ਚਿੱਤਰਨਿਭਾ ਚੌਧਰੀ
ਚਿੱਤਰਨਿਭਾ ਚੌਧਰੀ (ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ: Chitranibha Chowdhury; 27 ਨਵੰਬਰ 1913 - 9 ਨਵੰਬਰ 1999) ਵੀਹਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਕਲਾਕਾਰ, ਬੰਗਾਲ ਸਕੂਲ ਆਫ਼ ਆਰਟ ਦੀ ਮੈਂਬਰ, ਅਤੇ ਬੰਗਾਲ ਦੀਆਂ ਪਹਿਲੀਆਂ ਮਹਿਲਾ ਚਿੱਤਰਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਹਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਲਾਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਬਣਾਈਆਂ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਲੈਂਡਸਕੇਪ, ਸਟਿਲ ਲਾਈਫ, ਸਜਾਵਟੀ ਕਲਾ, ਕੰਧ-ਚਿੱਤਰ ਅਤੇ ਪੋਰਟਰੇਟ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਉਹ ਨੰਦਲਾਲ ਬੋਸ ਦੀ ਵਿਦਿਆਰਥਣ ਸੀ ਅਤੇ ਕਲਾ ਭਵਨ, ਸ਼ਾਂਤੀਨਿਕੇਤਨ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਮਹਿਲਾ ਪੇਂਟਿੰਗ ਅਧਿਆਪਕਾ ਸੀ। ਰਾਬਿੰਦਰਨਾਥ ਟੈਗੋਰ ਦੁਆਰਾ ਉਸਦਾ ਅਸਲੀ ਨਾਮ ਨਿਭਾਨੀ ਬੋਸ ਬਦਲ ਕੇ ਚਿਤਰਾਨਿਭਾ ਬੋਸ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਅਰੰਭ ਦਾ ਜੀਵਨ
[ਸੋਧੋ]ਉਸ ਦਾ ਜਨਮ ਮੌਜੂਦਾ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਮੁਰਸ਼ਿਦਾਬਾਦ ਜ਼ਿਲੇ ਦੇ ਜਿਆਗੁੰਜੇ ਵਿਖੇ ਸਰਤਕੁਮਾਰੀ ਦੇਵੀ ਅਤੇ ਡਾ. ਭਗਵਾਨ ਚੰਦਰ ਬੋਸ ਦੇ ਘਰ ਨਿਭਾਨੀ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਆਪਣੀ ਜਵਾਨੀ ਦੌਰਾਨ, ਉਸਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਗੋਮੋਹ ਅਤੇ ਫਿਰ ਚਾਂਦਪੁਰ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਉੱਥੇ, 1927 ਵਿੱਚ, ਚੌਦਾਂ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ, ਉਸਦੇ alpanas ਉਸਨੂੰ ਲਾਮਚੋਰ ਦੇ ਇੱਕ ਉੱਚ ਪੜ੍ਹੇ-ਲਿਖੇ ਅਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਜ਼ਿਮੀਂਦਾਰ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਮੈਂਬਰ, ਮੋਨੋਰੰਜਨ ਚੌਧਰੀ ਦੇ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਲਿਆਂਦਾ, ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਉਸਦਾ ਵਿਆਹ ਆਪਣੇ ਛੋਟੇ ਭਰਾ, ਨਿਰੰਜਨ ਚੌਧਰੀ ਨਾਲ ਕਰਵਾ ਦਿੱਤਾ।[1][2]
ਸ਼ਾਂਤੀਨਿਕੇਤਨ ਵਿੱਚ ਜੀਵਨ
[ਸੋਧੋ]
1928 ਵਿੱਚ, ਚੌਧਰੀ ਦੇ ਸਹੁਰਿਆਂ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਉਸਦੇ ਪਤੀ ਸਮੇਤ ਵਿਸ਼ਵ ਭਾਰਤੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਸ਼ਾਂਤੀਨਿਕੇਤਨ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ। ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਅਤੇ ਮੁਖੀ, ਰਬਿੰਦਰਨਾਥ ਟੈਗੋਰ, ਉਸ ਨਾਲ ਮਿਲੇ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਲਲਿਤ ਕਲਾ ਫੈਕਲਟੀ, ਕਲਾ ਭਵਨ ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਪੇਂਟਿੰਗ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ ਸਿੱਖਣ ਲਈ ਨੰਦਲਾਲ ਬੋਸ ਅਤੇ ਦਿਨੇਂਦਰਨਾਥ ਟੈਗੋਰ ਕੋਲ ਭੇਜਿਆ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਉਸਦੀ ਕਲਾਤਮਕ ਹੁਨਰ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ ਉਸਨੂੰ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਨਾਮ, ਚਿੱਤਰਨਿਭਾ ( ਚਿਤਰਾ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ ਅਤੇ ਨਿਭਾ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਸੁੰਦਰਤਾ) ਦਿੱਤਾ।[3] ਚੌਧਰੀ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਰਬਿੰਦਰਸਮ੍ਰਿਤੀ ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਕਿਤਾਬ ਲਿਖੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਸਪਸ਼ਟ ਬਿਰਤਾਂਤ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਰਬਿੰਦਰਨਾਥ ਟੈਗੋਰ ਉਸਦੇ ਕਲਾਤਮਕ ਕਰੀਅਰ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਦੌਰਾਨ ਉਸਦੇ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਦਾ ਸਰੋਤ ਸਨ।[4]
