ਡੇਮਚੋਕ, ਲੱਦਾਖ

ਡੈਮਚੋਕ ਲੇਹ

the historical village ਲਈ, ਦੇਖੋ ਡੈਮਚੋਕ (historical village)। the Chinese-administered village ਲਈ, ਦੇਖੋ ਡੈਮਚੋਕ, Ngari Prefecture। ਡੈਮਚੋਕ བདེ་མཆོག Village ਗੁਣਕ: 32°42′14″N 79°26′48″E Country India Union Territory Ladakh District ਲੇਹ Tehsil ਨਿਓਮਾ Panchayat Koyul ਸਰਕਾਰ  • Sarpanch Ugrain Chodon ਖੇਤਰ  • ਕੁੱਲ 33 ha (82 acres) ਉੱਚਾਈ 4,200 m (13,800 ft) ਆਬਾਦੀ  (2011)  • ਕੁੱਲ 78  • ਘਣਤਾ 240/km2 (610/sq mi) Languages  • Official Ladakhi, Hindi, English ਸਮਾਂ ਖੇਤਰ ਯੂਟੀਸੀ+5:30 (IST) Census code 906

ਡੈਮਚੋਕ (ਤਿੱਬਤੀ: ཌེམ་ཆོག) ਜਿਸਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਨਿਊ ਡੈਮਚੋਕ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਅਤੇ ਚੀਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਪਰਿਗਾਸ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਭਾਰਤ-ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਿਤ ਡੈਮਚੋਕ ਸੈਕਟਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਅਤੇ ਫੌਜੀ ਛਾਉਣੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਚੀਨ ਵਿਚਕਾਰ ਵਿਵਾਦਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਭਾਰਤ ਦੁਆਰਾ ਲੱਦਾਖ ਦੇ ਲੇਹ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਨਯੋਮਾ ਤਹਿਸੀਲ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਿਤ ਹੈ, ਅਤੇ ਚੀਨ ਦੁਆਰਾ ਤਿੱਬਤ ਆਟੋਨੋਮਸ ਖੇਤਰ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। "ਅਸਲ ਕੰਟਰੋਲ ਰੇਖਾ" ਪਿੰਡ ਦੇ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਪਾਸੇ, ਚਾਰਡਿੰਗ ਨਾਲਾ (ਜਿਸਨੂੰ ਡੇਮਚੋਕ ਨਦੀ ਅਤੇ ਲਹਿਰੀ ਧਾਰਾ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਲੰਘਦੀ ਹੈ ਜੋ ਪਿੰਡ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸਿੰਧ ਨਦੀ ਨਾਲ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਨਦੀ ਦੇ ਪਾਰ, ਇੱਕ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਤੋਂ ਵੀ ਘੱਟ ਦੂਰੀ 'ਤੇ, ਇੱਕ ਚੀਨੀ-ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਿਤ ਡੇਮਚੋਕ ਪਿੰਡ ਹੈ।ਫਰਮਾ:Ladakhਡੈਮਚੋਕ ਪਿੰਡ ਦਾ ਨਾਮ ਡੈਮਚੋਕ ਕਾਰਪੋ ("ਡੇਮਚੋਕ ਲਹਿਰੀ ਕਾਰਪੋ" ਵੀ) ਦੇ ਨਾਮ 'ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਮੌਜੂਦਾ ਲੱਦਾਖੀ ਪਿੰਡ ਡੇਮਚੋਕ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਪੱਥਰੀਲੀ ਚਿੱਟੀ ਚੋਟੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, 1947 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਮੁੱਖ ਡੈਮਚੋਕ ਪਿੰਡ ਸਰਹੱਦ ਦੇ ਤਿੱਬਤੀ ਪਾਸੇ ਸੀ। ਬਸਤੀ ਦੇ ਲੱਦਾਖੀ ਪਾਸੇ ਨੂੰ ਅਜੇ ਵੀ "ਡੇਮਚੋਕ" ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।

