ਗਮਨਾਸ਼ਰਮ ਰਾਗ

    

ਗਮਨਾਸ਼ਰਮ (ਬੋਲ ਚਾਲ ਵਿੱਚ ਗਮਨਸ਼੍ਰਮ) ਕਰਨਾਟਕੀ ਸੰਗੀਤ (ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਸੰਗੀਤਕ ਪੈਮਾਨਾ) ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰਾਗ ਹੈ। ਇਹ ਕਰਨਾਟਕੀ ਸੰਗੀਤ ਦੀ 72 ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਰਾਗ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ 53ਵਾਂ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਰਾਗਾ ਹੈ। ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨਾਲ ਮਿਲਦਾ ਜੁਲਦਾ ਰਾਗ ਮਾਰਵਾ ਹੈ।

ਗਮਾਨਾਸ਼ਰਮ 17ਵੇਂ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਰਾਗ ਸੂਰਿਆਕਾਂਤਮ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਪ੍ਰਤੀ ਮੱਧਮਮ ਹੈ।

ਇਸ ਨੂੰ ਕਰਨਾਟਕੀ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਮੁਥੁਸਵਾਮੀ ਦੀਕਸ਼ਿਤਰ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਗਮਕ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਬਣਤਰ ਅਤੇ ਲਕਸ਼ਨ

ਸੀ 'ਤੇ ਸ਼ਡਜਮ ਦੇ ਨਾਲ ਗਮਨਾਸ਼ਰਮ ਰਾਗ

ਇਹ 9ਵੇਂ ਚੱਕਰ ਬ੍ਰਹਮਾ ਵਿੱਚ 5ਵਾਂ ਰਾਗ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਨਾਮ ਬ੍ਰਹਮਾ-ਮਾ ਹੈ। ਇਸ ਰਾਗ ਦੀ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਸੁਰ ਸੰਗਤੀ ਸਾ ਰਾ ਗੁ ਮੀ ਪਾ ਧੀ ਨੂੰ ਹੈ। ਇਸ ਰਾਗ ਦੇ ਆਰੋਹਣ-ਅਵਰੋਹਣ (ਚਡ਼੍ਹਦੇ ਅਤੇ ਉਤਰਦੇ ਪੈਮਾਨੇ) ਦੀ ਬਣਤਰ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈ (ਹੇਠਾਂ ਸੰਕੇਤ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਵੇਰਵਿਆਂ ਲਈ ਕਰਨਾਟਕ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਸਵਰ ਵੇਖੋ):

• ਅਰੋਹਣਃ ਸ ਰੇ1 ਗ3 ਮ2 ਪ ਧ2 ਨੀ3 ਸੰ [a]
• ਅਵਰੋਹਣਃ ਸੰ ਨੀ3 ਧ2 ਪ ਮ2 ਗ3 ਰੇ1 ਸ [b]

ਇਸ ਰਾਗ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਗਏ ਸੁਰ ਸ਼ਡਜਮ, ਸ਼ੁੱਧ ਰਿਸ਼ਭਮ, ਅੰਤਰ ਗੰਧਾਰਮ, ਪ੍ਰਤੀ ਮੱਧਮਮ, ਪੰਚਮ, ਚੱਤੂਸ਼ਰੁਤੀ ਧੈਵਤਮ ਅਤੇ ਕਾਕਲੀ ਨਿਸ਼ਾਦਮ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇਹ ਇੱਕ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਰਾਗ ਹੈ, ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਇੱਕ ਸੰਪੂਰਨਾ ਰਾਗ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦੇ ਆਰੋਹ-ਅਵਰੋਹ (ਚਡ਼੍ਹਨ ਅਤੇ ਉਤਰਨ ਦੇ ਪੈਮਾਨੇ) ਵਿੱਚ ਸੱਤ ਸੁਰ ਲਗਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਪ੍ਰਤੀ ਮੱਧਯਮ ਸੂਰਯਾਕਾਂਤਮ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ 17ਵਾਂ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਹੈ।

ਜਨਯ ਰਾਗਮ

ਗਮਾਨਾਸ਼ਰਮ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਜਨਯ ਰਾਗ (ਉਤਪੰਨ ਸਕੇਲ) ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹਮਸਾਨੰਦੀ ਅਤੇ ਪੂਰਵੀਕਲਿਆਨੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਨ। ਗਮਨਾਸ਼ਰਮ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਰਾਗਾਂ ਦੀ ਪੂਰੀ ਸੂਚੀ ਲਈ ਜਨਯ ਰਾਗਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵੇਖੋ।

ਰਚਨਾਵਾਂ

ਗਮਨਾਸ਼ਰਮ ਵਿੱਚ ਰਚੀਆਂ ਗਈਆਂ ਕੁਝ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨਃ

• ਮੀਨਾਕਸ਼ੀ ਮੇਮੁਦਮ ਅਤੇ ਏਕਮਰਾਨਾਥਮ ਭਜੇਹਮ ਮੁਥੁਸਵਾਮੀ ਦੀਕਸ਼ਿਤਰ ਦੁਆਰਾ (ਪੂਰਵਿਕਲਿਆਨੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਗਾਇਆ ਗਿਆ)
• ਸ੍ਰੀ ਚੱਕਰਪੁਰਾ ਵਾਸਿਨੀ-ਮੁਥੀਆ ਭਾਗਵਤਾਰ
• ਮੈਸੂਰ ਵਾਸੁਦੇਵਾਚਰ ਦੁਆਰਾ ਈਦੂ ਨੀਕੂ ਨਿਆਯਾਮਾਮੈਸੂਰ ਵਾਸੂਦੇਵਚਾਰ
• ਵੀਨੇ ਸ਼ੇਸ਼ਨਾ ਦੁਆਰਾ ਉਭਾਇਆ ਕਵੇਰੀ
• ਇਹਾਮੇ ਸੁਖਮੂ-ਕੋਟਿਸ਼ਵਰਾ ਅਈਅਰ
• ਐਨੀ ਮਾਰੂਲੂ ਨੇ ਵਿੰਨਾ-ਮੰਗਲਮਪੱਲੀ ਬਾਲਾਮੁਰਲੀਕ੍ਰਿਸ਼ਨ
• ਗੋਪੀ ਗੋਪਾਲ ਲਾਲ (ਸੰਤ ਸੂਰਦਾਸ ਦੁਆਰਾ ਅਭੰਗ)

ਫ਼ਿਲਮੀ ਗੀਤ

ਜਨ੍ਯਾਃ ਪੂਰਵੀ ਕਲਿਆਣੀ ਰਾਗਮ

ਗੀਤ.	ਫ਼ਿਲਮ	ਸੰਗੀਤਕਾਰ	ਗਾਇਕ
ਅਰੁਲ ਜੋਤੀ ਦੈਵਮ	ਥਿਸਾਈ ਮਾਰੀਆ ਪਰਵੈਗਲ	M.S.Viswanathan	ਬਾਲਾਮੁਰਲੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ, ਅਭਯਾ (ਉਸ ਦੀ ਪਤਨੀ)
ਓਮ ਨਾਦਮ ਓਮਕਾਰਾ ਨਾਦਮ	ਮਿਰੁਤੰਗਾ ਚੱਕਰਵਰਤੀ		ਟੀ. ਐਮ. ਸੁੰਦਰਰਾਜਨ
ਸੰਧੀਕਾ ਥੁਡੀਟੇਨ	ਵੇਦਮ ਪੁਧੀਥੂ	ਦੇਵੇਂਦਰਨ	ਐੱਸ. ਪੀ. ਬਾਲਾਸੁਬਰਾਮਨੀਅਮ, ਐੱਸ ਜਾਨਕੀਐੱਸ. ਜਾਨਕੀ
ਥੀਅਨ ਸਿੰਥੀਡਮ	ਵਾਇਕਰਾਈ ਪੁੱਕਲ		ਐੱਸ. ਜਾਨਕੀ
ਅਨਬੇਨਮ ਸੁਦਾਰਲ	ਕਾਲੰਗਲਿਲ ਅਵਲ ਵਸੰਤਮ	ਵਿਜੈ ਭਾਸਕਰ	ਵਾਣੀ ਜੈਰਾਮ

ਸਬੰਧਤ ਰਾਗਮ

ਇਹ ਭਾਗ ਇਸ ਰਾਗ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪਹਿਲੂ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਗਮਨਾਸ਼ਰਮ ਦੇ ਸੁਰ ਜਦੋਂ ਗ੍ਰਹਿ ਭੇਦਮ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਤਬਦੀਲ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ 2 ਹੋਰ ਛੋਟੇ ਮੇਲਕਾਰਤਾ ਰਾਗਮ, ਅਰਥਾਤ, ਝੰਕਰਾਧਵਾਨੀ ਅਤੇ ਰਤਨਾਗੀ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਗ੍ਰਹਿ ਭੇਦਮ, ਰਾਗ ਵਿੱਚ ਸ਼ਡਜਮ ਨੂੰ ਅਗਲੇ ਸੁਰ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਅਨੁਸਾਰੀ ਸੁਰ ਆਵਿਰਤੀ ਨੂੰ ਇੱਕੋ ਜਿਹਾ ਰੱਖਣ ਲਈ ਚੁੱਕਿਆ ਗਿਆ ਕਦਮ ਹੈ। ਹੋਰ ਵੇਰਵਿਆਂ ਅਤੇ ਇੱਕ ਉਦਾਹਰਣ ਲਈ ਰਤਨਾਗੀ ਉੱਤੇ ਗ੍ਰਹਿ ਭੇਦਮ ਵੇਖੋ।