ਨਾਨਾ ਫਡ਼ਨਵੀਸ

ਨਾਨਾ ਫੜਨਵੀਸ (ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ: Nana Fadnavis; ਫੜਨਵੀਸ ਅਤੇ ਫੁਰਨੂਵੀ ਵੀ ਅਤੇ ਸੰਖੇਪ ਵਿੱਚ ਫੜਨੀਆਂ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) (12 ਫਰਵਰੀ 1742 - 13 ਮਾਰਚ 1800), ਜਨਮ ਸਮੇਂ ਬਾਲਾਜੀ ਜਨਾਰਦਨ ਭਾਨੂ, ਪੁਣੇ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ਵਾ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦੌਰਾਨ ਇੱਕ ਮਰਾਠਾ ਮੰਤਰੀ ਅਤੇ ਰਾਜਨੇਤਾ ਸੀ। ਜੇਮਜ਼ ਗ੍ਰਾਂਟ ਡੱਫ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਯੂਰਪੀਅਨ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਉਸਨੂੰ "ਮਰਾਠਾ ਮੈਕਿਆਵੇਲੀ" ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।

ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ

ਬਾਲਾਜੀ ਜਨਾਰਦਨ ਭਾਨੂ ਦਾ ਜਨਮ 1742 ਵਿੱਚ ਸਤਾਰਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਉਪਨਾਮ "ਨਾਨਾ" ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਾਦਾ ਬਾਲਾਜੀ ਮਹਾਦਾਜੀ ਭਾਨੂ ਪਹਿਲੇ ਪੇਸ਼ਵਾ ਬਾਲਾਜੀ ਵਿਸ਼ਵਨਾਥ ਭੱਟ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਦੌਰਾਨ ਸ਼੍ਰੀਵਰਧਨ ਦੇ ਨੇੜੇ ਵੇਲਾਸ ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਪਰਵਾਸ ਕਰ ਗਏ ਸਨ। ਭੱਟਾਂ ਅਤੇ ਭਾਨੂਆਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਸਬੰਧ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਬਹੁਤ ਚੰਗੀ ਦੋਸਤੀ ਸੀ। ਦੋਵਾਂ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਵੇਲਾਸ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੀਵਰਧਨ ਕਸਬਿਆਂ ਦੇ 'ਮਹਾਜਨ' ਜਾਂ ਪਿੰਡ-ਮੁਖੀ ਅਹੁਦੇ ਵਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਮਿਲੇ ਸਨ। ਬਾਲਾਜੀ ਮਹਾਦਾਜੀ ਨੇ ਇੱਕ ਵਾਰ ਪੇਸ਼ਵਾ ਨੂੰ ਮੁਗਲਾਂ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਕਾਤਲਾਨਾ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਤੋਂ ਬਚਾਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਪੇਸ਼ਵਾ ਨੇ ਛੱਤਰਪਤੀ ਸ਼ਾਹੂ ਨੂੰ ਭਾਨੂ ਨੂੰ ਫੜਨਵੀਆਂ (ਅਸ਼ਟਪ੍ਰਧਾਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ) ਦਾ ਖਿਤਾਬ ਦੇਣ ਦੀ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਜਦੋਂ ਪੇਸ਼ਵਾ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਦਾ ਮੁਖੀ ਬਣਿਆ, ਤਾਂ ਫੜਨਵੀਸ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਬਣੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੇਸ਼ਵਾ ਸ਼ਾਸਨ ਦੌਰਾਨ ਮਰਾਠਾ ਸਾਮਰਾਜ ਲਈ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਅਤੇ ਵਿੱਤ ਦੇ ਮੁੱਖ ਵਿਭਾਗ ਸੰਭਾਲੇ।

ਨਾਨਾ ਬਾਲਾਜੀ ਮਹਾਦਜੀ ਭਾਨੂ ਦੇ ਪੋਤੇ ਸਨ ਅਤੇ ਪਰੰਪਰਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਆਪਣੇ ਦਾਦਾ ਜੀ ਦਾ ਨਾਮ ਵਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਪੇਸ਼ਵਾ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਪਰਿਵਾਰ ਵਾਂਗ ਵਿਵਹਾਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰਾਂ, ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰਾਓ, ਮਾਧਵਰਾਓ ਅਤੇ ਨਾਰਾਇਣ ਰਾਓ ਵਾਂਗ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਕੂਟਨੀਤਕ ਸਿਖਲਾਈ ਦੀਆਂ ਸਹੂਲਤਾਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀਆਂ। ਉਹ ਪੇਸ਼ਵਾ ਲਈ ਫੜਨਵੀਸ, ਜਾਂ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਬਣੇ ਰਹੇ।