ਚੀਨੀ ਅਧਿਕਾਰੀ ਬਸਤੀ ਦੇ ਤਿੱਬਤੀ ਪਾਸੇ ਲਈ "ਡੇਮਚੋਕ" ਨਾਮ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਲੱਦਾਖੀ ਪਾਸੇ ਨੂੰ "ਪਰਿਗਾਸ" (ਜਿਸਨੂੰ "ਬੈਰੀਗਾਸ" ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਤਿੱਬਤੀ ਨਾਮ ਪਲੀਚਾਸੀ (ਤਿੱਬਤੀ: པ་ལི་ཅ་སི) ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਲੱਦਾਖੀਆਂ ਲਈ ਸਿਲੰਗਲੇ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਇੱਕ ਚਰਾਗਾਹੀ ਖੇਤਰ ਹੈ, ਜੋ ਲਗਭਗ ਅੱਧਾ ਵਹਾਅ ਲਗਾਨਖੇਲ ਵੱਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਭੂਗੋਲ

ਡੈਮਚੋਕ ਸੈਕਟਰ ਜਿਸਦੇ ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਚੀਨ ਦੀ ਦਾਅਵਾ ਰੇਖਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਦਾਅਵਾ ਰੇਖਾ ਹੈ। ਮੋਟੇ ਅੱਖਰਾਂ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਗਈ ਅਸਲ ਕੰਟਰੋਲ ਰੇਖਾ, ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਚਾਰਡਿੰਗ ਲਾ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਕੇ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਚਾਰਡਿੰਗ ਨਾਲੇ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਡੈਮਚੋਕ ਤੱਕ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਸਿੰਧੂ ਨਦੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਚਿਬਰਾ ਧਾਰਾ ਦੇ ਸੰਗਮ ਦੇ ਨੇੜੇ ਲਗਨਖੇਲ ਤੱਕ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਚਾਂਗ ਲਾ ਤੋਂ ਕੋਯੂਲ ਲੁੰਗਪਾ ਨਦੀ ਦੇ ਨਾਲ ਫੁਕਚੇ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸੰਗਮ ਤੱਕ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਫਿਰ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਪਹਾੜੀ ਜਲ ਖੇਤਰ ਵੱਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਡੈਮਚੋਕ 4,210 ਮੀਟਰ (13,810 ਫੁੱਟ) ਦੀ ਉਚਾਈ 'ਤੇ, ਇੱਕ ਪੱਥਰੀਲੇ ਮੈਦਾਨ 'ਤੇ, ਇੱਕ ਪਿਰਾਮਿਡਲ ਚਿੱਟੀ ਚੋਟੀ ਦੇ ਪੈਰਾਂ 'ਤੇ, ਡੈਮਚੋਕ ਲਹਿਰੀ ਕਾਰਪੋ ਹੈ। ਡੈਮਚੋਕ ਦੇ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਪਾਸੇ ਚਾਰਡਿੰਗ ਨਾਲਾ (ਜਾਂ ਲਹਿਰੀ ਧਾਰਾ) ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਧਾਰਾ ਵਗਦੀ ਹੈ ਜੋ ਸਿੰਧ ਨਦੀ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਧਾਰਾ ਦੇ ਜਲੂਸ ਚਰਾਉਣ ਅਤੇ ਖੇਤੀ ਲਈ ਛੋਟੇ ਪਲਾਟ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਡੈਮਚੋਕ ਲਹਿਰੀ ਕਾਰਪੋ ਚੋਟੀ ਦੇ ਕੋਨੇ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਡੈਮਚੋਕ ਦੇ ਨੇੜੇ ਇੱਕ ਗਰਮ ਪਾਣੀ ਦਾ ਝਰਨਾ ਹੈ, ਜਿਸਦੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਚਿਕਿਤਸਕ ਗੁਣ ਹੋਣ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੈ।

