ਪੁਰਸ਼ੋਤਮ ਉਪਾਧਿਆਏ(ਸੰਗੀਤਕਾਰ)
Purushottam Upadhyay | |
|---|---|
| ਜਨਮ | 15 ਅਗਸਤ 1934 |
| ਮੌਤ | 11 ਦਸੰਬਰ 2024 (ਉਮਰ 90) Mumbai, Maharashtra, India |
| ਪੇਸ਼ਾ | Music composer, singer |
| ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ | Gujarati semi-classical music |
| ਬੱਚੇ | Two daughters |
| ਪੁਰਸਕਾਰ | Padma Shri (2017) Gaurav Puraskar |
ਪੁਰਸ਼ੋਤਮ ਉਪਾਧਿਆਏ (ਜਨਮ 15 ਅਗਸਤ 1934-ਦੇਹਾਂਤ 11 ਦਸੰਬਰ 2024) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਸੰਗੀਤਕਾਰ, ਗਾਇਕ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਮਾਤਾ ਸੀ ਜਿਨਹਾਂ ਨੇ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਗੁਜਰਾਤੀ ਅਤੇ ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਉਹ ਗੁਜਰਾਤੀ ਅਰਧ-ਕਲਾਸੀਕਲ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ 20 ਤੋਂ ਵੱਧ ਫਿਲਮਾਂ ਅਤੇ 30 ਨਾਟਕਾਂ ਲਈ ਸੰਗੀਤ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 2017 ਵਿੱਚ ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਕੈਰੀਅਰ
[ਸੋਧੋ]ਉਪਾਧਿਆਏ ਦਾ ਜਨਮ 15 ਅਗਸਤ 1934 ਨੂੰ ਉੱਤਰਸੰਦਾ (ਹੁਣ ਖੇਡ਼ਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ, ਗੁਜਰਾਤ, ਭਾਰਤ) ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਸੰਗੀਤ ਸੁਣਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਗਾਉਣ ਦਾ ਵੀ ਬਹੁਤ ਜਨੂੰਨ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਕੂਲ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਦੌਰਾਨ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਲਈ ਕਈ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜਿੱਤੇ। ਅਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਦੱਸੇ ਬਿਨਾਂ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਬੰਬਈ (ਹੁਣ ਮੁੰਬਈ) ਵਿੱਚ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਕਰੀਅਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਆਪਣਾ ਜੱਦੀ ਸ਼ਹਿਰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਪਰ ਵਾਜਿਬ ਮੌਕਾ ਨਾ ਮਿਲਣ ਕਾਰਨ ਉਹ ਵਾਪਸ ਆ ਗਏ । ਅਤੇ ਫੇਰ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਗੁਜਰਾਤੀ ਥੀਏਟਰ ਕੰਪਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਸਹਾਇਕ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਅਭਿਨੈ ਕੀਤਾ।[1]
ਉਹਨਾਂ ਵੱਲ ਥੀਏਟਰ ਅਦਾਕਾਰ ਅਸ਼ਰਫ ਖਾਨ ਦਾ ਧਿਆਨ ਉਦੋਂ ਗਿਆ ਜਦੋਂ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਗੀਤ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਿਹੜਾ ਕੀ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਨੂਰ ਜਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਗਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਹ ਬੰਬਈ ਵਾਪਸ ਆ ਗਏ ਅਤੇ ਅਸ਼ਰਫ ਖਾਨ ਦੀ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਨਾਲ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਰੇਡੀਓ, ਬੰਬਈ ਤੋਂ ਗਾਉਣ ਦਾ ਇੱਕ ਕਰਾਰ ਕੀਤਾ। ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸੰਗੀਤ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਵੀ ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਮੌਕੇ ਮਿਲਣ ਲੱਗ ਪਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਈ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਨਿੱਜੀ ਸੰਬੰਧ ਬਣਾਏ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਅਮੀਰਬਾਈ ਕਰਨਾਟਕੀ, ਅੱਲਾ ਰਖਾ, ਦਿਲੀਪ ਢੋਲਕੀਆ ਅਤੇ ਅਵਿਨਾਸ਼ ਵਿਆਸ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਵਿਆਸ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਵਿਦਿਆ ਭਵਨ ਵਿੱਚ ਸੰਗੀਤ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਵਿਆਸ ਦੀ ਗੈਰ-ਹਾਜ਼ਰੀ ਵਿੱਚ ਉੱਥੇ ਸੰਗੀਤ ਦੀਆਂ ਕਲਾਸਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪਡ਼ਾਇਆ। ਉਸਨੇ ਨਵਰੰਗ ਨਾਗਪੁਰਕਰ ਤੋਂ ਕਲਾਸੀਕਲ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਪਡ਼੍ਹਾਈ ਵੀ ਕੀਤੀ।[1]
