ਮੌਸਮ ਤਬਦੀਲੀ]] ਅਤੇ ਜੀ.ਐੱਮ.ਓ., ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਖੋਜ ਦੇ ਵਿਹਾਰਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਸਥਾਨਕ ਪ੍ਰਸੰਗ ਨਾਲ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਸੰਗਿਕਤਾ, ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਸਪੱਸ਼ਟ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਉਦਾਹਰਣ ਦੇ ਲਈ, ਨਿਰੀਖਣ ਅਤੇ ਮੁਲਾਂਕਣ ਦੀ ਅਸਾਨੀ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਨਵੀਂ ਫਸਲਾਂ ਦੇ ਤਰੀਕਿਆਂ ਜਾਂ ਬੀਜ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਬਾਰੇ ਅਕਾਦਮਿਕ ਖੋਜ ਅਕਸਰ ਕੇਂਦਰੀਕਰਨ ਟੈਸਟਿੰਗ ਥਾਵਾਂ ਤੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਜ਼ਮੀਨੀ-ਪੱਧਰ ਦੀਆਂ ਨਵੀਨਤਾਵਾਂ ਲਈ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਇਕ ਸਥਾਨਕ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਦੂਜਿਆਂ ਲਈ ਐਕਸਟੈਂਸੀਬਲ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੇ। |
ਪਹਿਲੇ ਕੇ.ਵੀ.ਕੇ. ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 1974 ਵਿੱਚ ਪੋਂਡੀਚੇਰੀ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਤੋਂ, ਸਾਰੇ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ '''ਕੇ.ਵੀ.ਕੇ.''' ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ, ਅਤੇ ਇਹ ਗਿਣਤੀ ਵਧਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ [[ਛੋਟੀਆਂ ਖੇਤ ਇਕਾਈਆਂ|ਛੋਟੇ ਧਾਰਕ]] ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਉੱਚ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤਤਾ, ਸਪਲਾਈ ਚੇਨ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਦੀ ਘਾਟ, ਅਤੇ ਮੌਸਮ ਦੀ ਅਤਿ ਸਥਿਤੀਆਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦੇ ਪੂਰੇ ਵੇਰਵੇ ਲਈ, [[ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਖੇਤੀਬਾੜੀ|ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀਬਾੜੀ]] ਲੇਖ ਨੂੰ ਵੇਖੋ। ਨੀਤੀ ਸਹਾਇਤਾ ਅਤੇ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਬਾਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਵਿਚ ਇਕ ਮੁੱਖ ਰਣਨੀਤੀ, ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਸਮਝਣ ਅਤੇ ਢਾਲਣ ਲਈ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੀ ਬਿਹਤਰ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਆਧੁਨਿਕ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਰੁਝਾਨਾਂ ਬਾਰੇ ਉੱਚ ਪੱਧਰੀ ਖੋਜ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ [[ਆਲਮੀ ਤਪਸ਼|ਮੌਸਮ ਤਬਦੀਲੀ]] ਅਤੇ ਜੀ.ਐੱਮ.ਓ., ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਖੋਜ ਦੇ ਵਿਹਾਰਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਸਥਾਨਕ ਪ੍ਰਸੰਗ ਨਾਲ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਸੰਗਿਕਤਾ, ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਸਪੱਸ਼ਟ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਉਦਾਹਰਣ ਦੇ ਲਈ, ਨਿਰੀਖਣ ਅਤੇ ਮੁਲਾਂਕਣ ਦੀ ਅਸਾਨੀ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਨਵੀਂ ਫਸਲਾਂ ਦੇ ਤਰੀਕਿਆਂ ਜਾਂ ਬੀਜ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਬਾਰੇ ਅਕਾਦਮਿਕ ਖੋਜ ਅਕਸਰ ਕੇਂਦਰੀਕਰਨ ਟੈਸਟਿੰਗ ਥਾਵਾਂ ਤੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਜ਼ਮੀਨੀ-ਪੱਧਰ ਦੀਆਂ ਨਵੀਨਤਾਵਾਂ ਲਈ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਇਕ ਸਥਾਨਕ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਦੂਜਿਆਂ ਲਈ ਐਕਸਟੈਂਸੀਬਲ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੇ। ਖ਼ਾਸਕਰ ਭਾਰਤ ਜਿਹੀ ਭੂਗੋਲਿਕ ਪੇਚੀਦਗੀ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ, ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਸਥਾਰ ਵਿਭਾਗ ਜਿਵੇਂ ਕੇ.ਵੀ.ਕੇ. ਕੇਂਦਰੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਭੂਗੋਲਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਖਿੰਡੇ ਹੋਏ ਪੇਂਡੂ ਆਬਾਦੀ ਦਰਮਿਆਨ ਗਿਆਨ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ, ਟੈਸਟ ਕਰਨ ਅਤੇ ਫੈਲਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ। |
||
15:12, 29 ਮਾਰਚ 2021 ਦਾ ਦੁਹਰਾਅ