ਤਿੱਬਤ ਨਾਲ ਅਸਲ ਕੰਟਰੋਲ ਰੇਖਾ (LAC) ਪਿੰਡ ਦੇ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਪਾਸੇ ਚਾਰਡਿੰਗ ਨਾਲੇ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਚੱਲਦੀ ਹੈ। ਨਦੀ ਦੇ ਪਾਰ, 600 ਮੀਟਰ ਦੂਰ, ਤਿੱਬਤੀ ਡੈਮਚੋਕ ਪਿੰਡ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਖੋਜੀ ਰੋਮੇਸ਼ ਭੱਟਾਚਾਰਜੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਸਿੰਧ ਨਦੀ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, LAC ਇਸਦੇ ਸੱਜੇ ਕੰਢੇ 'ਤੇ ਚੱਲਦਾ ਹੈ। ਸਿੰਧ ਦੇ ਖੱਬੇ ਕੰਢੇ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਨਿਯੰਤਰਣ ਵਿੱਚ ਛੱਡ ਕੇ। ਚੀਨੀ ਅਜੇ ਵੀ ਵਿਵਾਦਤ ਡੈਮਚੋਕ ਸੈਕਟਰ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਹਿੱਸੇ 'ਤੇ ਦਾਅਵਾ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉੱਥੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਉਸਾਰੀ 'ਤੇ ਇਤਰਾਜ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸਿੰਧ ਨਦੀ ਦੇ ਖੱਬੇ ਕੰਢੇ ਦੇ ਨਾਲ, ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਰਿਜ ਲਾਈਨ ਤੋਂ ਸਿੰਧ ਤੱਕ ਕਈ ਨਦੀਆਂ ਵਗਦੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਚਾਂਗਪਾ ਖਾਨਾਬਦੋਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਚਰਾਗਾਹ ਅਤੇ ਕੈਂਪ ਸਾਈਟਾਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਲਾਗਨਖੇਲ (ਲਾ ਗੈਂਸਕੀਲ) ਦਾ ਸਥਾਨ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਥਾਈ ਬੰਦੋਬਸਤ ਵਾਲਾ ਪਿੰਡ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਸਥਾਨਾਂ 'ਤੇ ਹੁਣ ਇੰਡੋ-ਤਿੱਬਤੀ ਸਰਹੱਦੀ ਪੁਲਿਸ ਦੀਆਂ ਚੌਕੀਆਂ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਡੈਮਚੋਕ ਪਿੰਡ ਖੁਦ ਹੈ।

ਲੱਦਾਖ਼ ਤੋਂ ਤਿੱਬਤ ਤੱਕ ਇੱਕ ਪੁਰਾਣਾ ਯਾਤਰਾ ਰਸਤਾ, ਜੋ ਕੈਲਾਸ-ਮਾਨਸਰੋਵਰ ਨੂੰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਸਿੰਧੂ ਨਦੀ ਦੇ ਖੱਬੇ ਕੰਢੇ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਚੱਲਦਾ ਹੈ। ਚੀਨ-ਭਾਰਤ ਸਰਹੱਦੀ ਵਿਵਾਦਾਂ ਦੇ ਉਭਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਰਸਤਾ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਥਾਨਕ ਆਬਾਦੀ ਵੱਲੋਂ ਇਸਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਖੋਲ੍ਹਣ ਦੀ ਲਗਾਤਾਰ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।

ਇਤਿਹਾਸ

ਫਰਮਾ:Leh districtਡੇਮਚੋਕ ਲੱਦਾਖ ਦਾ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਖੇਤਰ ਹੈ, ਜੋ 10ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤੋਂ ਹੀ ਇਸ ਰਾਜ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਲੱਦਾਖ ਇਤਹਾਸ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਦੇ ਵਰਣਨ ਵਿੱਚ ਡੇਮਚੋਕ ਕਾਰਪੋ, ਜਿਸਨੂੰ ਡੇਮਚੋਕ ਲਹਿਰੀ ਕਾਰਪੋ ਜਾਂ ਲਹਿਰੀ ਕਾਰਪੋ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਮੂਲ ਰਾਜ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਮੌਜੂਦਾ ਡੇਮਚੋਕ ਪਿੰਡ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਪੱਥਰੀਲੀ ਚਿੱਟੀ ਚੋਟੀ ਦਾ ਸੰਭਾਵਿਤ ਹਵਾਲਾ ਹੈ। ਲਹਿਰੀ ਚੋਟੀ ਨੂੰ ਬੋਧੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਪਵਿੱਤਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਡੇਮਚੋਕ (ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ: ਚੱਕਰਸਵਰ) ਇੱਕ ਬੋਧੀ ਤਾਂਤਰਿਕ ਦੇਵਤਾ ਦਾ ਨਾਮ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਕੈਲਾਸ਼ ਪਹਾੜ 'ਤੇ ਰਹਿਣ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੈ, ਅਤੇ ਜਿਸਦੀ ਕਲਪਨਾ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਵ ਦੇ ਸਮਾਨ ਹੈ। ਲਹਿਰੀ ਚੋਟੀ ਨੂੰ "ਛੋਟਾ ਕੈਲਾਸ਼" (ਛੋਟਾ ਕੈਲਾਸ਼) ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਹਿੰਦੂ ਅਤੇ ਬੋਧੀ ਦੋਵਾਂ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਤਿੱਬਤੀ ਵਿਗਿਆਨੀ ਨਿਰਮਲ ਸੀ. ਸਿਨਹਾ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਡੇਮਚੋਕ ਹੇਮਿਸ ਕੰਪਲੈਕਸ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ।  1907 ਵਿੱਚ ਸਵੈਨ ਹੇਡਿਨ ਨੇ ਹੇਮਿਸ ਮੱਠ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਖੰਡਰ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ, ਅਤੇ ਮੱਠ ਅਜੇ ਵੀ ਡੈਮਚੋਕ ਵਿੱਚ ਜ਼ਮੀਨ ਦਾ ਮਾਲਕ ਹੈ।

