ਤ੍ਰਿਲੋਕ ਸਿੰਘ ਚਿੱਤਰਕਾਰ
ਤ੍ਰਿਲੋਕ ਸਿੰਘ ਚਿੱਤਰਕਾਰ | |
|---|---|
 ਤ੍ਰਿਲੋਕ ਸਿੰਘ ਕਲਾਕਾਰ (ਚਿਤਰਕਾਰ) 1953 | |
| ਜਨਮ | 10 ਦਸੰਬਰ 1914 ਜਰਤੌਲੀ (ਲੁਧਿਆਣਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ) |
| ਮੌਤ | 11 ਦਸੰਬਰ 1990 |
| ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ | ਭਾਰਤੀ |
| ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ | ਹਰਬੰਸ ਕੌਰ |
| ਯਾਦਗਾਰ | ਚਿੱਤਰਲੋਕ ਆਰਟ ਗੈਲਰੀ, ਪਟਿਆਲਾ |
| ਵੈੱਬਸਾਈਟ | www |
ਤ੍ਰਿਲੋਕ ਸਿੰਘ ਚਿੱਤਰਕਾਰ (ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ: Trilok Singh Chitarkar; 1914-1990) ਇੱਕ ਬਹੁਮੁਖੀ ਭਾਰਤੀ ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਸੀ। ਸਿੱਖ ਧਰਮ, ਇਤਿਹਾਸ, ਸੱਭਿਆਚਾਰ, ਲੋਕ-ਧਾਰਾ, ਪ੍ਰੇਮ-ਕਥਾਵਾਂ, ਤਸਵੀਰਾਂ, ਸਮਾਜਿਕ ਬੁਰਾਈਆਂ, ਕੁਦਰਤ, ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟਾਂਤ, ਸ਼ਬਦ, ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਸ਼ਵਕੋਸ਼ ਅਤੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਜ਼ੁਅਲਸ ਆਦਿ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਉਸ ਦੀ ਵਿਲੱਖਣ ਸ਼ੈਲੀ ਹੈ।[1] ਆਪ ਜੀ ਨੂੰ ਗੁਰਬਾਣੀ, ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਧਰਮ ਦੀ ਡੂੰਘੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸੀ। ਉਹ ਕਈ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਜਿਵੇਂ ਗੁਰਮੁਖੀ, ਪੰਜਾਬੀ, ਹਿੰਦੀ, ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ, ਉਰਦੂ, ਫਾਰਸੀ, ਅਸਾਮੀ ਅਤੇ ਬੰਗਾਲੀ ਜਾਣਦਾ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਬੰਗਾਲੀ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਲੇਖਾਂ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ 1974 ਵਿੱਚ ਬੰਗਲਾ ਦੇ ਦਾਬ ਨਾਮਕ ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਕਲਾਕਾਰ ਨੂੰ 1973 ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ, ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਗਿਆਨੀ ਜ਼ੈਲ ਸਿੰਘ ਦੁਆਰਾ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਨਿਵਾਸ, ਚਿੱਤਰਲੋਕ, ਪਟਿਆਲਾ ਵਿਖੇ ਆਯੋਜਿਤ ਰਾਜ ਪੱਧਰੀ ਸਮਾਗਮ ਵਿੱਚ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ, ਪੰਜਾਬ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ-ਚਿੱਤਰਲੋਕ ਦੇ ਕਲਾ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪੁਸਤਕ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਕਲਾਕਾਰ ਦੇ 70ਵੇਂ ਜਨਮ ਦਿਨ, 10 ਦਸੰਬਰ 1984 ਨੂੰ ਪਟਿਆਲਾ ਵਿਖੇ ਕੇਂਦਰੀ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਵਿੱਚ ਕਲਾ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ ਕਰਵਾਏ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਮਾਗਮ ਵਿੱਚ ਰਿਲੀਜ਼ ਕੀਤੀ।
ਉਹ ਪਹਿਲੇ ਪੰਜਾਬੀ ਕਲਾਕਾਰ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ 'ਤੇ ਪੀ.ਐੱਚ.ਡੀ. ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਪਟਿਆਲਾ ਦੁਆਰਾ "ਤ੍ਰਿਲੋਕ ਸਿੰਘ ਦੀ ਕਲਾ" ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।[2] ਕਲਾਕਾਰ ਦੇ ਨਾਮ 'ਤੇ ਇੱਕ ਗੋਲਡ ਮੈਡਲ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਐਮਏ ਫਾਈਨ ਆਰਟਸ ਦੇ ਟਾਪਰ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[3] ਉਸਨੂੰ 1948 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਪੈਪਸੂ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰਾਜ ਕਲਾਕਾਰ ਵਜੋਂ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[4] ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ, ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਕਲਾਕਾਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।[5] ਉਹ ਪੂਰੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਅਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਆਖਰੀ ਸਾਲ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਦੇ ਪਟਿਆਲਾ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਬਿਤਾਏ।
ਅਵਾਰਡ ਅਤੇ ਸਨਮਾਨ
[ਸੋਧੋ]ਉਦੋਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਗਿਆਨੀ ਜ਼ੈਲ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਾਲ 1973 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਆਰਟ ਗੈਲਰੀ ਚਿੱਤਰਲੋਕ, ਪਟਿਆਲਾ ਦਾ ਉਦਘਾਟਨ ਕੀਤਾ ਸੀ।[6] ਅਤੇ ਇੱਕ ਗਲੀ ਦਾ ਨਾਮ ਚਿੱਤਰ-ਲੋਕ ਮਾਰਗ ਵੀ ਰੱਖਿਆ ਸੀ।
ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਨੇ ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪੁਰਸਕਾਰ ਸਰਦਾਰ ਤ੍ਰਿਲੋਕ ਸਿੰਘ ਚਿਤਰਕਾਰ ਗੋਲਡ ਮੈਡਲ [7] ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਹਰ ਸਾਲ ਐਮ ਏ ਫਾਈਨ ਆਰਟ ਵਿੱਚ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਟਾਪਰ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਖੋਜਕਾਰ ਨੂੰ ਪੀ.ਐਚ.ਡੀ. ਇਸ ਇਕੱਲੇ ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਦੇ ਕੰਮ ਦੇ ਆਲੋਚਨਾਤਮਕ ਕੰਮ 'ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੁਆਰਾ ਡਿਗਰੀ।[8][9] ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਚਿੱਤਰਕਾਰਾਂ ਬਾਰੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੋਜ ਲੇਖਾਂ, ਥੀਸਿਸ[10] ਅਤੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।[11] 1984 ਵਿੱਚ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ, ਪੰਜਾਬ ਦੁਆਰਾ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਚਿੱਤਰਲੋਕ ਦਾ ਕਲਾ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਨਾਮ ਦੀ ਇੱਕ ਪੁਸਤਕ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।[12]
ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ (1933 ਤੋਂ 1947)
[ਸੋਧੋ]-
1933- ਭਗਤ ਨਾਮ ਦੇਵ -
1933-ਬਾਲ ਦੇਸ਼ਮੇਸ਼ ਜੀ -
1933-ਤ੍ਰਿਲੋਕ ਸਟੂਡੀਓ ਆਰਟਸ, ਕਲਕੱਤਾ -
1935-ਇੱਕ ਪੋਰਟਰੇਟ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਕਲਾਕਾਰ -
1938 – ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਅੰਦੋਲਨ -
1944- ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦਾ ਜੀਵਨ 19 ਤਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ -
1944 – ਭਾਈ ਰਣਧੀਰ ਸਿੰਘ -
1945-ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲੜਾਈ -
1947- ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ
ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਕੰਮ (1948 ਤੋਂ 1990)
[ਸੋਧੋ]-
1955- ਸੋਹਣੀ ਮਹੀਵਾਲ -
1954- ਸਸੀ ਪੁੰਨੁ -
1970 – ਸੋਹਣੀ ਮਹੀਵਾਲ
ਨਾਰੀਵਾਦ
-
1955 - ਇੱਕ ਕਿਤਾਬ ਪੜ੍ਹ ਰਹੀ ਔਰਤ - ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਔਰਤ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਬੱਚਾ।
ਲੈਂਡਸਕੇਪ
-
1960 - ਲੈਂਡਸਕੇਪ -
1970 - ਲੈਂਡਸਕੇਪ -
1980 - ਲੈਂਡਸਕੇਪ -
1989- ਅਲੀਸ਼ਾਨ
ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ-
ਕਵਿਤਾ
-
1980 ਦਾ ਦਹਾਕਾ- ਅਜੇ ਸਾਹ ਨੇ ਮੇਰੇ ਬਾਕੀ।
ਗੁਰਬਾਣੀ ਆਧਾਰਿਤ ਚਿੱਤਰ-
-
1987- ਭਗਤ ਕਬੀਰ ਬਾਣੀ -
1970 – ਜਾਲ ਮਹਿ ਮੈਂ -
1959- ਮਾਟੀ ਕੋ ਪੁਤ੍ਰ -
1980 - ਮੌਤ ਦਾ ਹਥੌੜਾ -
1980-ਅਜਹੁ ਸੁ ਨਾਉ ਸਮੰਦਰ ਮਹਿ
.jpg)
ਪੋਰਟਰੇਟ
-
1956 – ਸੱਯਦ ਵਾਰਿਸ ਸ਼ਾਹ
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ . Chandigarh.
{{cite book}}: Missing or empty|title=(help) - ↑ Unknown[permanent dead link][permanent dead link]
- ↑ "Trilok Singh Artist -About Artist". www.triloksinghartist.com.
- ↑ "ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਤੇ ਵਿਰਾਸਤ ਦਾ ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਤ੍ਰਿਲੋਕ ਸਿੰਘ". Punjabi Tribune (in Punjabi). 7 December 2019. Archived from the original on 7 ਦਸੰਬਰ 2019. Retrieved 19 ਦਸੰਬਰ 2024.
{{cite news}}: CS1 maint: unrecognized language (link) - ↑ "Chapter 6" (PDF). Archived from the original (PDF) on 2019-12-19. Retrieved 2019-12-19.
- ↑ "Trilok Singh Artist - In Patiala". www.triloksinghartist.com.
- ↑ "Tuition and fees" (PDF). pupdepartments.ac.in. Retrieved 2020-03-12.[permanent dead link]
- ↑ "Punjabi University - Research Department". pupdepartments.ac.in.[permanent dead link]
- ↑ Unknown[permanent dead link]
- ↑ "An analytical study of the Sikh calendar" (PDF). www.gurmatveechar.com. Retrieved 2020-03-12.
- ↑ "Bibliography of Modern and Contemporary Art Writing of South Asia". www.aaabibliography.org.
- ↑ "Trilok Singh Artist - Life Pics". www.triloksinghartist.com.