ਪੇਸ਼ਵਾ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ

1761 ਵਿੱਚ, ਨਾਨਾ ਪਾਣੀਪਤ ਦੀ ਤੀਜੀ ਲੜਾਈ ਤੋਂ ਭੱਜ ਕੇ ਪੁਣੇ ਆ ਗਏ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਉੱਚਾਈਆਂ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਏ, ਮਰਾਠਾ ਸੰਘ ਦੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਨੂੰ ਨਿਰਦੇਸ਼ਤ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਮੋਹਰੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਬਣ ਗਏ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਹ ਖੁਦ ਕਦੇ ਵੀ ਸਿਪਾਹੀ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਇਹ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਸਥਿਰਤਾ ਦਾ ਦੌਰ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਇੱਕ ਪੇਸ਼ਵਾ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਦੂਜੇ ਪੇਸ਼ਵਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਇਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਸੱਤਾ ਦੇ ਕਈ ਵਿਵਾਦਪੂਰਨ ਤਬਾਦਲੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਨਾਨਾ ਫੜਨਵੀਸ ਨੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਮਤਭੇਦ ਅਤੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ ਦੀ ਵਧਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਮਰਾਠਾ ਸੰਘ ਨੂੰ ਇਕੱਠੇ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ। [ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ]

ਨਾਨਾ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕੀ, ਕੂਟਨੀਤਕ ਅਤੇ ਵਿੱਤੀ ਹੁਨਰ ਨੇ ਮਰਾਠਾ ਸਾਮਰਾਜ ਵਿੱਚ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਲਿਆਂਦੀ ਅਤੇ ਬਾਹਰੀ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੇ ਉਸਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਨੇ ਮਰਾਠਾ ਸਾਮਰਾਜ ਨੂੰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ ਦੇ ਦਬਾਅ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰੱਖਿਆ। ਉਸਨੇ ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਦੇ ਨਿਜ਼ਾਮ, ਹੈਦਰ ਅਲੀ ਅਤੇ ਮੈਸੂਰ ਦੇ ਟੀਪੂ ਸੁਲਤਾਨ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਫੌਜ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਮਰਾਠਾ ਫੌਜਾਂ ਦੁਆਰਾ ਜਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਲੜਾਈਆਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਯੁੱਧ ਹੁਨਰ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ। [ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ] ਹਾਲਾਂਕਿ, ਮੈਸੂਰ ਵਾਸੀਆਂ ਨਾਲ ਲੜਨ ਦੀ ਨਾਨਾ ਦੀ ਨੀਤੀ, ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਅਤੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਨਾਲ ਤੀਜੀ ਐਂਗਲੋ-ਮੈਸੂਰ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਟੀਪੂ ਸੁਲਤਾਨ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਇੱਕ ਸੰਘ ਬਣਾਉਣ ਦੀ, ਨੇ ਟੀਪੂ ਸੁਲਤਾਨ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸਦੀਆਂ ਉੱਨਤ ਫੌਜਾਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਨਿਯੰਤਰਣ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਇੱਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਗੜ੍ਹ ਸਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਅਤੇ ਟੀਪੂ ਸੁਲਤਾਨ ਵਿਚਕਾਰ ਚੌਥੀ ਐਂਗਲੋ-ਮੈਸੂਰ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਨਿਰਪੱਖ ਰਹਿਣ ਦੀ ਉਸਦੀ ਨੀਤੀ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਾਲੇ ਲਈ ਸਮਰਥਨ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਭਾਰਤੀ ਉਪ ਮਹਾਂਦੀਪ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਦਬਦਬੇ ਦਾ ਰਾਹ ਪੱਧਰਾ ਹੋਇਆ। ਟੀਪੂ ਦੀ ਮੌਤ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਸੁਣ ਕੇ, ਨਾਨਾ ਨੇ ਟਿੱਪਣੀ ਕੀਤੀ ਕਿ ਮਰਾਠਿਆਂ ਨੂੰ ਹੁਣ ਹੀ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋਇਆ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਅੱਗੇ ਹਨ, ਅਤੇ "[ਇਸ] ਕਿਸਮਤ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦਾ ਕੋਈ ਤਰੀਕਾ ਨਹੀਂ ਹੈ"।[2]