ਹੈਨਰੀ ਸਟ੍ਰੈਚੀ ਦੇ ਨਕਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਡੈਮਚਕ, 1853

1946 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਯਾਤਰੀ ਦੁਆਰਾ ਡੈਮਚੋਕ ਖੇਤਰ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ

1834 ਵਿੱਚ, ਡੋਗਰਾ ਜਰਨੈਲ ਜ਼ੋਰਾਵਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਲੱਦਾਖ਼ ਉੱਤੇ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਸਿੱਖ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀ ਸਹਾਇਕ ਨਦੀ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜ਼ੋਰਾਵਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਡੈਮਚੋਕ ਦੇ ਤਿੱਬਤੀ ਪਾਸੇ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਪਹਾੜੀ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਕਿਲ੍ਹਾ ਬਣਾਇਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਤਿੰਨ ਖੰਭਾਂ ਰਾਹੀਂ ਤਿੱਬਤ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਵੀ ਕੀਤਾ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਡੈਮਚੋਕ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘਿਆ। ਹਮਲੇ ਨੂੰ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਰੋਕ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਦੋਵੇਂ ਧਿਰਾਂ ਸਰਹੱਦਾਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਂਗ ਹੀ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਣ ਲਈ ਸਹਿਮਤ ਹੋਈਆਂ।

1846 ਵਿੱਚ ਡੋਗਰੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ ਦੇ ਅਧੀਨ ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਰਾਜ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਏ। ਹੈਨਰੀ ਸਟ੍ਰੈਚੀ ਨੇ 1847 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸੀਮਾ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਡੈਮਚੋਕ ਖੇਤਰ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੇ ਡੈਮਚੋਕ ਨੂੰ "ਇੱਕ ਨਦੀ [ਲਹਰੀ ਧਾਰਾ] ਦੁਆਰਾ ਵੰਡਿਆ ਹੋਇਆ ਇੱਕ ਪਿੰਡ" ਦੱਸਿਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਨਦੀ ਦੇ ਦੋਵੇਂ ਪਾਸੇ ਬਸਤੀਆਂ ਸਨ। ਇਹ ਨਦੀ ਲੱਦਾਖ ਅਤੇ ਤਿੱਬਤ ਵਿਚਕਾਰ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਸਰਹੱਦ ਸੀ। ਤਿੱਬਤੀਆਂ ਨੇ ਸਟ੍ਰੈਚੀ ਨੂੰ ਨਦੀ ਤੋਂ ਪਾਰ ਜਾਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ।

ਲਹਿਰੀ ਧਾਰਾ ਦੇ ਲੱਦਾਖੀ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਵਾਲਾ ਪਿੰਡ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਜਾਪਦਾ ਹੈ। JRGS ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਸਟ੍ਰਾਚੀ ਦੇ ਆਪਣੇ ਨਕਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਧਾਰਾ ਦੇ ਤਿੱਬਤੀ ਪਾਸੇ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਦਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਇੱਕ ਤਿੱਬਤੀ ਲਾਮਾ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਏ ਗਏ ਨਕਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਹੀ ਦਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।

