ਬਾਰਾਬਾਰ ਗੁਫਾਵਾਂ

ਬਾਰਾਬਾਰ ਪਹਾੜੀ ਗੁਫਾਵਾਂ
ਲੋਮਾਸ ਰਿਸ਼ੀ ਗੁਫਾ ਦਾ ਉੱਕਰੀ ਹੋਈ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਦੁਆਰ, ਮੌਰੀਆ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਯਾਦਗਾਰ ਹੈ।
ਕਿਸ ਦਾ ਹਿੱਸਾ	ਬਾਰਾਬਾਰ ਅਤੇ ਨਾਗਾਰਜੁਨੀ ਪਹਾੜੀਆਂ
ਅਤੀਤ
ਸਥਾਪਨਾ	322–185 BCE

ਬਾਰਾਬਾਰ ਪਹਾੜੀ ਗੁਫਾਵਾਂ (ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ: Barabar Hill Caves) ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਬਚੀਆਂ ਚੱਟਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਗੁਫਾਵਾਂ ਹਨ, ਜੋ ਮੌਰੀਆ ਸਾਮਰਾਜ (322-185 ਈ.ਪੂ.) ਦੀਆਂ ਹਨ, ਕੁਝ ਅਸ਼ੋਕਨ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖਾਂ ਨਾਲ, ਗਯਾ ਤੋਂ 24 ਕਿਲੋਮੀਟਰ (15 ਮੀਲ) ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਜਹਾਨਾਬਾਦ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ, ਬਿਹਾਰ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਮਖਦੂਮਪੁਰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ।

ਇਹ ਗੁਫਾਵਾਂ ਬਾਰਾਬਾਰ (ਚਾਰ ਗੁਫਾਵਾਂ) ਅਤੇ ਨਾਗਾਰਜੁਨੀ (ਤਿੰਨ ਗੁਫਾਵਾਂ) ਦੀਆਂ ਜੁੜਵਾਂ ਪਹਾੜੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹਨ; 1.6 km (0.99 mi) ਦੀਆਂ ਗੁਫਾਵਾਂ - ਦੂਰ ਸਥਿਤ ਨਾਗਾਰਜੁਨੀ ਪਹਾੜੀਆਂ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ ਨਾਗਾਰਜੁਨੀ ਗੁਫਾਵਾਂ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਚੱਟਾਨਾਂ ਨਾਲ ਕੱਟੇ ਹੋਏ ਕਮਰਿਆਂ 'ਤੇ ਬਾਰਾਬਰ ਸਮੂਹ ਲਈ "ਰਾਜਾ ਪਿਆਦਾਸੀ" ਅਤੇ ਨਾਗਾਰਜੁਨੀ ਸਮੂਹ ਲਈ "ਦੇਵਨਮਪਿਆ ਦਸ਼ਰਥ" ਦੇ ਨਾਮ 'ਤੇ ਸਮਰਪਿਤ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਹਨ, ਜੋ ਮੌਰੀਆ ਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਤੀਜੀ ਸਦੀ ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਦੇ ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਅਸ਼ੋਕ (ਸ਼ਾਸਨ 273-232 ਈਸਾ ਪੂਰਵ) ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਪੋਤੇ, ਦਸ਼ਰਥ ਮੌਰਿਆ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦੇ ਹਨ।

ਲੋਮਾਸ ਰਿਸ਼ੀ ਗੁਫਾ ਦੇ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਦੁਆਰ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਮੂਰਤੀਗਤ ਰੂਪ ਓਗੀ ਆਕਾਰ ਦੇ " ਚੈਤਯ ਆਰਚ" ਜਾਂ ਚੰਦਰਸ਼ਾਲਾ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣਾ ਬਚਾਅ ਹੈ ਜੋ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਭਾਰਤੀ ਚੱਟਾਨ-ਕੱਟ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਅਤੇ ਮੂਰਤੀ ਸਜਾਵਟ ਦੀ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਸੀ। ਇਹ ਰੂਪ ਲੱਕੜ ਅਤੇ ਹੋਰ ਪੌਦਿਆਂ ਦੀਆਂ ਸਮੱਗਰੀਆਂ ਤੋਂ ਇਮਾਰਤਾਂ ਦੇ ਪੱਥਰਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਜਨਨ ਸੀ।

ਇਹਨਾਂ ਗੁਫਾਵਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਅਜੀਵਿਕਾ ਸੰਪਰਦਾ ਦੇ ਤਪੱਸਵੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ, ਜਿਸਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਮੱਖਲੀ ਗੋਸਾਲਾ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਗੌਤਮ ਬੁੱਧ ਅਤੇ ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੇ ਆਖਰੀ ਅਤੇ 24ਵੇਂ ਤੀਰਥੰਕਰ ਮਹਾਂਵੀਰ ਦੇ ਸਮਕਾਲੀ ਸਨ। ਅਜੀਵਿਕਾਂ ਵਿੱਚ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਜੈਨ ਧਰਮ ਨਾਲ ਵੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸਮਾਨਤਾਵਾਂ ਸਨ। ਇਸ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਬਾਅਦ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਕਈ ਚੱਟਾਨਾਂ ਨਾਲ ਕੱਟੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਬੋਧੀ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ ਮੂਰਤੀਆਂ ਅਤੇ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਹਨ।