ਉਪਾਧਿਆਏ ਨੇ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਏਕਲ ਸੰਗੀਤ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ। ਗੁਜਰਾਤੀ ਸੁਗਮ ਸੰਗੀਤ (ਅਰਧ-ਕਲਾਸੀਕਲ ਸੰਗੀਤ) ਵਿੱਚ ਗਾਉਣ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਵੀ ਗਾਈਆਂ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਲਿਆਣਜੀ-ਆਨੰਦਜੀ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਜਿੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅਨੁਭਵ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ, ਆਸ਼ਾ ਭੋਸਲੇ ਅਤੇ ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀ ਵਰਗੇ ਪਲੇਅਬੈਕ ਗਾਇਕਾਂ ਲਈ ਸੰਗੀਤ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ। ਗੁਜਰਾਤੀ ਸੁਗਮ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ, ਹੰਸਾ ਦਵੇ ਉਹਨਾਂ ਗਾਇਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਅਧੀਨ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ।[1]
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 20 ਤੋਂ ਵੱਧ ਫਿਲਮਾਂ ਅਤੇ 30 ਨਾਟਕਾਂ ਲਈ ਸੰਗੀਤ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਗੁਜਰਾਤੀ ਗੀਤਾਂ ਵਿੱਚ "ਹੇ ਰੰਗਲੋ ਜਾਮਯੋ", "ਦਿਵਾਸੋ ਜੁਦਾਈਨਾ ਜੇ ਚੇ", "ਏ ਜਸ਼ੇ ਜਰੂਰ ਮਿਲਨ ਸੁਧੀ", "ਹੈਵ ਮੰਦਿਰ ਨਾ ਬਰਾਨਾ", "ਮਾਰੀ ਕੋਈ ਦਲਖੀ ਮਾ" ਅਤੇ "ਕਾਹੂ ਚੂ ਜਵਾਨਿਨ" ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
ਉਪਾਧਿਆਏ ਦੀਆਂ ਦੋ ਬੇਟੀਆਂ ਸਨ।[2] 11 ਦਸੰਬਰ 2024 ਨੂੰ 90 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।
ਮਾਨਤਾ
[ਸੋਧੋ]ਗੁਜਰਾਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਗੁਜਰਾਤੀ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗੌਰਵ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ।[1] ਸਾਲ 2017 ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ ਮਿਲਿਆ ਸੀ।[1][3]
ਫ਼ਿਲਮੋਗ੍ਰਾਫੀ
[ਸੋਧੋ]ਉਪਾਧਿਆਏ ਨੇ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਫਿਲਮਾਂ ਲਈ ਗੀਤ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ, ਸਹਿ-ਸੰਗੀਤਬੱਧ ਕੀਤੇ ਜਾਂ ਗਾਏਃ
- <i id="mwbg">ਲਿਲੁਡੀ ਧਾਰਾਟੀ</i> (1968, ਗੁਜਰਾਤੀ)
- ਤਕਦੀਰ (1983, ਹਿੰਦੀ)
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 Mule, Balkrishna Madhavrao. "ઉપાધ્યાય, પુરુષોત્તમ". Gujarati Vishwakosh (in ਗੁਜਰਾਤੀ). Retrieved 2024-12-19. ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:Invalid
<ref>tag; name ":0" defined multiple times with different content - ↑ ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:Invalid
<ref>tag; no text was provided for refs named:2 - ↑ ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:Invalid
<ref>tag; no text was provided for refs named:1
ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ
[ਸੋਧੋ]- ਪੁਰਸ਼ੋਤਮ ਉਪਾਧਿਆਏ(ਸੰਗੀਤਕਾਰ), ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਮੂਵੀ ਡੈਟਾਬੇਸ 'ਤੇ
- Purushottam Upadhyayਉੱਤੇ ਡਿਸਕੋਗ੍ਰਾਫੀਚਰਚਾ