1907 ਵਿੱਚ, ਸਵੈਨ ਹੇਡਿਨ ਨੇ ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚੋਂ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਲੱਦਾਖੀ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਸਿਰਫ਼ ਘਰਾਂ ਦੇ ਖੰਡਰ ਦੇਖੇ, ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਹੇਮਿਸ ਮੱਠ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸਨ। 1904-05 ਵਿੱਚ ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਲੱਦਾਖੀ ਦੇ ਗਵਰਨਰ (ਵਜ਼ੀਰ-ਏ-ਵਜ਼ਾਰਤ) ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਲੱਦਾਖੀ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਦੋ 'ਜ਼ਮੀਂਦਾਰ' (ਜ਼ਮੀਨ ਮਾਲਕ) ਸਨ, ਯਾਨੀ ਕਿ ਹੇਮਿਸ ਮੱਠ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀ ਅਤੇ ਰੂਪਸ਼ੂ ਦਾ ਸਾਬਕਾ ਕਾਰਦਾਰ (ਟੈਕਸ ਕੁਲੈਕਟਰ)। ਇਹ ਦੋਵੇਂ 1921 ਦੇ ਆਸਪਾਸ ਡੇਮਚੋਕ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੀ ਇਮਾਰਤ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਜਾਪਦੇ ਹਨ।

ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਲੱਦਾਖੀ ਡੇਮਚੋਕ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਖਾਨਾਬਦੋਸ਼ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਮੋਸਮੀ ਖੇਤੀ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।

1954 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਸਰਹੱਦ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ

ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੀ ਰਿਆਸਤ 26-27 ਅਕਤੂਬਰ 1947 ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਈ।

1950 ਵਿੱਚ, ਤਿੱਬਤ ਨੂੰ ਚੀਨ ਨੇ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਮਿਲਾ ਲਿਆ। ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੀਆਂ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਪੈਦਾ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਅਤੇ ਤਿੱਬਤੀਆਂ ਨੂੰ ਲੱਦਾਖ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਨਾ ਦੇਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਡੈਮਚੋਕ (ਸੰਭਾਵਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲੱਦਾਖੀ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ) ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਸਰਹੱਦੀ ਪੁਲਿਸ ਚੌਕੀ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀ ਗਈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਇੰਸਪੈਕਟਰ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪੁਲਿਸ ਟੁਕੜੀ ਸੀ ਅਤੇ ਵਾਇਰਲੈੱਸ ਸੰਚਾਰ ਨਾਲ ਲੈਸ ਸੀ। ਚੀਨੀ ਧਾਰਨਾ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੁਆਰਾ ਡੈਮਚੋਕ 'ਤੇ "ਹਮਲਾ" ਕਰਨ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਸੀ।

1954 ਦੇ ਵਪਾਰ ਸਮਝੌਤੇ ਲਈ ਗੱਲਬਾਤ ਦੌਰਾਨ, ਭਾਰਤ ਨੇ ਰੁਦੋਕ ਅਤੇ ਰਾਵਾਂਗ ਨਾਲ ਲੱਦਾਖ ਦੇ ਵਪਾਰਕ ਸਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਬਹਾਲ ਕਰਨ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ। ਚੀਨ ਸਹਿਮਤ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਹ "ਡੇਮਚੋਕ" ਅਤੇ ਤਾਸ਼ੀਗਾਂਗ ਰਾਹੀਂ ਵਪਾਰ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦੇ ਕੇ ਖੁਸ਼ ਸੀ। ਦਰਅਸਲ, ਇਸਨੇ ਡੇਮਚੋਕ ਵਿੱਚ ਇੱਕ "ਟ੍ਰੇਡ ਮਾਰਟ" ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਕਿ ਭਾਰਤ ਲਈ ਸਹਿਮਤ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਭਾਰਤ ਡੇਮਚੋਕ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਖੇਤਰ ਮੰਨਦਾ ਸੀ। ਅੰਤਿਮ ਸਮਝੌਤੇ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ, "ਸਿੰਧੂ ਨਦੀ ਦੀ ਘਾਟੀ ਦੇ ਨਾਲ ਤਾਸ਼ੀਗੋਂਗ ਵੱਲ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਰਵਾਇਤੀ ਰਸਤਾ ਜਾਰੀ ਰਹਿ ਸਕਦਾ ਹੈ।"