ਚਿੱਤਰਨਿਭਾ ਚੌਧਰੀ ਦੀ ਕਲਾ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਨੰਦਲਾਲ ਬੋਸ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਹੇਠ ਪੰਜ ਸਾਲ ਤੱਕ ਜਾਰੀ ਰਹੀ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ, ਉਸਨੇ ਰਾਮਕਿੰਕਰ ਬੈਜ ਅਤੇ ਹੋਰਾਂ ਨਾਲ, ਕਲਾ ਭਵਨ ਵਿਖੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਕਾਲੋ ਬਾਰੀ (ਕਾਲਾ ਘਰ) ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ। ਉਸਦਾ ਕੰਧ-ਚਿੱਤਰ, ਸ਼ਿਬਰ ਬੀਏ, ਅਜੇ ਵੀ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹੈ। ਉਸਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤੀਨਿਕੇਤਨ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਦੇ ਪੋਰਟਰੇਟ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਇਜਾਜ਼ਤ ਮਿਲੀ ਸੀ - ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀਆਂ ਕਈ ਉੱਘੀਆਂ ਹਸਤੀਆਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ, ਹਜ਼ਾਰੀ ਪ੍ਰਸਾਦ ਦਿਵੇਦੀ, ਸੀ. ਰਾਜਗੋਪਾਲਾਚਾਰੀ, ਬਿਧਾਨ ਚੰਦਰ ਰਾਏ, ਖਾਨ ਅਬਦੁਲ ਗੱਫਾਰ ਖਾਨ, ਨੀਲਸ ਬੋਹਰ, ਅਤੇ ਸਰੋਜਨੀ ਨਾਇਡੂ, ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਕਲਾ ਆਲੋਚਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।[4][5] ਉਸਦੇ ਕੰਮ ਦੇ ਟੁਕੜੇ ਜੈਸ਼੍ਰੀ ਜਰਨਲ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਏ ਸਨ। 1934 ਵਿੱਚ ਕਲਾ ਭਵਨ ਵਿਖੇ ਆਪਣੀ ਰਸਮੀ ਸਿਖਲਾਈ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ 1935 ਵਿੱਚ ਰਬਿੰਦਰਨਾਥ ਟੈਗੋਰ ਅਤੇ ਨੰਦਲਾਲ ਬੋਸ ਦੀ ਇੱਛਾ 'ਤੇ ਪਹਿਲੀ ਮਹਿਲਾ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਵਜੋਂ ਫੈਕਲਟੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਈ।[6]
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ Haq, Fayza (2013-12-20). "The first woman painter of Bangladesh". The Daily Star (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 2019-03-07.
- ↑ Roy, Aparna Baliga (2015). The Women Artist of Early 20th Century Bengal, their Spaces of Visibility, Contributions and the Indigenous Modernism (PhD). Maharaja Sayajirao University of Baroda. p. 216-219. hdl:10603/133152.
- ↑ Roy, Aparna Baliga (2015). The Women Artist of Early 20th Century Bengal, their Spaces of Visibility, Contributions and the Indigenous Modernism (PhD). Maharaja Sayajirao University of Baroda. p. 216-219. hdl:10603/133152.
- ↑ 4.0 4.1 . Dhaka, Bangladesh.
{{cite book}}: Missing or empty|title=(help) - ↑ Hussain, Nisara (22 September 2013). চিত্রনিভা চৌধুরী কাছে যবে ছিল পাশে হল না যাওয়া. Kaliokalam (in Bengali).
- ↑ রবীন্দ্রনাথ বলতেন, 'চিত্রনিভা হচ্ছে নূতনের সঙ্গী'. Anandabazar Patrika.