ਤੁਰਕੀ ਦਾ ਲੋਕ ਸਾਹਿਤ
ਤੁਰਕੀ ਦਾ ਲੋਕ ਸਾਹਿਤ ਇੱਕ ਡੂੰਘੀ ਮੌਖ਼ਿਕ ਪਰੰਪਰਾ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਰੂਪ ਵਿਚ, ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆਈ ਟੱਪਰੀਵਾਸ ਜਾਂ ਖ਼ਾਨਾ-ਬਦੋਸ਼ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਸਦੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਤੁਰਕੀ ਦਾ ਲੋਕ ਸਾਹਿਤ ਇੱਥੇ ਵੱਸਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਖ਼ਾਨਾ-ਬਦੋਸ਼ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਨੂੰ ਤਿਆਗ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਇੱਕ ਨਜ਼ੀਰ ਕੈਲੋਨ ਦੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਦੀ ਲੋਕ - ਕਥਾ ਦੀ ਲੜੀ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਲੜਕਾ ਪਤਨੀ ਲੱਭਣ ਦੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ, ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਪਰਿਵਾਰਕ ਘਰ ਨੂੰ ਸਬੂਤਾ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਨ, ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਗੁਆਂਢੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਕਰਕੇ ਦੁਖੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਹੋਰ ਉਦਾਹਰਨ ਮੁੱਲਾ ਨਸਰੁੱਦੀਨ ਦੀ ਰਹੱਸਮਈ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਹੈ ਜੋ ਇੱਕ ਚਾਲਾਕ ਵਿਅਕਤੀ ਹੈ ਜੋ ਆਪਣੇ ਗੁਆਂਢੀਆਂ 'ਤੇ ਅਕਸਰ ਚੁਟਕਲੇ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਮੁੱਲਾ ਨਸਰੁੱਦੀਨ ਇੱਕ ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਤਬਦੀਲੀ ਨੂੰ ਵੀ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਉਹਨਾਂ ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਫ਼ਰਕ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਤੁਰਕੀ ਦੇ ਲੋਕ ਭੋਲੇ-ਭਾਲੇ (ਕਬਾਈਲੀ) ਸਨ ਅਤੇ ਉਹ ਦਿਨ ਜਦੋਂ ਉਹ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ਤੇ ਐਨਾਟੋਲੀਆ ਵਿੱਚ ਵਸ ਗਏ ਸਨ। ਮੁੱਲਾ ਨਸਰੁੱਦੀਨ ਇੱਕ ਮੁਸਲਮਾਨ ਇਮਾਮ ਹੈ। ਤੁਰਕੀ ਦੇ ਲੋਕ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 9 ਵੀਂ ਜਾਂ 10 ਵੀਂ ਸਦੀ ਈਸਵੀ ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਇਸਲਾਮੀ ਲੋਕ ਬਣ ਗਏ ਸਨ, ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਧਰਮ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਉੱਤੇ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਇਆ; ਖ਼ਾਸਕਰ ਇਸਲਾਮ ਦੀਆਂ ਗਹਿਰੀਆਂ ਸੂਝਵਾਨ ਸੂਫੀ ਅਤੇ ਸ਼ੀਆ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ। ਉਦਾਹਰਨ ਵਜੋਂ, ਸੂਫੀ ਪ੍ਰਭਾਵ, ਮੁੱਲਾ ਨਸਰੁੱਦੀਨ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਯੂਨਸ ਇਮਰੇ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਪਸ਼ਟ ਤੌਰ ਤੇ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਤੁਰਕੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਅਤੇ ਇੱਕ ਕਵੀ ਸੀ ਜੋ 13 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਅਤੇ 14 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਇਦ ਦੱਖਣੀ-ਕੇਂਦਰੀ ਐਨਾਟੋਲੀਆ ਵਿੱਚ ਕਰਾਮਿਨੀਡ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਸ਼ੀਆ ਪ੍ਰਭਾਵ,ਆਸਿਕ ਜਾਂ ਓਜ਼ਾਨ ਤੇ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜੋ ਗਾਇਨ ਦੀ ਵੱਡੀ ਪਰੰਪਰਾ ਹੈ।[1]
ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਪਰੰਪਰਾ[ਸੋਧੋ]