1954 ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤ ਨੇ ਤਿੱਬਤ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀਆਂ ਸਰਹੱਦਾਂ ਨੂੰ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਕਿ ਲੱਦਾਖੀ ਡੈਮਚੋਕ ਤੋਂ ਪੰਜ ਮੀਲ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਸੀ। ਇਸ ਨਾਲ ਤਿੱਬਤੀ ਡੈਮਚੋਕ ਪਿੰਡ ਭਾਰਤ-ਦਾਅਵੇ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਗਿਆ। ਅਕਤੂਬਰ 1955 ਵਿੱਚ, ਚੀਨੀਆਂ ਨੇ ਤਿੱਬਤੀ ਡੈਮਚੋਕ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਇੱਕ "ਬਾਰਡਰ ਵਰਕਿੰਗ ਗਰੁੱਪ" ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ।

1962 ਦੇ ਚੀਨ-ਭਾਰਤ ਜੰਗ ਦੌਰਾਨ, ਚੀਨੀ ਫੌਜਾਂ ਨੇ ਲਹਿਰੀ ਧਾਰਾ ਦੇ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ 'ਤੇ ਮੁੜ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਯੁੱਧ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਅਸਲ ਕੰਟਰੋਲ ਰੇਖਾ ਲਹਿਰੀ ਧਾਰਾ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਚੱਲਦੀ ਹੈ।

ਜਨਸੰਖਿਆ

2011 ਦੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਜਨਗਣਨਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਡੈਮਚੋਕ ਵਿੱਚ 31 ਘਰ ਸਨ ਅਤੇ ਆਬਾਦੀ 78 ਸੀ। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਵਸਨੀਕ ਚਾਂਗਪਾ ਖਾਨਾਬਦੋਸ਼ ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਕ ਹਨ। ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਸਾਖਰਤਾ ਦਰ 42.47% ਹੈ।

ਚੀਨੀ ਕਬਜ਼ੇ ਕਾਰਨ ਖਾਨਾਬਦੋਸ਼ਾਂ ਦੇ ਆਪਣੀਆਂ ਰਵਾਇਤੀ ਚਰਾਗਾਹਾਂ ਗੁਆਉਣ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰੋਜ਼ੀ-ਰੋਟੀ ਖਤਮ ਹੋਣ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਲਗਾਤਾਰ ਚੱਲ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਆਬਾਦੀ ਘਟਦੀ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ।

ਜਨਸੰਖਿਆ (2011 ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ

	ਕੁੱਲ	ਮਰਦ	ਔਰਤ
ਆਬਾਦੀ	78	43	35
6 ਸਾਲ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦੇ ਬੱਚੇ	5	4	1
ਅਨੁਸੂਚਿਤ ਜਾਤੀ	1	1	0
ਅਨੁਸੂਚਿਤ ਕਬੀਲਾ	64	37	27
ਸਾਖਰਤਾ	31	20	11
ਵਰਕਰ (ਸਾਰੇ)	51	27	24
ਮੁੱਖ ਵਰਕਰ (ਕੁੱਲ)	49	26	23
ਮੁੱਖ ਮਜ਼ਦੂਰਃ ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ	5	5	0
ਮੁੱਖ ਕਾਮੇਃ ਖੇਤੀਬਾਡ਼ੀ ਮਜ਼ਦੂਰ	0	0	0
ਮੁੱਖ ਕਾਮੇਃ ਘਰੇਲੂ ਉਦਯੋਗ ਦੇ ਕਾਮੇ	2	0	2
ਮੁੱਖ ਵਰਕਰਃ ਹੋਰ	42	21	21
ਹਾਸ਼ੀਏ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਾਮੇ (ਕੁੱਲ)	2	1	1
ਸੀਮਾਂਤ ਕਾਮੇਃ ਕਾਸ਼ਤਕਾਰ	0	0	0
ਸੀਮਾਂਤ ਮਜ਼ਦੂਰਃ ਖੇਤੀਬਾਡ਼ੀ ਮਜ਼ਦੂਰ	0	0	0
ਸੀਮਾਂਤ ਕਾਮੇਃ ਘਰੇਲੂ ਉਦਯੋਗ ਦੇ ਕਾਮੇ	0	0	0
ਹਾਸ਼ੀਏ ਦੇ ਕਾਮੇਃ ਹੋਰ	2	1	1
ਗੈਰ-ਕਰਮਚਾਰੀ	27	16	11

