ਨਾਗਰੀ ਲਿਪੀ
| ਨਾਗਰੀ | |
|---|---|
| ਤਸਵੀਰ:ਨਾਗਰੀ ਲਿਪੀ ਵਿੱਚ ਨਾਗਰੀ ਸ਼ਬਦ.jpg ਨਾਗਰੀ ਲਿਪੀ ਵਿੱਚ "ਨਾਗਰੀ" ਸ਼ਬਦ। | |
| ਲਿਪੀ ਕਿਸਮ | |
ਸਮਾਂ ਮਿਆਦ | 7ਵੀਂ ਸਦੀ ਈ. |
| ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ | ਫਰਮਾ:ਸਾਦਾ ਸੂਚੀ |
| ਸਬੰਧਤ ਲਿਪੀਆਂ | |
ਮਾਪੇ ਸਿਸਟਮ | |
ਔਲਾਦ ਸਿਸਟਮ | |
ਜਾਏ ਸਿਸਟਮ | Bengali-Assamese script, Odia script,[2] Nepalese |
ਨਾਗਰੀ ਲਿਪੀ ਦੇਵਨਾਗਰੀ, ਨੰਦੀਨਾਗਰੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਰੂਪਾਂ ਦੀ ਪੂਰਵਜ ਹੈ । ਨਾਗਰੀ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਪ੍ਰਾਕ੍ਰਿਤ ਅਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਲਿਖਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ ਦੇਵਨਾਗਰੀ ਲਿਪੀ ਦੇ ਸਮਾਨਾਰਥੀ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। [5] [6] ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਹਜ਼ਾਰ ਸਾਲ ਈਸਵੀ ਦੌਰਾਨ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹੋਈ ਹੈ। [7]
ਨਾਗਰੀ ਲਿਪੀ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਬ੍ਰਹਮੀ ਲਿਪੀ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹਨ। [6] ਨਾਗਰੀ ਲਿਪੀ 7ਵੀਂ ਸਦੀ ਈਸਵੀ ਤੱਕ ਨਿਯਮਤ ਵਰਤੋਂ ਵਿੱਚ ਸੀ ਅਤੇ ਆਮ ਯੁੱਗ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਹਜ਼ਾਰ ਸਾਲ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇਵਨਾਗਰੀ ਅਤੇ ਨੰਦੀਨਾਗਰੀ ਲਿਪੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। [5] [8]
ਨਿਰੁਕਤੀ
[ਸੋਧੋ]ਨਾਗਰੀ ਇੱਕ ਵ੍ਰਿਧੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਨਗਰ ਤੋਂ ਆਈ ਹੈ। ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਸ਼ਹਿਰ।
ਮੂਲ
[ਸੋਧੋ]ਨਾਗਰੀ ਲਿਪੀ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਗੁਪਤ ਲਿਪੀ ਦੇ ਮੱਧ-ਪੂਰਬੀ ਰੂਪ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਈ (ਜਦੋਂ ਕਿ ਸ਼ਾਰਦਾ ਪੱਛਮੀ ਕਿਸਮ ਸੀ ਅਤੇ ਸਿੱਧਮ ਦੂਰ ਪੂਰਬੀ ਕਿਸਮ ਸੀ)। ਬਦਲੇ ਵਿੱਚ ਇਹ ਕਈ ਲਿਪੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਦੇਵਨਾਗਰੀ ਅਤੇ ਨੰਦੀਨਾਗਰੀ।
ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਵਰਤੋਂ
[ਸੋਧੋ]7ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਤਿੱਬਤੀ ਰਾਜਾ ਸੋਂਗਤਸੇਨ ਗੈਂਪੋ ਨੇ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ, ਕਿ ਸਾਰੀਆਂ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਕਿਤਾਬਾਂ ਨੂੰ ਤਿੱਬਤੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਲਿਪੀਬੱਧ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ। ਉਹਨਾਂ ਆਪਣੇ ਰਾਜਦੂਤ ਟੋਂਮੀ ਸੰਬੋਟਾ ਨੂੰ ਵਰਣਮਾਲਾ ਅਤੇ ਲਿਖਣ ਦੇ ਢੰਗਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਭਾਰਤ ਭੇਜਿਆ। ਜੋ ਕਸ਼ਮੀਰ ਤੋਂ ਇੱਕ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਨਾਗਰੀ ਲਿਪੀ ਲੈ ਕੇ ਵਾਪਸ ਆਇਆ, ਜੋ ਚੌਵੀ ਤਿੱਬਤੀ ਧੁਨੀਆਂ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਛੇ ਸਥਾਨਕ ਧੁਨੀਆਂ ਲਈ ਨਵੇਂ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਵੀਨਤਾ ਕਰਦੀ ਸੀ। [9]