1773 ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ਵਾ ਨਾਰਾਇਣਰਾਓ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਨਾਨਾ ਫੜਨਵੀਸ ਨੇ ਬਾਰਾਂ ਮੈਂਬਰੀ ਰੀਜੈਂਸੀ ਕੌਂਸਲ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਰਾਜ ਦੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਕੀਤਾ ਜਿਸਨੂੰ ਬਾਰਾਭਾਈ ਕੌਂਸਲ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕੌਂਸਲ ਨਾਨਾ ਦੀ ਮਾਸਟਰਮਾਈਂਡ ਯੋਜਨਾ ਸੀ ਕਿ ਮਾਧਵਰਾਓ ਦੂਜੇ, ਨਾਰਾਇਣਰਾਓ ਦੇ ਪੁੱਤਰ, ਜੋ ਕਿ ਨਰਾਇਣਰਾਓ ਦੀ ਵਿਧਵਾ ਗੰਗਾਬਾਈ ਤੋਂ ਮਰਨ ਉਪਰੰਤ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਸਨ, ਨੂੰ ਪੇਸ਼ਵਾ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਟਕਰਾਅ ਤੋਂ ਬਚਾਇਆ ਜਾਵੇ। ਬਾਰਾਭਾਈ ਕੌਂਸਲ ਨਾਨਾ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਸਰਦਾਰਾਂ (ਜਨਰਲਾਂ) ਦਾ ਗਠਜੋੜ ਸੀ। ਕੌਂਸਲ ਦੇ ਹੋਰ ਮੈਂਬਰ ਹਰੀਪੰਤ ਫੜਕੇ, ਮੋਰੋਬਾ ਫੜਨਿਸ, ਸਾਕਾਰਾਮ ਬਾਪੂ ਬੋਕਿਲ, ਤ੍ਰਿੰਬਕਰਾਓਮਾਮਾ ਪੇਠੇ, ਮਹਾਦਜੀ ਸ਼ਿੰਦੇ, ਤੁਕੋਜੀਰਾਓ ਹੋਲਕਰ, ਫਲਟੰਕਰ, ਭਗਵਾਨਰਾਓ ਪ੍ਰਤਿਨਿਧੀ, ਮਾਲੋਜੀ ਘੋਰਪੜੇ, ਸਰਦਾਰ ਰਾਸਤੇ ਅਤੇ ਬਾਬੂਜੀ ਨਾਇਕ ਸਨ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ, ਮਰਾਠਾ ਸਾਮਰਾਜ ਆਕਾਰ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੀ ਸੰਧੀ ਅਧੀਨ ਕਈ ਜਾਗੀਰਦਾਰ ਰਾਜ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੇਸ਼ਵਾ ਨੂੰ ਸਰਵਉੱਚ ਸ਼ਕਤੀ ਵਜੋਂ ਮਾਨਤਾ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। [ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ]

1798 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦਿਨ ਦੌਲਤ ਰਾਓ ਸਿੰਧੀਆ ਦੇ ਕੈਂਪ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ, ਨਾਨਾ ਨੂੰ ਅਚਾਨਕ ਕੈਦ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਪੁਣੇ ਵਿੱਚ ਬੇਮਿਸਾਲ ਲੁੱਟ-ਖਸੁੱਟ ਅਤੇ ਅਰਾਜਕਤਾ ਫੈਲ ਗਈ। ਕੁਝ ਮਹੀਨਿਆਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੂੰ ਰਿਹਾਅ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਥੋੜ੍ਹੀ ਜਿਹੀ ਬਿਮਾਰੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਨਾਨਾ ਦੀ 13 ਮਾਰਚ 1800 ਨੂੰ ਪੁਣੇ ਵਿਖੇ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਪੇਸ਼ਵਾ ਬਾਜੀ ਰਾਓ ਦੂਜੇ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਦੂਜੇ ਐਂਗਲੋ-ਮਰਾਠਾ ਯੁੱਧ ਦਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ ਜਿਸ ਨਾਲ ਮਰਾਠਾ ਸੰਘ ਟੁੱਟਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ। [ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ]

