ਨੀਤਿਮਤੀ ਰਾਗ
ਨੀਤਿਮਤੀ ਕਰਨਾਟਕੀ ਸੰਗੀਤ (ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਸੰਗੀਤਕ ਪੈਮਾਨਾ) ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰਾਗ ਹੈ। ਇਹ ਕਰਨਾਟਕੀ ਸੰਗੀਤ ਦੀ 72ਵੀਂ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਰਾਗ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ 60ਵਾਂ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਰਾਗਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਕਰਨਾਟਕੀ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਮੁਥੂਸਵਾਮੀ ਦੀਕਸ਼ਿਤਰ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਨਿਸ਼ਾਦਮ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਬਣਤਰ ਅਤੇ ਲਕਸ਼ਨ
[ਸੋਧੋ]
ਇਹ 10ਵੇਂ ਚੱਕਰ ਦੀਸੀ ਵਿੱਚ 6ਵਾਂ ਰਾਗ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਨਾਮ 'ਡਿਸੀ-ਸ਼ਾ' ਹੈ। ਇਸ ਰਾਗ ਦੀ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਸੁਰ ਸੰਗਤੀ ਸਾ ਰੀ ਗੀ ਮੀ ਪਾ ਧੁ ਨੂੰ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਆਰੋਹਣ-ਅਵਰੋਹਣ ਬਣਤਰ (ਚਡ਼੍ਹਦੇ ਅਤੇ ਉਤਰਦੇ ਪੈਮਾਨੇ) ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈ (ਹੇਠਾਂ ਸੰਕੇਤ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਵੇਰਵਿਆਂ ਲਈ ਕਰਨਾਟਕ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਸਵਰ ਵੇਖੋ):
- ਆਰੋਹਣਃ ਸ ਰੇ2 ਗ2 ਮ2 ਪ ਧ3 ਨੀ3 ਸੰ [a]
- ਅਵਰੋਹਣਃ ਸੰ ਨੀ3 ਧ3 ਪ ਮ2 ਗ2 ਰੇ2 ਸ [b]
(ਇਹ ਪੈਮਾਨਾ ਚੱਤੁਸ੍ਰੁਥੀ ਰਿਸ਼ਭਮ, ਸਧਾਰਣ ਗੰਧਾਰਮ, ਪ੍ਰਤੀ ਮੱਧਯਮ, ਸ਼ਤਸ੍ਰੁਥੀ ਧੈਵਤਮ, ਕਾਕਲੀ ਨਿਸ਼ਾਦਮ ਸੁਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇਹ ਇੱਕ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਰਾਗ ਹੈ, ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਇੱਕ ਸੰਪੂਰਨਾ ਰਾਗ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਅਰੋਹ-ਅਵਰੋਹ (ਚਡ਼੍ਹਦੇ ਅਤੇ ਉਤਰਦੇ ਪੈਮਾਨੇ) ਵਿੱਚ ਸੱਤ ਸੁਰ ਲਗਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਵਰੁਣਪ੍ਰਿਆ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਪ੍ਰਤੀ ਮੱਧਯਮ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ 24ਵਾਂ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਰਾਗ ਹੈ।
ਜਨਯ ਰਾਗਮ
[ਸੋਧੋ]ਨੀਤੀਮਤੀ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਜਨਯ ਰਾਗਮ (ਉਤਪੰਨ ਸਕੇਲ) ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹਮਸਾਨਦਮ ਕਾਫ਼ੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ। ਨੀਤੀਮਤੀ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਪੈਮਾਨੇ ਦੀ ਪੂਰੀ ਸੂਚੀ ਲਈ ਜਨਯ ਰਾਗਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵੇਖੋ।
ਰਚਨਾਵਾਂ
[ਸੋਧੋ]ਨੀਤਿਮਤੀ ਲਈ ਕੁਝ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਨਃ
- ਅਰਵਿੰਦ ਲੋਚਨਾ ਅੰਬੁਜਮ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾਅੰਬੂਜਮ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ
- ਤਿਆਗਰਾਜ ਦੁਆਰਾ ਵਾਚਮਗੋਚਾਰ
- ਕੋਟੇਸ਼ਵਰ ਅਈਅਰ ਦੁਆਰਾ ਮੋਹਨਕਰਾ ਮੁਥੂ
- ਡਾ. ਐਮ. ਬਾਲਾਮੁਰਲੀਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਸਮਾਰਨਮ
- ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ ਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਤੁਲਸੀ ਨੀਤਿਮਤੀ ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ. ਕਲਿਆਣੀ ਵਰਦਰਾਜਨ
ਸਬੰਧਤ ਰਾਗਮ
[ਸੋਧੋ]ਇਹ ਭਾਗ ਇਸ ਰਾਗ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪਹਿਲੂ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਜਦੋਂ ਗ੍ਰੈਹ ਭੇਦਮ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਨੀਤਿਮਤੀ ਦੇ ਸੁਰ ਤਬਦੀਲ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਰਾਗ ਗੰਗੇਯਭੂਸ਼ਨੀ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਗ੍ਰਹਿ ਭੇਦਮ, ਰਾਗ ਵਿੱਚ ਸ਼ਡਜਮ ਨੂੰ ਅਗਲੇ ਨੋਟ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਅਨੁਸਾਰੀ ਨੋਟ ਆਵਿਰਤੀ ਨੂੰ ਇੱਕੋ ਜਿਹਾ ਰੱਖਣ ਲਈ ਚੁੱਕਿਆ ਗਿਆ ਕਦਮ ਹੈ। ਹੋਰ ਵੇਰਵਿਆਂ ਅਤੇ ਇੱਕ ਉਦਾਹਰਣ ਲਈ ਗੰਗੇਯਾਭੂਸ਼ਨੀ ਉੱਤੇ ਗ੍ਰਹਿ ਭੇਦਮ ਵੇਖੋ।
ਨੋਟਸ
[ਸੋਧੋ]ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]