ਧਨਿਆਸੀ ਰਾਗਮ
ਧਨਿਆਸੀ ਕਰਨਾਟਕੀ ਸੰਗੀਤ (ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਸੰਗੀਤਕ ਪੈਮਾਨਾ) ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰਾਗ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਜਨਯ ਰਾਗਮ ਹੈ (8ਵੇਂ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਸਕੇਲ ਹਨੂਮਾਤੋੜੀ ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸਕੇਲ) । ਇਹ ਇੱਕ ਜਨਯ ਸਕੇਲ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਦੇ ਅਰੋਹ (ਚਡ਼੍ਹਨ ਵਾਲੇ ਪੈਮਾਨੇ) ਵਿੱਚ ਪੂਰੇ ਸੱਤ ਸੁਰ (ਸੰਗੀਤਕ ਨੋਟਸ) ਨਹੀਂ ਲਗਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਪੈਂਟਾਟੋਨਿਕ ਸਕੇਲ ਸ਼ੁੱਧ ਧਨਿਆਸੀ ਅਤੇ ਸੰਪੂਰਨਾ ਰਾਗ ਸਕੇਲ ਹਨੂਮਾਤੋੜੀ ਦਾ ਸੁਮੇਲ ਹੈ।
ਇਹ ਆਮ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਰਾਗ ਹੈ ਅਤੇ ਭਗਤੀ ਰਸ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੁਥੂਸਵਾਮੀ ਦੀਕਸ਼ਿਤਰ ਸਕੂਲ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਧਨਿਆਸੀ ਨੂੰ ਹਨੂਮਾਤੋੜੀ ਸਕੇਲ ਦੀ ਬਜਾਏ ਨਰੀਰੀਟੀਗੌਲਾ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਸਕੇਲ ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਅਵਰੋਹਣਮ ਵਿੱਚ ਚੱਥੂਸ਼ਰੁਤੀ ਰਿਸ਼ਭਮ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।
ਬਣਤਰ ਅਤੇ ਲਕਸ਼ਨ
[ਸੋਧੋ]
ਧਨਿਆਸੀ ਇੱਕ ਅਸਮਰੂਪ ਰਾਗ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਚਡ਼੍ਹਨ ਦੇ ਪੈਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਰਿਸ਼ਭਮ ਜਾਂ ਧੈਵਤਮ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਇਹ ਇੱਕ ਔਡਵ-ਸੰਪੂਰਨਾ ਰਾਗਮ (ਜਾਂ ਔਡਵ ਰਾਗਮ, ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਪੈਂਟਾਟੋਨਿਕ ਚਡ਼੍ਹਨ ਵਾਲਾ ਸਕੇਲ) ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਆਰੋਹਣ-ਅਵਰੋਹਣ (ਚਡ਼੍ਹਨ ਅਤੇ ਉਤਰਨ ਦਾ ਪੈਮਾਨਾ) ਦੀ ਬਣਤਰ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈਃ
- ਆਰੋਹਣਃ ਸ ਗ1 ਮ1 ਪ ਨੀ1 ਸੰ [a]
- ਅਵਰੋਹਣਃ ਸੰ ਨੀ1 ਧ1 ਪ ਮ1 ਗ1 ਰੇ1 ਸ [b]
ਇਸ ਪੈਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸੁਰ ਹਨ ਸ਼ਡਜਮ, ਸਾਧਾਰਨ ਗੰਧਾਰਮ, ਸ਼ੁੱਧ ਮੱਧਮਮ, ਪੰਚਮ ਅਤੇ ਕੈਸ਼ੀਕੀ ਨਿਸ਼ਧਮ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁੱਧ ਧੈਵਤਮ ਅਤੇ ਸ਼ੁੱਧ ਰਿਸ਼ਭਮ ਅਵਰੋਹੀ ਪੈਮਾਨੇ ਵਿੱਚੋਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਸੰਕੇਤਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਵੇਰਵਿਆਂ ਲਈ, ਕਰਨਾਟਕ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਸਵਰ ਵੇਖੋ।
ਦੀਕਸ਼ਿਤਰ ਸਕੂਲ ਆਫ਼ ਮਿਊਜ਼ਿਕ ਦੁਆਰਾ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਰਾਗ ਸ਼ੁੱਧ ਰਿਸ਼ਭਮ (R1) ਦੀ ਥਾਂ ਉੱਤਰੀ ਪੈਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਚਤੁਰੂਸ਼ਰੁਤੀ ਰਿਸ਼ਭਮ (ਰੇ2) ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਸ ਨੂੰ 20ਵੇਂ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਨਟਭੈਰਵੀ ਦੇ ਅਧੀਨ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਰਚਨਾਵਾਂ
[ਸੋਧੋ]- ਤਿਆਗਰਾਜ ਦੁਆਰਾ ਸੰਗੀਤ ਗਿਆਨਾਮੂ, ਰਾਮਭਿਰਾਮ ਮਨਸੂ, ਅੰਧੂ ਬਯਾਰਾ, ਧਿਆਨਮੇ ਵਰਮੈਨਾ ਅਤੇ ਨੀ ਚਿੱਥਮੂ
- ਸਵਾਤੀ ਤਿਰੂਨਲ ਦੁਆਰਾ ਕਲਯਾਮੀ ਸ਼੍ਰੀਰਾਮਮ ਅਤੇ ਹਾ ਹੰਤਾ ਵੰਚਿਤਹਮ-ਪਦਵਰਨਮ
- ਚੁਡਾਮਨੀਕਾਂਡਾ-ਅਰੁਣਾਚਲ ਕਵੀ
- ਭਦਰਚਲ ਰਾਮਦਾਸ ਦੁਆਰਾ ਨੰਮੀਨਾ ਵਰਿਨੀ ਅਤੇ ਰਾਮ ਦਯਾ ਜੂਡਵੇ
- ਪੁਰੰਦਰ ਦਾਸ ਦੁਆਰਾ ਦਸਾਰਾ ਨਿੰਦੀਸਾਬੇਦਪੁਰੰਦਰ ਦਾਸਾ
- ਵਾਣੀ ਅਰੁਲ ਪੁਰੀਵਾਈ, ਬਾਲਾਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ ਪਦਮਲਰ ਅਤੇ ਨੀ ਇੰਧਾ ਮਾਇਆਮ-ਪਦਵਰਨਮ ਦੁਆਰਾ ਪਾਪਨਾਸਾਮ ਸਿਵਨ
- ਸ਼੍ਰੀ ਰੰਗਨਾਥਯਾ ਨਮਸਤੇ, ਪਰੇਡਵਾਥੇ ਅਤੇ ਮਯੁਰਨਾਥਮ ਅਨੀਸ਼ਮ ਮੁਥੁਸਵਾਮੀ ਦੀਕਸ਼ਿਤਰ ਦੁਆਰਾਮੁਥੂਸਵਾਮੀ ਦੀਕਸ਼ਿਤਰ
- ਸ਼ਿਆਮਾ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਦੁਆਰਾ ਮੀਨਾਲੌਚਨਾ ਬਰੋਵਾ
- ਮੈਸੂਰ ਸਦਾਸ਼ਿਵ ਰਾਓ ਦੁਆਰਾ ਯੇ ਮਗੁਵਾ-ਪਦਵਰਨਮ
- ਤਿਰੂਵੋਤਰੀਅਰ ਤਿਆਗਯਾਰ ਦੁਆਰਾ ਨੇਨਾਰੁੰਚੀ ਨਾਨਲੁਕੋਰਾ-ਖੰਡਾਜਥੀ ਅਤਾ ਤਾਲ ਵਰਨਮਤਿਰੂਵੋਟਰਿਉਰ ਤਿਆਗਯਾਰ
- ਟੀ. ਕੇ. ਗੋਵਿੰਦਾ ਰਾਓ ਦੁਆਰਾ ਨਿਖਿਲਾ ਲੋਕ ਨਾਇਕੀ-ਆਦਿ ਤਾਲ ਵਰਨਮ
ਸਬੰਧਤ ਰਾਗਮ