ਔਂਧ ਦੇ ਭਵਨ ਰਾਓ ਤ੍ਰਿਮਬਕ ਪੰਤ ਪ੍ਰਤਿਨਿਧੀ ਅਤੇ ਰਘੂਨਾਥ ਘਣਸ਼ਿਆਮ ਮੰਤਰੀ (ਸਤਾਰਾ ਦੇ) ਨੇ ਦਸੰਬਰ 1768 ਵਿੱਚ ਮੇਨਾਵਾਲੀ ਪਿੰਡ ਨਾਨਾ ਫੜਨਵੀਸ ਨੂੰ ਸੌਂਪਿਆ। ਨਾਨਾ ਫੜਨਵੀਸ ਨੇ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਵਸਾਇਆ ਅਤੇ ਇੱਕ ਵਾੜਾ (ਅੰਦਰੂਨੀ ਵਿਹੜਿਆਂ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਮਹਿਲ), ਮਹਿਲ ਤੋਂ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਨਦੀ ਤੱਕ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਘਾਟ (ਪੌੜੀਆਂ) ਅਤੇ ਦੋ ਮੰਦਰ ਬਣਾਏ, ਇੱਕ ਭਗਵਾਨ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਮੇਨੇਸ਼ਵਰ (मेनेशवर) ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ। ਇੱਕ ਵਾੜਾ-ਕਿਸਮ ਦੇ ਨਿਵਾਸ, ਇੱਕ ਜਲ ਸਰੋਤ 'ਤੇ ਇੱਕ ਘਾਟ, ਅਤੇ ਇੱਕ ਮੰਦਰ ਦਾ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰਲ ਸੁਮੇਲ ਪੇਸ਼ਵਾ ਯੁੱਗ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, 1947 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਗਣਰਾਜ ਬਣਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਮਾਲਕਾਂ ਦੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਅਤੇ ਜਾਇਦਾਦਾਂ ਖੋਹ ਲਏ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਮਹਿਲ ਇਮਾਰਤਾਂ ਵਰਤੋਂ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਆਈਆਂ ਅਤੇ ਖਰਾਬ ਹੋ ਗਈਆਂ। ਮੇਨਾਵਾਲੀ ਵਿਖੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਨਦੀ ਦੇ ਕੰਢੇ 'ਤੇ ਨਾਨਾ ਫੜਨਵੀਸ ਵਾੜਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਦੁਰਲੱਭ ਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੁਮੇਲ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਨਾਨਾ ਫੜਨਵੀਸ ਵਾੜਾ ਛੇ ਚਤੁਰਭੁਜ, ਜਾਂ ਵਿਹੜੇ, ਅਤੇ ਇੱਕ ਘੇਰੇ-ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੀਵਾਰ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਢਾਂਚਾ ਹੈ। ਕੰਪਲੈਕਸ ਦਾ ਇਹ ਨਿਰਮਾਣ 1780 ਦੇ ਆਸਪਾਸ ਪੂਰਾ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਨੇੜੇ ਦੇ ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਾੜੇ ਵਾਈ ਵਿੱਚ ਰਾਸਤੇ ਵਾੜਾ ਅਤੇ ਰਾਨਾਡੇ ਵਾੜਾ ਹਨ।[3]

1800 ਵਿੱਚ ਨਾਨਾ ਫੜਨਵੀਸ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਪੇਸ਼ਵਾ ਬਾਜੀ ਰਾਓ ਦੂਜੇ ਨੇ ਵਾੜਾ ਜ਼ਬਤ ਕਰ ਲਿਆ। ਗਵਰਨਰ-ਜਨਰਲ ਵੈਲੇਸਲੀ (ਡਿਊਕ ਆਫ਼ ਵੈਲਿੰਗਟਨ ਦੇ ਭਰਾ) ਨੇ 25 ਮਾਰਚ 1804 ਨੂੰ ਨਾਨਾ ਦੀ ਪਤਨੀ ਜੀਊਬਾਈ ਨੂੰ ਜਾਇਦਾਦ ਵਾਪਸ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸਰ ਬਾਰਟਲ ਫਰੇਅਰ (ਬੰਬਈ ਦੇ ਗਵਰਨਰ) ਨੇ ਜਾਇਦਾਦ ਨਾਨਾ ਦੇ ਵੰਸ਼ਜਾਂ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤੀ। ਨਾਨਾ ਫੜਨਵੀਸ ਵਾੜਾ ਅੱਜ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀਆਂ ਕੋਲ ਹੈ। ਆਪਣੀਆਂ ਜਾਇਦਾਦਾਂ ਦੇ ਵੱਡੇ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਵੰਡਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਵਾੜਾ ਅਜੇ ਵੀ ਸਾਰਿਆਂ ਦੀ ਸਾਂਝੀ ਮਲਕੀਅਤ ਹੈ। [ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ]