ਕ੍ਰਿਸ਼ੀ ਵਿਗਿਆਨ ਕੇਂਦਰ (ਕੇ.ਵੀ.ਕੇ; ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ: Krishi Vigyan Kendra) ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਸਥਾਰ ਕੇਂਦਰ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਮ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ "ਫਾਰਮ ਸਾਇੰਸ ਸੈਂਟਰ"। ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਥਾਨਕ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਇਹ ਕੇਂਦਰ, ਭਾਰਤੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਖੋਜ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ (ICAR) ਅਤੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦਰਮਿਆਨ ਅੰਤਮ ਸੰਬੰਧ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਖੋਜ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਿਵਹਾਰਕ, ਸਥਾਨਕ ਸਥਾਪਤੀ ਵਿੱਚ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਸਾਰੇ ਕੇ.ਵੀ.ਕੇ. ਪੂਰੇ ਭਾਰਤ ਵਿਚ 11 ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ ਰਿਸਰਚ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟਸ (ਏ.ਟੀ.ਏ.ਆਰ.ਆਈ.) ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।
ਜਨਵਰੀ 2020 ਤੱਕ, ਪੂਰੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 721 ਕੇਵੀਕੇ ਸਨ।[1][2][3]
ਇਤਿਹਾਸ
ਪਹਿਲੇ ਕੇ.ਵੀ.ਕੇ. ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 1974 ਵਿੱਚ ਪੋਂਡੀਚੇਰੀ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਤੋਂ, ਸਾਰੇ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਕੇ.ਵੀ.ਕੇ. ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ, ਅਤੇ ਇਹ ਗਿਣਤੀ ਵਧਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਛੋਟੇ ਧਾਰਕ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਉੱਚ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤਤਾ, ਸਪਲਾਈ ਚੇਨ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਦੀ ਘਾਟ, ਅਤੇ ਮੌਸਮ ਦੀ ਅਤਿ ਸਥਿਤੀਆਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦੇ ਪੂਰੇ ਵੇਰਵੇ ਲਈ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਲੇਖ ਨੂੰ ਵੇਖੋ। ਨੀਤੀ ਸਹਾਇਤਾ ਅਤੇ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਬਾਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਵਿਚ ਇਕ ਮੁੱਖ ਰਣਨੀਤੀ, ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਸਮਝਣ ਅਤੇ ਢਾਲਣ ਲਈ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੀ ਬਿਹਤਰ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਆਧੁਨਿਕ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਰੁਝਾਨਾਂ ਬਾਰੇ ਉੱਚ ਪੱਧਰੀ ਖੋਜ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੌਸਮ ਤਬਦੀਲੀ ਅਤੇ ਜੀ.ਐੱਮ.ਓ., ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਖੋਜ ਦੇ ਵਿਹਾਰਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਸਥਾਨਕ ਪ੍ਰਸੰਗ ਨਾਲ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਸੰਗਿਕਤਾ, ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਸਪੱਸ਼ਟ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਉਦਾਹਰਣ ਦੇ ਲਈ, ਨਿਰੀਖਣ ਅਤੇ ਮੁਲਾਂਕਣ ਦੀ ਅਸਾਨੀ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਨਵੀਂ ਫਸਲਾਂ ਦੇ ਤਰੀਕਿਆਂ ਜਾਂ ਬੀਜ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਬਾਰੇ ਅਕਾਦਮਿਕ ਖੋਜ ਅਕਸਰ ਕੇਂਦਰੀਕਰਨ ਟੈਸਟਿੰਗ ਥਾਵਾਂ ਤੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਜ਼ਮੀਨੀ-ਪੱਧਰ ਦੀਆਂ ਨਵੀਨਤਾਵਾਂ ਲਈ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਇਕ ਸਥਾਨਕ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਦੂਜਿਆਂ ਲਈ ਐਕਸਟੈਂਸੀਬਲ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੇ। ਖ਼ਾਸਕਰ ਭਾਰਤ ਜਿਹੀ ਭੂਗੋਲਿਕ ਪੇਚੀਦਗੀ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ, ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਸਥਾਰ ਵਿਭਾਗ ਜਿਵੇਂ ਕੇ.ਵੀ.ਕੇ. ਕੇਂਦਰੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਭੂਗੋਲਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਖਿੰਡੇ ਹੋਏ ਪੇਂਡੂ ਆਬਾਦੀ ਦਰਮਿਆਨ ਗਿਆਨ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ, ਟੈਸਟ ਕਰਨ ਅਤੇ ਫੈਲਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ।
- ↑ "Agricultural Extension Division | भारतीय कृषि अनुसंधान परिषद". Icar.org.in. Retrieved 2020-01-13.
- ↑ ""ICAR KVK Info"".
- ↑ "KVK Dashboard" (in English).
{{cite web}}: CS1 maint: unrecognized language (link)