ਬਾਰਾਬਾਰ ਦੀਆਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਗੁਫਾਵਾਂ ਦੋ ਚੈਂਬਰਾਂ ਨਾਲ ਬਣੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗ੍ਰੇਨਾਈਟ ਤੋਂ ਉੱਕਰੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ, ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪਾਲਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਅੰਦਰੂਨੀ ਸਤ੍ਹਾ ਦੇ ਨਾਲ, " ਮੌਰੀ ਪਾਲਿਸ਼ " ਮੂਰਤੀਆਂ 'ਤੇ ਵੀ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਦਿਲਚਸਪ ਗੂੰਜ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵੀ ਹਨ।

ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਲੇਖਕ ਈ.ਐਮ. ਫੋਰਸਟਰ ਦੀ ਕਿਤਾਬ "ਏ ਪੈਸੇਜ ਟੂ ਇੰਡੀਆ " ਵਿੱਚ ਗੁਫਾਵਾਂ ਨੂੰ - ਇੱਕ ਕਾਲਪਨਿਕ ਮਾਰਾਬਾਰ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ - ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।

• 
  ਸੁਦਾਮਾ ਗੁਫਾ ਦੇ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਦੁਆਰ, ਅਤੇ ਅੱਗੇ, ਲੋਮਸ ਰਿਸ਼ੀ ਗੁਫਾ, ਬਾਰਾਬਰ ਹਿੱਲ
• 
  ਲੋਮਾਸ ਰਿਸ਼ੀ ਗੁਫਾ ਦਾ ਅਧੂਰਾ ਅੰਦਰੂਨੀ ਹਿੱਸਾ (ਫਰਸ਼ ਅਤੇ ਛੱਤ)। ਜ਼ਮੀਨ 'ਤੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਛੱਡੇ ਗਏ ਪੱਥਰੀਲੇ ਟੁਕੜੇ ਖੱਬੇ ਕੋਨੇ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।
• 
  ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਦੁਆਰ ਦੇ ਉੱਪਰ ਅਨੰਤਵਰਮਨ ਦਾ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ, ਸਾਡੇ ਯੁੱਗ ਦੀ 5ਵੀਂ ਸਦੀ
• 
  ਪਰਸੀ ਬ੍ਰਾਊਨ ਦੀ ਇੱਕ ਕਿਤਾਬ ਤੋਂ, ਲੋਮਾਸ ਰਿਸ਼ੀ ਗੁਫਾ ਤੋਂ ਚੈਤਯ ਆਰਚ ਦਾ ਵਿਕਾਸ

• 
  ਹਿੰਦੂ ਮੰਦਰ ਨੂੰ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਰਸਤਾ।
• 
  ਗਣੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਮੂਰਤੀਆਂ।
• 
  ਦੁਰਗਾ ਦੀ ਮੂਰਤੀ।
• 
  ਮੂਰਤੀਆਂ ਦੇ ਟੁਕੜੇ।
• 
  ਚੱਟਾਨ ਵਿੱਚ ਉੱਕਰਿਆ ਹੋਇਆ ਲਿੰਗ ।
• 
  ਮੰਦਰ ਦੀ ਮੂਰਤੀ।

ਪਹਾੜੀ ਦੀ ਚੋਟੀ 'ਤੇ ਗੁਫਾਵਾਂ ਦੇ ਬਾਹਰ, ਲਗਭਗ 600 ਮੀਟਰ ਦੂਰ (25°00′41″N 85°03′45″E / 25.011524°N 85.062553°E), ਵਨਵਰ ਸ਼ਿਵ ਮੰਦਰ ਦਾ ਹਿੰਦੂ ਮੰਦਰ ਅਤੇ ਛੋਟੀਆਂ ਹਿੰਦੂ ਮੂਰਤੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕਈ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਸਥਿਤ ਹਨ।

ਹਿੰਦੂ ਮੂਰਤੀ

• 
  ਹਿੰਦੂ ਮੰਦਰ ਨੂੰ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਰਸਤਾ।
• 
  ਗਣੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਮੂਰਤੀਆਂ।
• 
  ਦੁਰਗਾ ਦੀ ਮੂਰਤੀ।
• 
  ਮੂਰਤੀਆਂ ਦੇ ਟੁਕੜੇ।
• 
  ਚੱਟਾਨ ਵਿੱਚ ਉੱਕਰਿਆ ਹੋਇਆ ਲਿੰਗ ।
• 
  ਮੰਦਰ ਦੀ ਮੂਰਤੀ।