ਗੋਦਾਨ (ਫ਼ਿਲਮ)

ਗੋਦਾਨ
ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ	ਤਰਿਲੋਕ ਜੇਤਲੀ
ਲੇਖਕ	ਪ੍ਰੇਮਚੰਦ
ਸਿਤਾਰੇ	ਰਾਜ ਕੁਮਾਰ ਕਾਮਿਨੀ ਕੌਸ਼ਲ ਸ਼ਸ਼ੀ ਕਲਾ ਸ਼ੋਭਾ ਖੋਟੇ ਮਹਿਮੂਦ ਟੁਨ ਟੁਨ ਮਦਨ ਪੁਰੀ
ਸੰਗੀਤਕਾਰ	ਸੰਗੀਤ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਪੰਡਿਤ ਰਵੀ ਸ਼ੰਕਰ ਗਾਇਕ: ਮਹਿੰਦਰ ਕਪੂਰ, ਗੀਤਾ ਦੱਤ, ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ, ਮੁਕੇਸ਼, ਆਸ਼ਾ ਭੋਸਲੇ, ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀ
ਰਿਲੀਜ਼ ਮਿਤੀ	1963
ਮਿਆਦ	ਮਿੰਟ
ਦੇਸ਼	ਭਾਰਤ
ਭਾਸ਼ਾ	ਹਿੰਦੀ

ਗੋਦਾਨ 1963 ਵਿੱਚ ਬਣੀ ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਫਿਲਮ ਹੈ। ਇਹ ਹਿੰਦੀ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਗਲਪਕਾਰ ਪ੍ਰੇਮਚੰਦ ਦੇ ਇਸੇ ਨਾਮ ਦੇ ਨਾਵਲ ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ।

ਸੰਖੇਪ ਕਹਾਣੀ

ਫ਼ਿਲਮ “ਗੋਦਾਨ” ਦਾ ਨਾਇਕ ਹੋਰੀ (ਰਾਜਕੁਮਾਰ) ਬਾਲਬੱਚੇਦਾਰ ਇੱਕ ਗਰੀਬ ਕਿਸਾਨ ਹੈ, ਜੋ ਆਪਣੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗਾਂ ਰੱਖਣ ਦਾ ਸੁਫ਼ਨਾ ਵੇਖਦਾ ਹੈ। ਪਿੰਡ ਦੇ ਹੀ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਤੋਂ ਉਸ ਉਧਾਰ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਗਾਂ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਪਤਨੀ ਧਨਿਆ (ਕਾਮਿਨੀ ਕੌਸ਼ਲ) ਬੜੇ ਪ੍ਰੇਮ ਨਾਲ ਪਾਲਣ ਲੱਗਦੇ ਹਨ। ਹੋਰੀ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਗੋਬਰ ਪਿੰਡ ਦੀ ਉਸ ਕੁੜੀ ਨਾਲ ਪ੍ਰੇਮ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਦੇ ਪਿਤਾ ਤੋਂ ਹੋਰੀ ਨੇ ਗਾਂ ਉਧਾਰ ਲਈ ਹੋਈ ਹੈ।

