ਬਾਵਾ ਪਿਆਰਾ ਗੁਫਾਵਾਂ
| ਬਾਵਾ ਪਿਆਰਾ ਗੁਫਾਵਾਂ | |
|---|---|
 ਬਾਵਾ ਪਿਆਰਾ ਗੁਫਾਵਾਂ | |
| ਕੋਆਰਡੀਨੇਟ | 21°31′12″N 70°28′12″E / 21.519878°N 70.470133°E |
ਬਾਵਾ ਪਿਆਰਾ ਗੁਫਾਵਾਂ (ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ: Bava Pyara caves; ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਾਬਾ ਪਿਆਰਾ ਗੁਫਾਵਾਂ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਮਨੁੱਖ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਗੁਫਾਵਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਉਦਾਹਰਣ ਹਨ। ਇਹ ਗੁਫਾਵਾਂ ਜੂਨਾਗੜ੍ਹ ਬੋਧੀ ਗੁਫਾ ਸਮੂਹਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਹਨ ਜੋ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਜੂਨਾਗੜ੍ਹ ਦੇ ਪੂਰਬੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹਨ। ਬਾਵਾ ਪਿਆਰਾ ਗੁਫਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਬੁੱਧ ਅਤੇ ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੋਵਾਂ ਦੀਆਂ ਕਲਾਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਹਨ।
ਗੁਫਾਵਾਂ
[ਸੋਧੋ]ਇਹ ਗੁਫਾਵਾਂ ਤਿੰਨ ਲਾਈਨਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਵਸਥਿਤ ਹਨ; ਪਹਿਲੀ ਲਾਈਨ ਉੱਤਰ-ਮੁਖੀ ਦੱਖਣ ਵੱਲ, ਦੂਜੀ ਲਾਈਨ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਪਹਿਲੀ ਲਾਈਨ ਦੇ ਪੂਰਬੀ ਸਿਰੇ ਤੋਂ, ਅਤੇ ਤੀਜੀ ਲਾਈਨ ਦੂਜੀ ਲਾਈਨ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਪੱਛਮ-ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਚਲਦੀ ਹੈ। ਦੂਜੀ ਲਾਈਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਦਿਮ ਸਮਤਲ ਛੱਤ ਵਾਲੀ ਚੈਤਯ ਗੁਫਾ ਹੈ ਜਿਸਦੇ ਦੋਵੇਂ ਪਾਸੇ ਸਧਾਰਨ ਸੈੱਲ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਉੱਤਰ ਅਤੇ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਵਾਧੂ ਸੈੱਲ ਹਨ।
ਬਾਵਾ ਪਿਆਰਾ ਗੁਫਾਵਾਂ ਦਾ ਦੌਰਾ ਇੱਕ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਪੁਰਾਤੱਤਵ-ਵਿਗਿਆਨੀ ਅਤੇ ਦ ਇੰਡੀਅਨ ਐਂਟੀਕਵੇਅਰੀ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਜੇਮਜ਼ ਬਰਗੇਸ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਸਿੱਟਾ ਕੱਢਿਆ ਕਿ ਉਹ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਅਤੇ ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੋਵਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਬਰਗੇਸ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਗੁਫਾਵਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਬੋਧੀ ਭਿੱਖੂਆਂ ਲਈ ਬਣਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਜੈਨ ਤਪੱਸਵੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਲਈਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ। ਉਸਨੂੰ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਗੁਫਾਵਾਂ ਦੀ ਸਹੀ ਉਮਰ ਬਾਰੇ ਯਕੀਨ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਬਾਵਾ ਪਿਆਰਾ ਗੁਫਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਖੰਡਿਤ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਮਿਲਿਆ ਹੈ ਜੋ ਜੈਨ ਧਰਮ ਨਾਲ ਇਸਦੀ ਮਾਨਤਾ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸ਼ਬਦ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜੈਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਨੂੰ "ਕੇਵਲ ਗਿਆਨ ਸੰਪ੍ਰਾਪਤਾਨਾਂ ਜੀਤਜਰਾਮरणानां" ਵਜੋਂ ਪੜ੍ਹਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।
ਕੇਵਲਗਿਆਨ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜੈਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਵਿਦਵਾਨ ਐਚ.ਡੀ. ਸੰਕਾਲੀਆ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੁਫਾਵਾਂ ਨੂੰ ਜੈਨ ਧਰਮ ਨਾਲ ਜੋੜਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੇ ਕੁਝ ਸ਼ੁਭ ਚਿੰਨ੍ਹ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਦੇ ਫਰੇਮ ਦੇ ਉੱਪਰ ਦਰਸਾਏ ਗਏ ਹਨ। ਸਾਂਕਲੀਆ ਨੇ ਲਗਭਗ ਗਿਆਰਾਂ ਸ਼ੁਭ ਚਿੰਨ੍ਹ, "ਨੰਧਿਆਵਰਤ", " ਸਵਾਸਤਿਕ ", "ਦਰਪਨ", "ਭਦਰਾਸਨ", "ਮੀਨ ਯੁਗਲ" ਅਤੇ "ਪੂਰਨ ਘਾਟ" ਦਰਜ ਕੀਤੇ। ਅਜਿਹੇ ਚਿੰਨ੍ਹ ਕਾਂਕਲੀ ਟੀਲਾ ਮਥੁਰਾ ਦੇ ਅਯਾਗਪੱਤਿਆਂ 'ਤੇ ਵੀ ਮਿਲੇ ਹਨ। ਬਾਵਾ ਪਿਆਰਾ ਗੁਫਾਵਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਹੋਰ ਗੁਫਾ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ ਪੰਜ ਅਜਿਹੇ ਚਿੰਨ੍ਹ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਚਿੰਨ੍ਹ ਬੁਰੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਹਨ ਅਤੇ ਦਰਜ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਦਰਪਣ, ਮੀਨ ਯੁਗਲ, ਪੂਰਨ ਘਾਟ, ਮੀਨ ਯੁਗਲ, ਦਰਪਣ ਵਜੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਦੱਖਣੀ ਸਿਰੇ 'ਤੇ ਦੂਜੀ ਕਤਾਰ ਵਿੱਚ ਗੁਫਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਦੇ ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਦੁਆਰ 'ਤੇ ਵਿਆਲਾ ਚਿੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਦੋ ਚਿੰਨ੍ਹ ਹਨ। ਬਰਗੇਸ ਅਤੇ ਸੈਂਕਲੀਆ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ। ਮਧੂਸੂਦਨ ਢਾਕੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਵਿਆਲਾ ਚਿੱਤਰ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ, ਬਾਵਾ ਪਿਆਰਾ ਗੁਫਾ ਦੂਜੀ ਜਾਂ ਤੀਜੀ ਸਦੀ ਈਸਵੀ ਦੀ ਹੈ। ਸੰਕਾਲੀਆ ਨੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਚੈਤਯਗ੍ਰਹਿ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਗੁਫਾ ਹੈ, ਉਹ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਦੂਜੀ ਸਦੀ ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਦੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਪ੍ਰਤੀਕਾਂ ਦੀ ਉੱਕਰੀ ਵਾਲੀਆਂ ਗੁਫਾਵਾਂ ਦੂਜੀ ਜਾਂ ਤੀਜੀ ਸਦੀ ਈਸਵੀ ਦੀਆਂ ਹੋਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ।
ਚਿੱਤਰ ਗੈਲਰੀ
[ਸੋਧੋ]-
ਬਾਵਾ ਪਿਆਰਾ ਗੁਫਾਵਾਂ -
ਬਾਵਾ ਪਿਆਰਾ ਗੁਫਾਵਾਂ -
ਬਾਵਾ ਪਿਆਰਾ ਗੁਫਾਵਾਂ -
ਬਾਵਾ ਪਿਆਰਾ ਗੁਫਾਵਾਂ
