ਗੋਦਾਵਰੀ ਪਰੂਲੇਕਰ

ਗੋਦਾਵਰੀ ਪਾਰੁਲੇਕਰ (14 ਅਗਸਤ 1907-8 ਅਕਤੂਬਰ 1996) ਇੱਕ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਸੈਨਾਨੀ, ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਕਾਰਕੁਨ ਸੀ। ਉਹ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਅਤੇ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾਵਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣਾ ਜੀਵਨ ਕਿਸਾਨਾਂ ਅਤੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਜਮਾਤ ਲਈ ਲਡ਼ਦਿਆਂ ਬਿਤਾਇਆ। ਉਸ ਦਾ ਵਿਆਹ ਇਸੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਵਾਲੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਸੈਨਾਨੀ ਅਤੇ ਕਾਰਕੁਨ ਸ਼ਾਮਰਾਓ ਪਾਰੁਲੇਕਰ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ।

ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ

ਗੋਦਾਵਰੀ ਪਾਰੂਲੇਕਰ (ਉਸ ਸਮੇਂ ਗੋਖਲੇ) ਦਾ ਜਨਮ 14 ਅਗਸਤ 1907 ਨੂੰ ਪੁਣੇ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। [1] ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਲਕਸ਼ਮਣਰਾਓ ਗੋਖਲੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਵਕੀਲ ਸਨ। ਉਸਨੇ ਚੰਗੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਇੱਕ ਅਮੀਰ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਫਰਗੂਸਨ ਕਾਲਜ ਤੋਂ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਫਿਰ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ, ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਮਹਿਲਾ ਕਾਨੂੰਨ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਬਣੀ। [2]

ਸਰਗਰਮੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ

ਆਪਣੇ ਕਾਲਜ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਗੋਦਾਵਰੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਈ। [1] ਉਸਨੇ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਸੱਤਿਆਗ੍ਰਹਿ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਅਤੇ 1932 ਵਿੱਚ ਇਸ ਲਈ ਕੈਦ ਹੋ ਗਈ। ਇਹ ਉਸਦੇ ਦਰਮਿਆਨੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਚੱਲਿਆ, ਜੋ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸ਼ਾਸਨ ਨਾਲ ਸਹਿਜ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਘਰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਸਮਾਜ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। [2]

ਗੋਦਾਵਰੀ ਸਰਵੈਂਟਸ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ ਸੋਸਾਇਟੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਈ। ਉਹ ਪਹਿਲੀ ਮਹਿਲਾ ਜੀਵਨ ਮੈਂਬਰ ਸੀ। 1937 ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਾਖਰਤਾ ਮੁਹਿੰਮ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ। 1938 ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਵਰਗ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਘਰੇਲੂ ਕਾਮਿਆਂ ਨੂੰ ਯੂਨੀਅਨ ਕੀਤਾ। 1938-39 ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਠਾਣੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸੰਗਠਿਤ ਕੀਤਾ।[1]

ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਲਈ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਕਈ ਵਾਰ ਕੈਦ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਸ਼ਾਮਰਾਓ ਪਾਰੂਲੇਕਰ ਨੂੰ ਮਿਲੀ। ਉਹ ਸਰਵੈਂਟਸ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਵੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਵਿਰੋਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਚਲਾ ਰਿਹਾ ਸੀ।[1] ਗੋਦਾਵਰੀ ਨੇ 1939 ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਰਾਓ ਪਾਰੂਲੇਕਰ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ।[2]

ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣਾ

ਗੋਦਾਵਰੀ ਅਤੇ ਸ਼ਾਮਰਾਓ ਪਾਰੂਲੇਕਰ ਦੀਆਂ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾਵਾਂ ਸਰਵੈਂਟਸ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ ਸੋਸਾਇਟੀ ਦੀਆਂ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾਵਾਂ ਨਾਲ ਮੇਲ ਨਹੀਂ ਖਾਂਦੀਆਂ ਸਨ। ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਸੀ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਯੁੱਧ ਯਤਨਾਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰਨਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਉਣ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਤਰੀਕਾ ਸੀ। ਕੁਝ ਝੜਪਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਸੰਗਠਨ ਛੱਡ ਕੇ 1939 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਏ। ਗੋਦਾਵਰੀ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਸੀ ਕਿ ਮਜ਼ਦੂਰ ਵਰਗ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸੰਗਠਿਤ ਕਰਨਾ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸ਼ਾਸਨ ਨੂੰ ਉਖਾੜ ਸੁੱਟਣ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਤਰੀਕਾ ਸੀ। ਉਹ ਮਾਰਕਸਵਾਦ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਸੀ। ਸੀਪੀਆਈ ਦੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਉਸਨੇ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਮਜ਼ਦੂਰ ਵਰਗ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਜੰਗ ਵਿਰੋਧੀ ਹੜਤਾਲ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ। ਹੋਰ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਫੜੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ, ਉਸਨੇ ਵਿਰੋਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ। ਉਹ 1940 ਤੋਂ 1942 ਤੱਕ ਕੈਦ ਰਹੀ।[1]