ਮਿਆਂਮਾਰ ਦੇ ਰਾਖਾਈਨ ਰਾਜ ਦੇ ਮ੍ਰੌਕ-ਯੂ (ਮਰੋਹੌਂਗ) ਦੇ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਵਿੱਚ 1972 ਵਿੱਚ ਨਾਗਰੀ ਲਿਪੀ ਦੇ ਦੋ ਉਦਾਹਰਣ ਰੱਖੇ ਗਏ ਸਨ। ਪੁਰਾਤੱਤਵ-ਵਿਗਿਆਨੀ ਆਂਗ ਥੌ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖਾਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਚੰਦਰ ਜਾਂ ਚੰਦਰਾ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹਨ, ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਹਿਰ ਵੇਸਾਲੀ ਤੋਂ ਆਏ ਸਨ: [10]
... ਛੇਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬੀ ਨਾਗਰੀ ਲਿਪੀ ਵਿੱਚ ਮਿਸ਼ਰਤ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਅਤੇ ਪਾਲੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖੇ ਗਏ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਜੋ [ਰਾਣੀ] ਨੀਤੀ ਚੰਦ੍ਰਾ ਅਤੇ [ਰਾਜਾ] ਵੀਰਾ ਚੰਦ੍ਰਾ ਦੁਆਰਾ ਸਮਰਪਿਤ ਹਨ।
— ਆਂਗ ਥੌ, ਬਰਮਾ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਥਾਨ (1972)
-
ਨਾਗਰੀ ਲਿਪੀ ਵਿੱਚ ਤਾਂਬੇ ਦੀਆਂ ਪਲੇਟਾਂ, 1035 ਈ. -
ਨਾਗਰੀ ਲਿਪੀ 01 -
ਨਾਗਰੀ ਲਿਪੀ 02
ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ
[ਸੋਧੋ]- ਬ੍ਰਹਮੀ ਲਿਪੀ
- ਬ੍ਰਾਹਮਿਕ ਲਿਪੀਆਂ
- ਦੇਵਨਾਗਰੀ
- ਨੰਦੀਨਾਗਰੀ
- ਸਿਲੇਟੀ ਨਗਰੀ
- ਪੂਰਬੀ ਨਾਗਰੀ
- ਲਿਪੀ
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ https://archive.org/details/epigraphyindianepigraphyrichardsalmonoup_908_D/mode/2up,p39-41 [ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ]
- ↑ 2.0 2.1 Handbook of Literacy in Akshara Orthography, R. Malatesha Joshi, Catherine McBride(2019),p.27
- ↑ Daniels, P.T. (January 2008). "Writing systems of major and minor languages".
{{cite journal}}: Cite journal requires|journal=(help) - ↑ Masica, Colin (1993). The Indo-Aryan languages. p. 143.
- ↑ 5.0 5.1 Kathleen Kuiper (2010), The Culture of India, New York: The Rosen Publishing Group, ISBN 978-1615301492, page 83 ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:Invalid
<ref>tag; name "kathleen" defined multiple times with different content - ↑ 6.0 6.1 George Cardona and Danesh Jain (2003), The Indo-Aryan Languages, Routledge, ISBN 978-0415772945, pages 68-69 ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:Invalid
<ref>tag; name "Danesh Jain 2003" defined multiple times with different content - ↑ . University of California.
{{cite book}}: Missing or empty|title=(help) - ↑ Richard Salomon (2014), Indian Epigraphy, Oxford University Press, ISBN 978-0195356663, pages 33-47
- ↑ William Woodville Rockhill, Annual Report of the Board of Regents of the Smithsonian Institution, p. 671, ਗੂਗਲ ਬੁਕਸ 'ਤੇ, United States National Museum, page 671
- ↑ . Rangoon.
{{cite book}}: Missing or empty|title=(help)