ਗੁਲਾਲ ਗੋਟਾ
ਗੁਲਾਲ ਗੋਟਾ (ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ: Gulaal Gota; ਹਿੰਦੀ : गुलाब गोटा, ਸ਼ਬਦੀ ਅਰਥ 'ਰੰਗ ਦਾ ਗੋਲਾ') ਇੱਕ ਛੋਟਾ, ਗੋਲਾਕਾਰ ਡੱਬਾ ਹੈ ਜੋ ਲੱਖ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੁੱਕੇ ਗੁਲਾਲ ਪਾਊਡਰ ਭਰਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਹਿੰਦੂ ਤਿਉਹਾਰ ਹੋਲੀ ਮਨਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਜੈਪੁਰ, ਰਾਜਸਥਾਨ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੋਲੀ ਦੇ ਜਸ਼ਨਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਰਵਾਇਤੀ ਤੱਤ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਲਗਭਗ 300 ਜਾਂ 400 ਸਾਲ ਪੁਰਾਣਾ ਹੈ।[1][2][3]
ਇਤਿਹਾਸ
[ਸੋਧੋ]ਗੁਲਾਲ ਗੋਟਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਜੈਪੁਰ ਦੇ ਸ਼ਾਹੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਦੰਤਕਥਾਵਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਗੁਲਾਲ ਗੋਟੇ ਸ਼ਾਹੀ ਪਰਿਵਾਰ ਲਈ ਹੋਲੀ ਖੇਡਣ ਦਾ ਇੱਕ ਪਸੰਦੀਦਾ ਤਰੀਕਾ ਸੀ। ਇਹ ਹੱਥ ਨਾਲ ਬਣੀਆਂ ਗੇਂਦਾਂ ਜੈਪੁਰ ਦੇ ਮਨੀਹਾਰਾਂ ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਮੁਸਲਿਮ ਕਾਰੀਗਰ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।[4][5]
ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਗੁਲਾਲ ਗੋਟਾ ਦੇ ਕਾਰੀਗਰਾਂ ਨੂੰ "ਕਾਰੀਗਰ ਕਾਰਡ" ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰੀ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਦੇ ਤਹਿਤ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਲਾਭ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਗੁਲਾਲ ਗੋਟਾ ਨਿਰਮਾਤਾਵਾਂ ਵੱਲੋਂ ਆਪਣੇ ਉਤਪਾਦ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਵਿਲੱਖਣ ਖੇਤਰੀ ਪਛਾਣ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਭੂਗੋਲਿਕ ਸੰਕੇਤ (GI) ਟੈਗ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।
ਉਤਪਾਦਨ
[ਸੋਧੋ]ਲੱਖ, ਲੱਖ ਕੀੜਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਛੁਪਾਇਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਰਾਲ, ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ਅਤੇ ਝਾਰਖੰਡ ਵਰਗੇ ਖੇਤਰਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਾਰੀਗਰ ਲੱਖ ਨੂੰ ਲਚਕੀਲਾ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਉਬਾਲ ਕੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਨਰਮ ਲਾਖ ਨੂੰ ਫਿਰ ਆਕਾਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਰੰਗ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਲਾਲ, ਪੀਲਾ ਅਤੇ ਹਰਾ ਰੰਗ ਹੋਰ ਸੁਮੇਲ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਵਾਰ ਆਕਾਰ ਅਤੇ ਰੰਗੀਨ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਲੱਖ ਨੂੰ ਗਰਮ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫੁੰਕਨੀ (ਫੂਕਣ ਵਾਲਾ) ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਔਜ਼ਾਰ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਗੋਲੇ ਵਿੱਚ ਉਡਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਖਰੀ ਪੜਾਅ ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਖੋਖਲੇ ਲੱਖ ਗੋਲਿਆਂ ਨੂੰ ਸੀਲ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸੁੱਕੇ ਗੁਲਾਲ ਪਾਊਡਰ ਨਾਲ ਭਰਨਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਉਤਪਾਦਨ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੱਥੀਂ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਹੁਨਰਮੰਦ ਕਾਰੀਗਰਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।[6]
ਹੋਲੀ
[ਸੋਧੋ]ਹੋਲੀ ਦੇ ਜਸ਼ਨਾਂ ਦੌਰਾਨ, ਲੋਕ ਇੱਕ ਦੂਜੇ 'ਤੇ ਗੁਲਾਲ ਗੋਟੇ ਸੁੱਟਦੇ ਹਨ। ਟੱਕਰ ਹੋਣ 'ਤੇ, ਲੱਖ ਦਾ ਖੋਲ ਟੁੱਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਰੰਗੀਨ ਪਾਊਡਰ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਰੰਗ ਦਾ ਧਮਾਕਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਗੁਲਾਲ ਪਾਊਡਰ ਸੁੱਟਣ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ, ਗੁਲਾਲ ਗੋਟਾ ਰੰਗਾਂ ਨਾਲ ਖੇਡਣ ਦਾ ਵਧੇਰੇ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਅਤੇ ਨਿਸ਼ਾਨਾਬੱਧ ਤਰੀਕਾ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਇਸ ਪਰੰਪਰਾ ਦੀ ਨਿਰੰਤਰਤਾ ਬਾਰੇ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਇਸ ਕਲਾ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਵਿੱਚ ਓਨੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨਹੀਂ ਰੱਖਦੀਆਂ।
ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ
[ਸੋਧੋ]ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ Kulshrestha, Parul (March 22, 2024). "On Holi, a look at Jaipur's traditional celebrations with 'Gulaal Gota'". Indian Express.
- ↑ Tiwari, Khushendra (February 26, 2023). "क्या है गुलाल गोटा, जयपुर की होली को खास बनाने वाली यह परपंरा 400 साल पुरानी" (in Hindi). Navbharat Times.
{{cite news}}: CS1 maint: unrecognized language (link) - ↑ Shukla, Richa (March 15, 2024). "Gulaal gota makes a comeback". The Times of India.
- ↑ "Rajasthan: Traditional 'Gulal Gota' preparations begin in Jaipur ahead of Holi". Asian News International. March 21, 2024.[permanent dead link]
- ↑ "Muslim families busy making gulal gota for Holi". The Times of India. March 23, 2024.
- ↑ ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:Invalid
<ref>tag; no text was provided for refs namedIndianexpress
ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ
[ਸੋਧੋ]- ਜੈਪੁਰ ਵਿੱਚ ਹੋਲੀ ਲਈ ਗੁਲਾਲ ਗੋਟਾ, 2014 ਵਿੱਚ ਡੀਡੀ ਨਿਊਜ਼ 'ਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ
- ਜੈਪੁਰ ਦੀ 'ਗੁਲਾਲ ਗੋਤਾ' ਹੋਲੀ ਦੀ ਸਦੀਆਂ ਪੁਰਾਣੀ ਪਰੰਪਰਾ