ਡੈਮਚੌਕ ਸਮੇਤ ਨਕਸ਼ਾ (ਆਰਮੀ ਮੈਪ ਸਰਵਿਸ, 1954)

2005 ਤੱਕ, ਡੈਮਚੋਕ ਤੋਂ ਤਿੱਬਤ ਵਿੱਚ ਮਾਨਸਰੋਵਰ ਝੀਲ ਤੱਕ ਦਾ ਰਸਤਾ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਚੀਨ ਨਾਲ ਸਥਾਨਕ ਵਪਾਰ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਸਥਾਨਕ ਨਿਵਾਸੀ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਚੀਨ ਨਾਲ ਗੁਪਤ ਵਪਾਰ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਜਾਰੀ ਸੀ।

ਅਪ੍ਰੈਲ 2016 ਵਿੱਚ, ਡੇਲੀ ਐਕਸਲਸੀਅਰ ਨੇ ਰਿਪੋਰਟ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਸਰਹੱਦ ਦੇ ਨੇੜੇ ਚੀਨੀ ਫੌਜ ਦੇ ਇਤਰਾਜ਼ਾਂ 'ਤੇ ਸਥਾਨਕ ਅਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਡੈਮਚੋਕ ਤੋਂ ਮੁੜ ਵਸੇਬੇ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 2016 ਵਿੱਚ, ਨੁਬਰਾ ਹਲਕੇ ਦੇ ਵਿਧਾਇਕ ਡੇਲਦਾਨ ਨਾਮਗਿਆਲ ਨੇ ਰਿਪੋਰਟ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਚੀਨੀ ਫੌਜ ਨੇ ਡੈਮਚੋਕ ਦੇ ਸਰਪੰਚ ਨੂੰ "ਭਾਰਤ ਨਾਲ [ਬੈਠਣ] ਦੀ ਬਜਾਏ ਚੀਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ" ਦਾ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ ਕਿਉਂਕਿ ਸਰਹੱਦ ਪਾਰ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਦੇ ਅੰਤਰ ਸਨ। ਡੈਮਚੋਕ ਦੇ ਵਸਨੀਕਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਵੱਲੋਂ ਸਥਾਨਕ ਨਿਵਾਸੀਆਂ ਨੂੰ ਸਿੰਚਾਈ ਨਹਿਰਾਂ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦੇਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ, ਤਾਂ ਜੋ ਚੀਨੀ ਫੌਜ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਤੋਂ ਬਚਿਆ ਜਾ ਸਕੇ।

2019 ਵਿੱਚ, ਡੈਮਚੋਕ ਦੇ ਸਰਪੰਚ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਡੈਮਚੋਕ ਦੇ ਵਸਨੀਕ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਅਤੇ ਨੌਕਰੀਆਂ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ ਲੇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ।

ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚਾ

ਆਵਾਜਾਈ

ਚੁਸ਼ੁਲ-ਡੁੰਗਤੀ-ਫੁਕਚੇ-ਡੇਮਚੋਕ ਹਾਈਵੇ" (CDFD ਰੋਡ), ਜੋ ਕਿ ਕਦੇ ਸਿੰਧੂ ਨਦੀ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਕੰਢੇ 'ਤੇ ਇੱਕ ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਰਸਤਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਨੂੰ 2025 ਤੱਕ ਇੱਕ ਸਿੰਗਲ-ਲੇਨ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਹਾਈਵੇ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣ ਦਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਹੈ। ਇਹ ਡੇਮਚੋਕ ਅਤੇ ਚੁਸ਼ੁਲ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਰਵਾਇਤੀ ਰਸਤਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜੋ ਡੇਮਚੋਕ ਨੂੰ ਕੋਯੂਲ, ਡੁੰਗਤੀ, ਚੁਸ਼ੁਲ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਦੁਰਬੁਕ ਅਤੇ ਲੇਹ ਨਾਲ ਜੋੜਦਾ ਹੈ। 2017 ਵਿੱਚ ਸੜਕ ਦੀ ਹਾਲਤ ਬਹੁਤ ਮਾੜੀ ਸੀ ਅਤੇ 2009 ਵਿੱਚ ਸੜਕ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਚੀਨ ਵੱਲੋਂ ਇਤਰਾਜ਼ਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। 2013 ਤੋਂ ਚੀਨ ਵੱਲੋਂ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਘੁਸਪੈਠ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਮਾਰਚ 2016 ਵਿੱਚ ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਸ ਸੜਕ ਦੇ ਅਪਗ੍ਰੇਡ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ। ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਸੜਕ ਚਾਂਗਥਾਂਗ ਵਾਈਲਡਲਾਈਫ ਸੈਂਚੁਰੀ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਮਾਰਚ 2017 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਬੋਰਡ ਫਾਰ ਵਾਈਲਡਲਾਈਫ ਦੁਆਰਾ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਨੇ ਇਸ ਸੜਕ ਦੇ ਅਪਗ੍ਰੇਡ ਲਈ ਰਾਹ ਪੱਧਰਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।