ਤੁਰਕੀ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਡੇਡ ਕੋਰਕੁਟ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਆਧੁਨਿਕ ਤੁਰਕੀ ਨਾਲ ਮਿਲਦੀ-ਜੁਲਦੀ ਇੱਕ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਹੈ ਅਤੇ ਜੋ ਓਘੂਜ਼ ਤੁਰਕਾਂ ਦੀ ਜ਼ੁਬਾਨੀ ਪਰੰਪਰਾ ਤੋਂ ਵਿਕਸਤ ਹੋਈ ਹੈ ਜੋ 9ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਤੁਰਕੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਉਹ ਸ਼ਾਖਾ ਸੀ ਜਿਹੜੀ ਪੱਛਮੀ ਏਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਪੂਰਬੀ ਯੂਰਪ ਵੱਲ ਚਲੀ ਗਈ। ਓਘੂਜ਼ ਤੁਰਕਾਂ ਦੇ ਐਨਾਟੋਲੀਆ ਵਿੱਚ ਆ ਕੇ ਵਸਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਡੇਡ ਕੋਰਕੁਟ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਜ਼ੁਬਾਨੀ ਸੁਣਾਉਣ ਦੀ ਰਵਾਇਤ ਰਾਹੀਂ ਅੱਗੇ ਚਲਦੀ ਰਹੀ।
ਡੇਡੇ ਕੋਰਕੁਟ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਕਈ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਐਨਾਟੋਲੀਆ ਵਿੱਚ ਤੁਰਕੀ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਦਾ ਮੁੱਢਲਾ ਤੱਤ ਸੀ। ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਇੱਕ ਹੋਰ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਘੁੰਮ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਪਰ, ਕੋਰਗੁਲੁ ਦਾ ਅਖੌਤੀ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਸੀ, ਜੋ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਅੰਨ੍ਹੇ ਹੋਣ ਦਾ ਬਦਲਾ ਲੈਣ ਲਈ ਰੇਨ ਅਲੀ ("ਕਰੋਰੋਲੂ", ਜਾਂ "ਅੰਨ੍ਹੇ ਆਦਮੀ ਦਾ ਪੁੱਤਰ") ਦੇ ਸਾਹਸ ਭਰੇ ਕਾਰਨਾਮਿਆਂ ਬਾਰੇ ਸੀ। ਇਸ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਡੇਡੇ ਕੋਰਕੁਟ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਨਾਲੋਂ ਕੁਝ ਜ਼ਿਆਦਾ ਰਹੱਸਮਈ ਹੈ।
ਤੁਰਕੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਪਰੰਪਰਾ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖਤਮ ਨਹੀਂ ਹੋਈ ਤੋ ਅੱਗੇ ਸ਼ੇਖ ਬਦਰੱਦੀਨ ਦੇ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਤੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਵੀ ਨਾਜ਼ਿਮ ਹਿਕਮਤ (1901–1963) ਦੁਆਰਾ 1936 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਹ ਲੰਬੀ ਕਵਿਤਾ-, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸਮਾਨ ਦੇ ਸੁਲਤਾਨ ਮਹਮੂਦ 1 ਦੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਇੱਕ ਐਨਟੋਲਿਅਨ ਸ਼ੇਖ ਦੀ ਬਗਾਵਤ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, 20 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਨਾਵਲਕਾਰ ਯਾਰ ਕਮਲ (1923–2015) ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉਸਦੇ 1955 ਦੇ ਲੰਬੇ ਨਾਵਲ ਮੇਮੇਡ, ਮਾਈ ਹਾਕ ਨੂੰ ਅਜੋਕਾ ਵਾਰਤਕ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਲੋਕ ਕਾਵਿ[ਸੋਧੋ]
ਤੁਰਕੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਕਾਵਿ ਪਰੰਪਰਾ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉੱਪਰ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਇਸਲਾਮਿਕ ਸੂਫੀ ਅਤੇ ਸ਼ੀਆ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਤੋਂ ਕਾਫ਼ੀ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਸਨ। ਤੁਰਕੀ ਦੀ ਲੋਕ ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਤੱਤ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹੀ ਗੀਤ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਇੱਥੇ, ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ ਤੇ, ਤੁਰਕੀ ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਦੋ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਹਨ:
- ਆਸਿਕ ਤੇ ਓਜ਼ਾਨ ਪਰੰਪਰਾ, ਜਿਹੜੀ ਕਿ ਹਾਲਾਂਕਿ ਧਰਮ ਦੁਆਰਾ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੈ,ਪਰ ਉਸ ਦਾ ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ ਹਿੱਸਾ ਇੱਕ ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖ ਪਰੰਪਰਾ ਸੀ।
- ਸਪਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਪਰੰਪਰਾ, ਜੋ ਕਿ ਸੂਫੀ ਧਾਰਮਿਕ ਆਦੇਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ੀਆ ਸਮੂਹਾਂ ਦੇ ਇਕੱਠ ਸਥਾਨਾਂ (ਟੇਕਕੇ) ਤੋਂ ਉੱਭਰੀ।
ਆਸਿਕ ਜਾਂ ਓਜ਼ਾਨ ਪਰੰਪਰਾ ਦਾ ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਅਤੇ ਗਾਣਾ, 19 ਵੀਂ ਸਦੀ ਤਕ ਲਗਭਗ ਜ਼ੁਬਾਨੀ ਰਿਹਾ, ਅਗਿਆਤ ਰਿਹਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੁਝ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਲੋਕ (ਆਸਿਕ)ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਜਿਉਂਦੇ ਰਹੇ ਹਨ।
ਲੋਕ-ਕਥਾ ਸਾਹਿਤ[ਸੋਧੋ]
.jpg)
ਤੁਰਕੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਲੋਕ-ਕਥਾਵਾਂ - ਲੋਕ-ਯਾਨ, ਚੁਟਕਲੇ, ਦੰਤਕਥਾਵਾਂ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਬਹੁਤ ਅਮੀਰ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਦ ਇਸ ਪਰੰਪਰਾ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਮੁੱਲਾ ਨਸਰੁੱਦੀਨ (ਤੁਰਕੀ ਵਿੱਚ ਨਸਰੁਦੀਨ ਹੋਕਾ, ਜਾਂ "ਅਧਿਆਪਕ ਨਸਰੁਦੀਨ" ਵਜੋਂ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ), ਜੋ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਚੁਟਕਲਿਆਂ ਦਾ ਕੇਂਦਰੀ ਪਾਤਰ ਹੈ। ਉਹ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਕੁਝ ਮੂਰਖ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਸ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਆਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸਾਬਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਆਪਣੀ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਬੁੱਧੀ ਹੈ। ਮੁੱਲਾ ਨਸਰੁੱਦੀਨ ਦੇ ਚੁਟਕਲਿਆਂ ਸਮਾਨ ਅਤੇ ਇਸੇ ਧਾਰਮਿਕ ਬਣਤਰ ਵਾਲੇ ਬਕਤਾਸ਼ੀ ਦੇ ਚੁਟਕਲੇ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਅਕਸਰ ਇਸਲਾਮ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਦੀਆਂ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
ਤੁਰਕ ਲੋਕਧਾਰਾ ਦਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਤੱਤ ਹੈ ਸ਼ੈਡੋ ਥੀਏਟਰ ਜੋ ਕਰਗੋਜ਼ ਅਤੇ ਹੈਸੀਵੇਟ ਦੋ ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਕੇਂਦਰਤ। ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਥਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਪਾਤਰ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਦੋ ਅਸਲ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਉੱਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 14 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ ਬੁਰਸਾ ਵਿਖੇ ਆਪਣੇ ਮਹਿਲ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਵਿੱਚ ਉਸਮਾਨ ਪਹਿਲੇ ਦੇ ਲਈ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਕਿਹ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦੋਹਾਂ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੇ ਆਪਣਾ ਬਹੁਤ ਸਮਾਂ ਦੂਜੇ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦਾ ਮਨੋਰੰਜਨ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਬਿਤਾਇਆ, ਅਤੇ ਉਹ ਬਹੁਤ ਮਜ਼ਾਕੀਆ ਅਤੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸਨ. ਇਹ ਵੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮਹਿਲ ਦੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਦਖਲ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੌਤ ਦੇ ਘਾਟ ਉਤਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।