[ਸੋਧੋ]ਇਹ ਭਾਗ ਇਸ ਰਾਗ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪਹਿਲੂ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਗ੍ਰਹਿ ਭੇਦਮ
[ਸੋਧੋ]ਸਾਲਗਾ ਭੈਰਵੀ ਨੂੰ ਧਨਿਆਸੀ ਤੋਂ ਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਨਿਸ਼ਾਦਮ ਤੋਂ ਨਿਸ਼ਾਦਮ ਤੱਕ ਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਸਕੇਲ ਸਮਾਨਤਾਵਾਂ
[ਸੋਧੋ]- ਉਦਯਾਰਾਵਿਚੰਦਰਿਕਾ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਸ਼ੁੱਧ ਧਨਿਆਸੀ' ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਦਾ ਇੱਕ ਸਮਰੂਪ ਪੈਂਟਾਟੋਨਿਕ ਸਕੇਲ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਨੋਟ ਧਨਿਆਸੀ ਦੇ ਚਡ਼੍ਹਨ ਵਾਲੇ ਸਕੇਲ ਦੇ ਸਮਾਨ ਹਨ। ਇਸ ਦੀ ਅਰੋਹਣ-ਅਵਰੋਹਣ ਬਣਤਰ S G1 M1 P N1 S 'S' N1 P M1 G1 S ਹੈ।
- ਦੀਕਸ਼ਿਤਰ ਸਕੂਲ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਧਨਿਆਸੀ ਸਕੇਲ ਉਤਰਦੇ ਪੈਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਚਤੁਰਸ਼ਰੁਤੀ ਰਿਸ਼ਭਮ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਵੈਂਕਟਮਖੀ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਨੂੰ 20ਵੇਂ ਮੇਲਕਾਰਥ ਜਨਯਾ ਰਾਗਮ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੇਣੀਬੱਧ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਅਰੋਹਣ-ਅਵਰੋਹਣ ਬਣਤਰ S G1 M1 P N1 S ': S N1 D1 P M1 G1 R1 S' ਹੈ।
ਨੋਟਸ
[ਸੋਧੋ]ਫ਼ਿਲਮੀ ਗੀਤ
[ਸੋਧੋ]| ਗੀਤ. | ਫ਼ਿਲਮ | ਸੰਗੀਤਕਾਰ | ਗਾਇਕ |
|---|---|---|---|
| ਕਟੁਕਾ ਕੰਨਟੀਨਰੂ (ਪੋਟਾਨਾ ਕਵਿਤਾ) | ਭਗਤ ਪੋਟਾਨਾ | ਵੀ. ਨਾਗਈਆ | ਵੀ. ਨਾਗਈਆ |
| ਸਕਲ ਕਲਿਆਣਭੂਸ਼ਾ | ਸ੍ਰੀ ਵੈਂਕਟੇਸ਼ਵਰ ਮਹਾਤੀਅਮ | ਪੇਂਡਯਾਲਾ (ਸੰਗੀਤਕਾਰ) | ਮਾਧਵਪੇਡੀ ਸੱਤਿਆਮ |
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]
ਫਿਲਮੀ ਗੀਤ
[ਸੋਧੋ]| ਗੀਤ. | ਫ਼ਿਲਮ | ਸੰਗੀਤਕਾਰ | ਗਾਇਕ |
|---|---|---|---|
| ਕਟੁਕਾ ਕੰਨਟੀਨਰੂ (ਪੋਟਾਨਾ ਕਵਿਤਾ) | ਭਗਤ ਪੋਟਾਨਾ | ਵੀ. ਨਾਗਈਆ | ਵੀ. ਨਾਗਈਆ |
| ਸਕਲ ਕਲਿਆਣਭੂਸ਼ਾ | ਸ੍ਰੀ ਵੈਂਕਟੇਸ਼ਵਰ ਮਹਾਤੀਅਮ | ਪੇਂਡਯਾਲਾ (ਸੰਗੀਤਕਾਰ) | ਮਾਧਵਪੇਡੀ ਸੱਤਿਆਮ |