ਬਾਦਾਮੀ ਗੁਫਾ ਮੰਦਰ

ਬਾਦਾਮੀ ਮੰਦਰ
ਬਦਾਮੀ ਗੁਫਾ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਦੀ ਤਸਵੀਰ
Map showing the location of ਬਾਦਾਮੀ ਮੰਦਰ
ਕੋਆਰਡੀਨੇਟ	15°55′06″N 75°41′3″E
ਖੋਜ਼	6ਵੀੰ ਸਦੀ
ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ	ਰੇਤ ਦਾ ਪੱਥਰ
ਵਿਸ਼ਤਾਵਾਂ	ਯੂਨੈਸਕੋ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਰਾਸਤ ਸਾਈਟ ਉਮੀਦਵਾਰ

ਬਦਾਮੀ ਗੁਫਾ ਮੰਦਰ (ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ: Badami cave temples), ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਰਨਾਟਕ ਦੇ ਉੱਤਰੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਬਾਗਲਕੋਟ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਇੱਕ ਕਸਬੇ, ਬਦਾਮੀ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਬੋਧੀ, ਹਿੰਦੂ ਅਤੇ ਜੈਨ ਗੁਫਾ ਮੰਦਰਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸਮੂਹ ਹੈ। ਇਹ ਗੁਫਾਵਾਂ ਭਾਰਤੀ ਚੱਟਾਨਾਂ ਨਾਲ ਕੱਟੀ ਗਈ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਦੀਆਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਹਨ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਬਦਾਮੀ ਚਾਲੂਕਿਆ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ, ਅਤੇ 6ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਤਾਰੀਖਾਂ। ਬਦਾਮੀ ਇੱਕ ਆਧੁਨਿਕ ਨਾਮ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ "ਵਾਤਾਪੀ" ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਚਾਲੂਕਿਆ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਸੀ, ਜਿਸਨੇ 6ਵੀਂ ਤੋਂ 8ਵੀਂ ਸਦੀ ਤੱਕ ਕਰਨਾਟਕ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਿੱਸੇ 'ਤੇ ਰਾਜ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਬਦਾਮੀ ਇੱਕ ਮਨੁੱਖ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਈ ਗਈ ਝੀਲ ਦੇ ਪੱਛਮੀ ਕੰਢੇ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ ਜੋ ਪੱਥਰ ਦੀਆਂ ਪੌੜੀਆਂ ਵਾਲੀ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਕੰਧ ਨਾਲ ਘਿਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ; ਇਹ ਉੱਤਰ ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਚਾਲੂਕਿਆ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਬਣਾਏ ਗਏ ਕਿਲ੍ਹਿਆਂ ਨਾਲ ਘਿਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।

ਬਦਾਮੀ ਗੁਫਾ ਮੰਦਰ ਦੱਖਣ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂ ਮੰਦਰਾਂ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਜਾਣੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਈਹੋਲ ਦੇ ਮੰਦਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਮੱਲਪ੍ਰਭਾ ਨਦੀ ਘਾਟੀ ਨੂੰ ਮੰਦਰ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਦੇ ਪੰਘੂੜੇ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਜਿਸਨੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਕਿਤੇ ਵੀ ਬਾਅਦ ਦੇ ਹਿੰਦੂ ਮੰਦਰਾਂ ਦੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ।