ਚਿਸਮੁਲੇ-ਕੋਯੂਲ-ਉਮਲਿੰਗ ਲਾ-ਡੇਮਚੋਕ ਰੋਡ" (CKUD ਰੋਡ): ਕੋਯੂਲ ਲੁੰਗਪਾ ਘਾਟੀ ਵਿੱਚ ਚਿਸਮੁਲੇ ਤੋਂ ਡੇਮਚੋਕ ਤੱਕ ਇੱਕ ਨਵੀਂ 86 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਲੰਬੀ ਸੜਕ 2017 ਵਿੱਚ ਬਾਰਡਰ ਰੋਡਜ਼ ਆਰਗੇਨਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਉਮਲਿੰਗ ਲਾ ਪਾਸ (32.6964°N 79.2842°E) ਰਾਹੀਂ 19,300 ਫੁੱਟ (5,900 ਮੀਟਰ) ਦੀ ਉਚਾਈ 'ਤੇ ਬਣਾਈ ਗਈ ਸੀ। ਇਹ ਸੜਕ ਡੇਮਚੋਕ ਨੂੰ ਕੋਯੂਲ, ਹੰਲੇ ਅਤੇ ਲੱਦਾਖ ਦੇ ਹੋਰ ਸਥਾਨਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜਦੀ ਹੈ। ਬਾਰਡਰ ਰੋਡਜ਼ ਆਰਗੇਨਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ "ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚੀ ਮੋਟਰੇਬਲ ਸੜਕ" ਹੈ, ਇੱਕ ਸਿਰਲੇਖ ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਗਲਤੀ ਨਾਲ 17,600 ਫੁੱਟ 'ਤੇ ਖਾਰਦੁੰਗ ਲਾ ਸੜਕ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

ਹਾਨਲੇ-ਫੂਕੇ-ਕੋਯੂਲ-ਡੇਮਚੋਕ ਰੋਡ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਬੀ. ਆਰ. ਓ. ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਕੋਯੂਲ ਤੋਂ ਹੋ ਕੇ ਲੰਘਦਾ ਹੈ।

ਜੂਨ 2020 ਵਿੱਚ, ਇਹ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਡੈਮਚੋਕ ਲੱਦਾਖ ਖੇਤਰ ਦੇ 54 ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਯੂਨੀਵਰਸਲ ਸਰਵਿਸ ਔਬਲੀਗੇਸ਼ਨ ਫੰਡਿੰਗ ਦੇ ਤਹਿਤ ਸੈਟੇਲਾਈਟ ਰਾਹੀਂ ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨ ਅਤੇ ਇੰਟਰਨੈਟ ਕਨੈਕਟੀਵਿਟੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਵੇਗੀ। ਇਹ ਸੇਵਾ ਜੀਓ ਦੁਆਰਾ ਚਲਾਈ ਜਾਵੇਗੀ।

ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ

• ਫੂਕੇ
• ਭਾਰਤ-ਚੀਨ ਸਰਹੱਦੀ ਸਡ਼ਕਾਂ
• ਚੁਮਾਰ

ਨੋਟਸ

ਹੋਰ ਜਾਣਕਾਰੀ: Demchok (historical village)