ਘਾਟ, ਜੋ ਕਿ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਨਦੀ ਵਿੱਚ ਉਤਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਸਧਾਰਨ ਪੱਥਰ ਦੀਆਂ ਪੌੜੀਆਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਪੇਸ਼ਵਾ ਯੁੱਗ ਦੌਰਾਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਨਹਾਉਣ, ਧੋਣ, ਪਾਣੀ ਭਰਨ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਰਸਮਾਂ ਕਰਨ ਲਈ ਵੱਖਰੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਛੱਤਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਪ੍ਰਬੰਧ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਤ ਹੋਏ। ਮੰਦਰ ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਘਾਟਾਂ 'ਤੇ ਬਣਾਏ ਗਏ ਸਨ। [ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ]

ਨਾਨਾ, ਪੇਸ਼ਵਾ ਦੇ ਫੜਨਵੀਸ ਹੋਣ ਕਰਕੇ, ਪ੍ਰਾਚੀਨ "ਮੋਦੀ" ਲਿਪੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਖਾਤਿਆਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਬੰਧਕੀ ਪੱਤਰਾਂ ਦੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਲਿਪੀਬੱਧ ਅਤੇ ਸੰਭਾਲਦੇ ਸਨ। ਇਹ ਦਸਤਾਵੇਜ਼, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਸ਼ਹੂਰ "ਮੇਨਾਵਲੀ ਦਪਤਾਰ" ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਮੇਨਾਵਲੀ ਦੇ ਵਾੜੇ ਵਿੱਚ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖੇ ਗਏ ਸਨ। [ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ]

ਇੱਕ ਹਨੇਰੀ, ਊਬੜਦਾਰ, ਤੰਗ, ਖੜ੍ਹੀ ਪੌੜੀ ਹੈ ਜੋ ਮੀਟਰ-ਮੋਟੀ ਕੰਧ ਵਿੱਚ ਛੁਪੀ ਹੋਈ ਹੈ, ਜੋ ਉੱਪਰਲੇ ਫਰਸ਼ ਤੱਕ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪੌੜੀ ਇੱਕ ਵਾਰ ਗੁਪਤ ਅਤੇ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਸੀ, ਇੱਕ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਨਾਨਾ ਫੜਨਵੀਆਂ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਹਾਲ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਸੀ। ਨਾਨਾ ਫੜਨਵੀਆਂ ਦੇ ਸਵਾਗਤੀ "ਦਰਬਾਰ" ਹਾਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬੈੱਡਰੂਮ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਾਗ ਦੀ ਲੱਕੜ ਦਾ ਬਿਸਤਰਾ ਹੈ। ਬਿਸਤਰਾ ਇੱਕ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਉੱਕਰੀ ਹੋਈ ਚਾਰ-ਪੋਸਟਰ ਹੈ। ਫਰਸ਼ ਮਿੱਟੀ ਅਤੇ ਗੋਬਰ ਨਾਲ ਪੱਕਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। [ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ]

ਵਾੜੇ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਵਿਹੜਿਆਂ ਦੇ ਸਿਸਟਮ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਵਧੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਉੱਪਰਲੀ ਮੰਜ਼ਿਲ 'ਤੇ ਨਾਨਾ ਦੇ ਗਲਿਆਰੇ ਸਾਗ ਦੀ ਲੱਕੜ ਦੇ ਜਾਲੀਦਾਰ ਕੰਮ ਨਾਲ ਕਤਾਰਬੱਧ ਹਨ। ਕੰਧ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਛੁਪੀ ਹੋਈ ਬਚਣ ਵਾਲੀ ਪੌੜੀ ਵਾੜੇ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਦੀ ਹੈ। ਪੱਥਰ ਦੀਆਂ ਪੌੜੀਆਂ ਤੋਂ ਉਤਰਦੇ ਹੋਏ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਨਦੀ ਦੇ ਘਾਟ ਵੱਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੌੜੀਆਂ ਤੋਂ ਉਤਰਨ ਅਤੇ ਸੱਜੇ ਮੁੜਨ 'ਤੇ, ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਪਾਂਡਵਗੜ੍ਹ ਦਾ ਇੱਕ ਸ਼ਾਂਤ ਅਤੇ ਕਾਫ਼ੀ ਉਦਾਸ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। [ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ]

