ਟੱਪਾ: ਇੱਕ ਗਾਇਨ ਸ਼ੈਲੀ
ਟੱਪਾ ਭਾਰਤੀ ਅਰਧ-ਕਲਾਸੀਕਲ ਵੋਕਲ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਇੱਕ ਗਾਇਨ ਸ਼ੈਲੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਇਸਦੀ ਤੇਜ਼, ਸੂਖਮ ਅਤੇ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਬਨਾਵਟ ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਇੱਕ ਰੋਲਿੰਗ ਗਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੀਆਂ ਧੁਨਾਂ ਮਧੁਰ ਅਤੇ ਮਿੱਠੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਅਤੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰੇਮੀ ਦੇ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਪ੍ਰਕੋਪ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਟੱਪੇ (ਬਹੁ-ਗੀਤ) ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸ਼ਾਹੀ ਦਰਬਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਗਾਇਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬੈਗੀਜ਼ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।
ਇਤਿਹਾਸ
[ਸੋਧੋ]ਟੱਪਾ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਊਠ ਸਵਾਰਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਤੋਂ ਹੋਈ ਹੈ।[1] ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਟੱਪਾ ਸ਼ੈਲੀ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਮੁਗਲ ਸਮਰਾਟ ਮੁਹੰਮਦ ਸ਼ਾਹ ਦੇ ਸ਼ਾਹੀ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਮੀਆਂ ਗੁਲਾਮ ਨਬੀ ਸ਼ੋਰੀ ਜਾਂ ਸ਼ੋਰੀ ਮੀਆਂ, ਅਵਧ ਦੇ ਨਵਾਬ, ਆਸਫ-ਉਦ-ਦੌਲਾ ਦੇ ਦਰਬਾਰੀ ਗਾਇਕ ਦੁਆਰਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। [ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ][<span title="This claim needs references to reliable sources. (December 2017)">citation needed</span>]
ਬੰਗਾਲ ਵਿੱਚ, ਰਾਮਨਿਧੀ ਗੁਪਤਾ ਅਤੇ ਕਾਲੀਦਾਸ ਚਟੋਪਾਧਿਆਏ ਨੇ ਬੰਗਾਲੀ ਟੱਪਾ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਨਿਧੂ ਬਾਬੂ ਦਾ ਟੱਪਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਟੱਪਾਗਾਇਕੀ ਨੇ ਨਵਾਂ ਰੂਪ ਲਿਆ ਅਤੇ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਇਹ ਸ਼ੈਲੀ ਪੁਰਾਤਨ ਬਣ ਗਈ, ਜੋ ਬੰਗਾਲੀ ਗੀਤਾਂ ਦਾ ਅਰਧ-ਕਲਾਸੀਕਲ ਰੂਪ ਹੈ।
ਟੱਪਾ, ਜਿਹੜੀ ਕਿ ਬੰਗਾਲੀ ਸੰਗੀਤ ਸ਼ੈਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਿਧਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ ਅਪਣੇ ਗੀਤਾਂ ਅਤੇ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਵਿੱਚ ਉੱਤਮਤਾ ਦੇ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹੋਰ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਉੱਤਮਤਾ ਦੇ ਪੱਧਰਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਈ ਅਤੇ ਉਥੋਂ ਦੀ ਵੀ ਇੱਕ ਬੇਜੋੜ ਗਾਇਕੀ ਬਣ ਗਈ। 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੱਧ ਅਤੇ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਮਸ਼ਹੂਰ, ਟੱਪਾ ਅਮੀਰ ਕੁਲੀਨ ਵਰਗ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਵਧੇਰੇ ਮਾਮੂਲੀ ਸਾਧਨਾਂ ਵਾਲੇ ਵਰਗਾਂ ਦੀ ਪਸੰਦ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ ਸੀ। ਟੱਪਾ ਦਾ ਇੱਕ ਵਿਕਸਿਤ ਰੂਪ ਬੈਠਕੀ ਸ਼ੈਲੀ ਸੀ, ਜੋ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਖੀਰ ਅਤੇ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਰੰਭ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਮੀਂਦਾਰੀ ਵਰਗਾਂ ਦੇ ਜ਼ਮੀਨੀ ਕੁਲੀਨ ਵਰਗ ਦੀ ਸਿੱਧੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਹੇਠ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬੈਠਕ-ਖਾਨ (ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਬੈਠਕ-ਅਸੈਂਬਲੀ, ਖਾਨਾ-ਹਾਲ ਜਾਂ ਸੈਲੂਨ ਅਤੇ ਜਲਸਾਘਰ (ਸ਼ਾਬਦਕ ਤੌਰ' ਤੇ ਮਨੋਰੰਜਨ ਲਈ ਹਾਲ, ਮੁਜਰਾ ਜਾਂ ਨੌਚ ਹਾਲ) ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਤ ਹੋਇਆ ਸੀ।