ਕੁੱਝ ਹੀ ਦਿਨ ਬਾਅਦ ਈਰਖਾ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੋਰੀ ਦਾ ਭਰਾ ਉਸ ਦੀ ਗਾਂ ਨੂੰ ਜਹਿਰ ਦੇਕੇ ਮਾਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਹੋਰੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਨੂੰ ਗਾਂ ਦੇ ਕੋਲ ਖੜੇ ਵੇਖਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਜਾਣਦਾ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਭਰਾ ਨੇ ਹੀ ਉਸ ਦੀ ਗਾਂ ਨੂੰ ਜਹਿਰ ਦੇਕੇ ਮਾਰਿਆ ਹੈ, ਲੇਕਿਨ ਜਦੋਂ ਪੁਲਿਸ ਉਸ ਦੇ ਭਰਾ ਨੂੰ ਫੜਨ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਮੁੰਡੇ ਗੋਬਰ ਦੀ ਝੂਠੀ ਕਸਮ ਖਾਕੇ ਅਤੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਪੁਜਾਰੀ ਦੇ ਜਰਿਏ ਪੁਲਿਸ ਨੂੰ ਰਿਸ਼ਵਤ ਦੇਕੇ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਨੂੰ ਬਚਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਹੋਰੀ ਦਾ ਮੁੰਡਾ ਗੋਬਰ (ਮਹਿਮੂਦ) ਇਸ ਘਟਨਾ ਤੋਂ ਨਰਾਜ ਹੋਕੇ ਘਰ ਛੱਡ ਲਖਨਊ ਜਾ ਕੇ ਨੌਕਰੀ ਕਰਨ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਗਾਂ ਦੇ ਮਰਨ ਦਾ ਦੁੱਖ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਮੁੰਡੇ ਗੋਬਰ ਦੇ ਘਰ ਛੱਡਕੇ ਜਾਣ ਦਾ ਦੁੱਖ ਹੋਰੀ ਨੂੰ ਬੈਚੈਨ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।

ਗੋਬਰ ਦੇ ਪਿੰਡ ਛੱਡਕੇ ਜਾਣ ਦੇ ਕੁੱਝ ਦਿਨ ਬਾਅਦ ਗੋਬਰ ਦੀ ਪ੍ਰੇਮਿਕਾ ਝੁਨੀਆ ਗੋਬਰ ਦੇ ਘਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਗੋਬਰ ਦੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਦੀ ਉਹ ਗੋਬਰ ਦੇ ਬੱਚੇ ਦੀ ਮਾਂ ਬਨਣ ਵਾਲੀ ਹੈ। ਧਨੀਆ ਜਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਹੋਰੀ ਨਾਲ ਸਲਾਹ ਮਸ਼ਵਰਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਦੋਨੋਂ ਝੁਨੀਆ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਬਹੂ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਘਰ ਵਿੱਚ ਰੱਖ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਇਸਤੇ ਝੁਨੀਆ ਦਾ ਪਿਤਾ ਅਤੇ ਪੂਰਾ ਪਿੰਡ ਨਰਾਜ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਅਤੇ ਹੋਰੀ ਤੇ ਇਸ ਗੱਲ ਲਈ ਦਬਾਅ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਜਾਂ ਤਾਂ ਗਰਭਵਤੀ ਝੁਨੀਆ ਨੂੰ ਘਰ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਦੇਵੇ ਜਾਂ ਫਿਰ ਬਰਾਦਰੀ ਦਾ ਲਾਇਆ ਜੁਰਮਾਨਾ ਅਦਾ ਕਰੇ। ਹੋਰੀ ਝੁਨੀਆ ਨੂੰ ਛੱਡਣ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਝੁਨੀਆ ਦਾ ਪਿਤਾ ਹੋਰੀ ਨੂੰ ਦਿੱਤੇ ਹੋਏ ਕਰਜ ਦੇ ਬਦਲੇ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੇ ਬੈਲ ਲੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹੋਰੀ ਆਪਣੀ ਫਸਲ ਗਿਰਵੀ ਰੱਖ ਕੇ ਬਰਾਦਰੀ ਦਾ ਜੁਰਮਾਨਾ ਅਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਝੁਨੀਆ ਇੱਕ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।