ਕਿਸਾਨਾਂ ਅਤੇ ਆਦਿਵਾਸੀਆਂ ਨਾਲ ਕੰਮ

ਫਿਰ ਉਸਨੇ ਆਪਣਾ ਧਿਆਨ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸੰਗਠਿਤ ਕਰਨ ਵੱਲ ਮੋੜ ਦਿੱਤਾ।[1] ਉਹ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਕਿਸਾਨ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਸ਼ਾਖਾ, ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਰਾਜ ਕਿਸਾਨ ਸਭਾ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਉਹ ਸਭਾ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਸੰਯੁਕਤ ਸਕੱਤਰ ਸੀ।[2]

ਫਿਰ ਉਸਨੇ ਆਪਣਾ ਜੀਵਨ ਠਾਣੇ ਵਿੱਚ ਵਾਰਲੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ,[1] ਜਿਸਨੂੰ ਅਮੀਰ ਜ਼ਿਮੀਂਦਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਅਤੇ ਬੰਧੂਆ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਵਿੱਚ ਧੱਕਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਜ਼ਿਮੀਂਦਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵਾਰਲੀ ਔਰਤਾਂ ਨਾਲ ਬਲਾਤਕਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਅਤੇ ਜਾਦੂ-ਟੂਣੇ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾ ਕੇ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ 1945 ਤੋਂ 1947 ਤੱਕ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਸ਼ਾਮਰਾਓ ਨਾਲ ਵਾਰਲੀ ਆਦਿਵਾਸੀ ਵਿਦਰੋਹ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ।[2] ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ਜੇਵ੍ਹਾ ਮਾਨਸ ਜਗਾ ਹੋਤੋ (ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਜਾਗਰਣ) ਵਿੱਚ ਅੰਦੋਲਨਾਂ ਦਾ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀਕਰਨ ਕੀਤਾ।

ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਗੋਦਾਵਰੀ ਵਾਰਲੀ ਅਤੇ ਆਦਿਵਾਸੀਆਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਲਈ ਲੜਦੀ ਰਹੀ। ਉਸਨੇ 1961 ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਰਾਓ ਨਾਲ ਆਦਿਵਾਸੀ ਪ੍ਰਗਤੀ ਮੰਡਲ (ਕਬਾਇਲੀ ਪ੍ਰਗਤੀ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ) ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ।[1]

ਠਾਣੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਸੀਪੀਆਈ (ਐਮ) ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ

1964 ਵਿੱਚ ਠਾਣੇ ਦੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਟੁੱਟ ਗਈ। ਠਾਣੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ ਪੂਰੀ ਪਾਰਟੀ, ਪਾਰੂਲੇਕਰਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ, ਦ੍ਰਿੜਤਾ ਨਾਲ ਸੀਪੀਆਈ (ਐਮ) ਭਾਰਤੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ (ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ) ਵਿੱਚ ਆ ਗਈ। ਸ਼ਾਮਰਾਓ ਅਤੇ ਗੋਦਾਵਰੀ ਦੋਵੇਂ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਪਾਰਟੀ ਦੇ 163 ਨੇਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਨ ਜੋ ਉਸ ਸਮੇਂ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਸਨ। ਸ਼ਾਮਰਾਓ ਅਤੇ ਗੋਦਾਵਰੀ ਦੋਵੇਂ ਰਾਜ ਸਕੱਤਰੇਤ ਲਈ ਚੁਣੇ ਗਏ ਸਨ।[1]

ਬਾਅਦ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ

1965 ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਰਾਓ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਗੋਦਾਵਰੀ ਸੀਪੀਆਈ (ਐਮ) ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਦੀ ਰਹੀ। 1986 ਵਿੱਚ, ਉਹ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਕਿਸਾਨ ਸਭਾ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਮਹਿਲਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਬਣੀ।[1]

ਉਸਦੀ ਮੌਤ 8 ਅਕਤੂਬਰ 1996 ਨੂੰ ਹੋਈ।[1]