ਇਸ ਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੰਗੀਤਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬਿਦਿਯਾਸੁੰਦਰ, ਰੂਪਚੰਦ ਪੱਖੀ, ਦਾਦਾਠਾਕੁਰ ਅਤੇ ਹੀਰਾਲਾਲ ਸਰਖੇਲ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। [ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ]ਬਦਕਿਸਮਤੀ ਨਾਲ, ਟੱਪਾ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਵੋਕਲ ਪਰੰਪਰਾ ਹੈ, ਕਲਾ ਦੇ ਸਰੀਰ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀ ਅਨਮੋਲ ਸਮੱਗਰੀ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਖਤਮ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਰਿਕਾਰਡਿੰਗ ਆਮ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਕਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਜੋ ਅੱਜ ਬਚਿਆ ਹੈ ਉਹ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮੌਖਿਕ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਕੁਝ ਲਿਖਤੀ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਪੀਡ਼੍ਹੀਆਂ ਤੋਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਦੇ-ਕਦਾਈਂ ਕਿਸੇ ਖੋਜ ਕਰਣ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।
ਰਾਮਕੁਮਾਰ ਚਟੋਪਾਧਿਆਏ ਬੰਗਾਲ ਵਿੱਚ ਟੱਪਾ ਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਸ਼ਾਇਦ ਹਾਲ ਹੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵੋਕਲ ਸਮਰਥਕ ਸਨ, [ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ] , ਜੋ ਆਪਣੇ ਅਰਧ-ਹਾਸਰੀ ਅਤੇ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਲਾਤਮਕ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਬੰਗਾਲੀ ਗੀਤਾਂ ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੇ ਹਾਸੋਹੀਣੇ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਲਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸਨ, ਜਾਂ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਪਣੇ ਅਨੁਵਾਦ ਜਾਂ ਪੁਰਾਣੇ ਸਰੋਤਾਂ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਿੱਸੇਆਂ ਦੇ ਅਨੁਵਾਦ, ਜੋ ਕਿ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ 'ਸਾਹਿਬਾਂ' ਦੀ 'ਸਮਝ' ਲਈ ਸਨ, ਪਰ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਲਿਪੀਅੰਤਰਨ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਅਤੇ ਵਿਅੰਗਾਤਮਕ ਸੁਰਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਾਮਰਾਜੀ ਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ, ਪਰ ਸੂਖਮ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ, ਤਾਂ ਜੋ ਸਖ਼ਤ ਅਤੇ (ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ) ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਸ਼ੱਕ ਨੂੰ ਜਗਾਇਆ ਨਾ ਜਾ ਸਕੇ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ਧ੍ਰੋਹ ਦੇ ਦੋਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸੱਦਾ ਨਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾ ਸਕੇ। (ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਮੈਨੂੰ ਜਾਣ ਦਿਓ, ਓਹ ਦੁਆਰੀ, ਤੁਮੀ ਕਾਦਰ ਕੁਲੇਰ ਬੋ (ਉਸ ਦੁਆਰਾ ਹਾਸੇ-ਮਜ਼ਾਕ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ "ਮੈਡਮ, ਜਿਸਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਤੁਸੀਂ ਸਬੰਧਤ ਹੋ...")।
ਕਲਾਕਾਰ
[ਸੋਧੋ]ਇਸ ਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਜੀਵਤ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪੀ.ਟੀ. ਲਕਸ਼ਮਣ ਰਾਓ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਧੀ ਵਿਦੁਸ਼ੀ ਮੀਤਾ ਪੰਡਿਤ,[1] [ਸਰਕੂਲਰ ਰੈਫਰੈਂਸ] ਗਵਾਲੀਅਰ ਘਰਾਣੇ ਦੀ ਪੰਡਿਤਾ ਮਾਲਿਨੀ ਰਾਜੂਰਕਰ ਅਤੇ ਸ਼ਾਸ਼ਵਤੀ ਮੰਡਲ,[2] ਰਾਮਪੁਰ-ਸਹਸਵਾਨ ਘਰਾਣੇ ਦੀ ਸ਼ੰਨੋ ਖੁਰਾਨਾ,[3] ਸ੍ਰੀਮਤੀ ਸ਼ੁਭਦਾ ਪਰਾਡਕਰ, ਗਜਾਨਨ ਰਾਓ ਜੋਸ਼ੀ ਦੀ ਚੇਲਾ ਅਤੇ ਪਟਿਆਲਾ ਘਰਾਣੇ ਦੇ ਪੰਡਿਤ ਅਜੋਏ ਚੱਕਰਵਰਤੀ ਇਸ ਦੇ ਉਘੇ ਨੁਮਾਇੰਦੇ ਹਨ।
ਸਾਜ਼ ਵਜਾਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਪੁਣੇ ਦੇ ਸਰੋਦ ਵਾਦਕ ਸ਼ੇਖਰ ਬੋਰਕਰ ਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿਸੇ ਸਾਜ਼ ਉੱਤੇ ਟੱਪਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਉਸ ਤਰੰਕਾਰ ਬਾਜ਼ ਨੂੰ ਵਜਾਇਆ ਜਿਸ ਦੀ ਕਾਢ ਉਸ ਨੇ ਆਪ ਕੀਤੀ ਸੀ।[2][3]
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ "Types of Music Compositions: Tappa". 8 August 2012.
- ↑ Archived at Ghostarchive and the "Pt. Shekhar Borkar - Tappa on the Sarod". YouTube. Archived from the original on 2015-06-03. Retrieved 2025-03-10.
{{cite web}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (link): "Pt. Shekhar Borkar - Tappa on the Sarod". YouTube. - ↑ "Shekhar Borkar". Archived from the original on 2014-04-05. Retrieved 2014-04-05.