ਇਹ ਚਾਰੇ ਗੁਫਾਵਾਂ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬ ਵੱਲ, ਨਰਮ ਬਦਾਮੀ ਰੇਤਲੇ ਪੱਥਰ ਦੀ ਬਣਤਰ ਵਿੱਚ ਪਹਾੜੀ ਦੀ ਢਲਾਣ ਵਿੱਚ ਹਨ। ਗੁਫਾ 1 ਵਿੱਚ, ਹਿੰਦੂ ਦੇਵਤਿਆਂ ਅਤੇ ਥੀਮਾਂ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮੂਰਤੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ, ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਨੱਕਾਸ਼ੀ ਨੱਚਦੇ ਸ਼ਿਵ ਨੂੰ ਨਟਰਾਜ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਗੁਫਾ 2 ਆਪਣੇ ਲੇਆਉਟ ਅਤੇ ਮਾਪਾਂ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਗੁਫਾ 1 ਦੇ ਸਮਾਨ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਹਰੀ ਹਰ, ਅਰਧਨਾਰੀ ਸ਼ਿਵ, ਮਹਿਸ਼ਮਰਦਿਨੀ, ਦਵੀ ਬਾਹੂ ਗਣੇਸ਼ ਅਤੇ ਸਕੰਦ ਪੱਛਮੀ ਪਾਸੇ - ਮਹਾਨ ਨਟਰਾਜ ਮੂਰਤੀ ਦੇ ਨਾਲ - ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਐਂਟੀਚੰਬਰ ਵਿੱਚ ਫੈਲੀ ਹੋਈ ਗੁਫਾ ਵਿੱਚ ਹਨ। ਗੁਫਾ 2 ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਦੀਆਂ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਤਸਵੀਰਾਂ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਤ੍ਰਿਵਿਕਰਮ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਗੁਫਾ ਗੁਫਾ 3 ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਨੂੰ ਅਨੰਤ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕੁੰਡਲੇ ਹੋਏ ਸੱਪ ਉੱਤੇ ਬੈਠੇ ਦਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਵਰਾਹ ਭੂਦੇਵੀ, ਹਰੀਹਰ, ਨਰਸਿਮ੍ਹਾ ਦੇ ਨਾਲ ਖੜ੍ਹੇ ਹਨ, ਤ੍ਰਿਵਿਕਰਮ ਅਤੇ ਵਿਰਾਟ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਦੀ ਮਹਾਨ ਮੂਰਤੀ ਹੈ। ਗੁਫਾ ਵਿੱਚ ਕਰਨਾਟਕ ਦੀ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਕਲਾ ਦੇ ਪਰਿਪੱਕ ਪੜਾਅ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਵਧੀਆ ਨੱਕਾਸ਼ੀ ਹਨ। ਗੁਫਾ 4 ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੀਆਂ ਸਤਿਕਾਰਤ ਸ਼ਖਸੀਅਤਾਂ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ। ਝੀਲ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ, ਬਦਾਮੀ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਗੁਫਾਵਾਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬੋਧੀ ਗੁਫਾ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਹੋਰ ਗੁਫਾ ਵਰਗੀ ਗੈਲਰੀ ਜਿਸਨੂੰ ਅਰਲੀ ਤੀਰਥ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ ਸਤਾਈ ਨੱਕਾਸ਼ੀ ਹੈ।

ਭੂਗੋਲ

ਬਦਾਮੀ ਗੁਫਾ ਮੰਦਰ ਕਰਨਾਟਕ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਉੱਤਰ-ਮੱਧ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਬਦਾਮੀ ਕਸਬੇ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹਨ। ਮੰਦਰ ਬੇਲਾਗਾਵੀ (IATA ਕੋਡ: IXT) ਦੇ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 88 ਮੀਲ (142 ਕਿ.ਮੀ.) ਅਤੇ ਹੰਪੀ ਦੇ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ 87 ਮੀਲ (140 ਕਿਮੀ) ਦੂਰ ਹਨ। ਮਾਲਾਪ੍ਰਭਾ ਨਦੀ 3 ਮੀਲ (4.8 ਕਿ.ਮੀ.) ਦੂਰ ਹੈ। ਗੁਫਾ ਮੰਦਰਾਂ ਯੂਨੈਸਕੋ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਰਾਸਤੀ ਸਥਾਨ ਪੱਤਦਕਲ ਤੋਂ 14 ਮੀਲ (23 ਕਿ.ਮੀ.) ਅਤੇ ਆਈਹੋਲ ਤੋਂ 22 ਮੀਲ (35 ਕਿ.ਮੀ.) ਦੂਰ ਹਨ - ਇੱਕ ਸੌ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਅਤੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਮੱਧਕਾਲੀ ਯੁੱਗ ਦੇ ਹਿੰਦੂ, ਜੈਨ ਅਤੇ ਬੋਧੀ ਸਮਾਰਕਾਂ ਵਾਲੀ ਇੱਕ ਹੋਰ ਸਾਈਟ।

ਅਗਸਤਯ ਝੀਲ ਦੇ ਉੱਪਰ ਚੱਟਾਨ 'ਤੇ ਗੁਫਾਵਾਂ