ਜਮੀਂਦਾਰ, ਸਾਹੂਕਾਰ, ਪੰਚਾਇਤ, ਪੁਜਾਰੀ ਅਤੇ ਹੋਰੀ ਦੇ ਬਿਰਾਦਰੀ ਵਾਲੇ ਸਭ ਮਿਲ ਕੇ ਹੋਰੀ ਦਾ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਲਗਾਨ ਭਰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਰਸੀਦ ਨਹੀਂ ਲੈਂਦਾ, ਜਿਸਦੇ ਕਾਰਨ ਉਸ ਦੀ ਫਸਲ ਨੂੰ ਨਿਲਾਮ ਕਰ ਕੇ ਜੁਰਮਾਨੇ ਸਹਿਤ ਉਸ ਤੋਂ ਫਿਰ ਤੋਂ ਲਗਾਨ ਵਸੂਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹੋਰੀ ਆਪਣਾ ਖੇਤ ਗਿਰਵੀ ਰੱਖਕੇ ਆਪਣੀ ਇੱਕ ਕੁੜੀ ਦਾ ਵਿਆਹ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੂਜੀ ਕੁੜੀ ਦਾ ਵਿਆਹ ਇੱਕ ਬੂਢ਼ੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨਾਲ ਕਰਨ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਗੋਬਰ ਆਪਣੇ ਘਰ ਮਿਲਣ ਲਈ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ, ਪਤਨੀ ਅਤੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ੀ ਨਾਲ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਜਦੋਂ ਉਸਨੂੰ ਪਤਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਦੀ ਉਸ ਦੇ ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ ਭਾਰੀ ਕਰਜ ਦੇ ਬੋਝ ਹੇਠ ਦਬੇ ਹੋਏ ਹਨ ਅਤੇ ਸਭ ਜ਼ਮੀਨ ਜਾਇਦਾਦ ਅਤੇ ਘਰ ਵੀ ਗਿਰਵੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ ਦੀ ਕੋਈ ਵੀ ਮਦਦ ਕਰਨ ਤੋਂ ਮੁਨਕਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਅਤੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਵਾਪਸ ਆਪਣੀ ਨੌਕਰੀ ਤੇ ਚਲੇ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹੋਰੀ ਦੇ ਕੋਲ ਖੇਤ ਖਲਿਹਾਨ ਕੁੱਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਮਜਦੂਰੀ ਕਰ ਕੇ ਆਪਣਾ ਗੁਜਾਰਾ ਕਰਨ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਦਿਨ ਧੁਪ ਵਿੱਚ ਮਜਦੂਰੀ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਉਸਨੂੰ ਖੂਨ ਦੀ ਉਲਟੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਬੇਹੋਸ਼ ਹੋ ਕੇ ਡਿੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਲੋਕ ਉਸਨੂੰ ਚੁੱਕ ਕੇ ਉਸ ਦੀ ਪਤਨੀ ਧਨੀਆ ਦੇ ਕੋਲ ਲੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਹੋਸ ਆਉਣ ਤੇ ਉਹ ਧਨੀਆ ਤੋਂ ਮੁਆਫ਼ੀ ਮੰਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਉਸ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਿੰਡ ਦਾ ਪੁਜਾਰੀ ਮਰਦੇ ਹੋਏ ਹੋਰੀ ਨੂੰ ਗਾਂ ਦਾਨ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਕਰਾਂਦਾ ਹੈ। ਧਨੀਆ ਦੇ ਕੋਲ ਪੁਜਾਰੀ ਨੂੰ ਦੇਣ ਲਈ ਕੁੱਝ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਮਰਦੇ ਮਰਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਹੋਰੀ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਦੁਖੀ ਆਵਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਗਾਂ ਪਾਲਣ ਦੀ ਉਸ ਦੀ ਇੱਛਾ ਅਧੂਰੀ ਹੀ ਰਹਿ ਗਈ।

ਮੁੱਖ ਕਲਾਕਾਰ

• ਰਾਜ ਕੁਮਾਰ
• ਕਾਮਿਨੀ ਕੌਸ਼ਲ
• ਸ਼ਸ਼ੀ ਕਲਾ
• ਸ਼ੋਭਾ ਖੋਟੇ
• ਮਹਿਮੂਦ
• ਟੁਨ ਟੁਨ
• ਮਦਨ ਪੁਰੀ