ਮੈਨੇਸ਼ਵਰ ਮੰਦਰ ਦੇ ਘੰਟੀ ਘਰ ਵਿੱਚ ਛੇ ਸੌ ਪੰਜਾਹ ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਦੀ ਘੰਟੀ ਹੈ। ਇਸ ਘੰਟੀ ਨੂੰ ਬਾਜੀਰਾਓ ਪਹਿਲੇ ਦੇ ਭਰਾ ਚਿਮਾਜੀ ਅੱਪਾ ਨੇ ਬਾਸੇਨ ਦੇ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਇੱਕ ਗਿਰਜਾਘਰ ਤੋਂ ਫੜਿਆ ਸੀ। 1707 ਦੀ, ਪੰਜ-ਮਿਸ਼ਰਿਤ ਘੰਟੀ ਵਿੱਚ ਮਰੀਅਮ ਦੀ ਇੱਕ ਬੇਸ-ਰਿਲੀਫ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਬੱਚੇ ਯਿਸੂ ਮਸੀਹ ਨੂੰ ਸੁੱਟਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇੱਕ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਰੁੱਖ ਜਿਸਦਾ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਕੋਨੀਫਾਰਮ ਤਣਾ ਹੈ, ਇਸਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਇੱਕ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿੰਨਾ ਪੁਰਾਣਾ ਵਾੜਾ। ਇਹ ਰੁੱਖ ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਫਿਲਮ ਸਵਦੇਸ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਫਿਲਮ ਵਿੱਚ, ਪਿੰਡ ਦੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਇਸ ਦਰੱਖਤ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਪੱਥਰ ਦੇ ਪਲੇਟਫਾਰਮ 'ਤੇ ਇੱਕ ਪੰਚਾਇਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। [ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ]

ਕਈ ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਫਿਲਮਾਂ ਉੱਥੇ ਸ਼ੂਟ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵਾੜੇ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸਥਾਨ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਯੁੱਧ (ਜੈਕੀ ਸ਼ਰਾਫ/ਟੀਨਾ ਮੁਨੀਮ), ਮੌਤੂਦੰਡ (ਮਾਧੁਰੀ ਦੀਕਸ਼ਿਤ), ਗੁੰਜ ਉੱਠੀ ਸ਼ਹਿਨਾਈ, ਜਿਸ ਦੇਸ਼ ਮੈਂ ਗੰਗਾ ਰਹਿਤਾ ਹੈ (ਗੋਵਿੰਦਾ), ਗੰਗਾਜਲ (ਅਜੈ ਦੇਵਗਨ), ਸਰਜਾ (ਅਜਿੰਕਿਆ ਦਿਓ), ਅਤੇ ਸਵਦੇਸ (ਸ਼ਾਹਰੁਖ ਖਾਨ, ਗਾਇਤਰੀ ਜੋਸ਼ੀ)। [4] ਫਿਲਮ ਸਵਦੇਸ ਦੇ ਫਿਲਮ ਚਾਲਕ ਦਲ ਨੇ ਇੱਕ ਵਾਰ ਕੁਝ ਫੁਟੇਜ ਸ਼ੂਟ ਕਰਨ ਲਈ ਘਾਟ 'ਤੇ ਡੇਰਾ ਲਗਾਇਆ ਸੀ। ਚਾਲਕ ਦਲ ਨੇ ਘਾਟ ਅਤੇ ਮੰਦਰਾਂ ਦੀਆਂ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਪੱਥਰ ਦੀਆਂ ਕੰਧਾਂ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਅਤੇ ਪੇਂਟ ਕੀਤਾ ਸੀ।

ਨਾਨਾ ਫੜਨਵੀਸ ਵਾਡਾ

ਹਵਾਲੇ

 This article incorporates text from a publication now in the public domain: Chisholm, Hugh, ed. (1911) "Nana Farnavis" Encyclopædia Britannica 19 (11th ed.) Cambridge University Press p. 160 

ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ

• Nana Phadnis and the External Affairs of the Maratha Empire by YN Deodhar, Popular Book Depot, 1962