ਬੇਹਤ ਬੀਬੀ

ਬੇਹਤ ਬੀਬੀ
ਜ਼ਲਸੂ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿੱਚ ਦੇਹਤ ਅਤੇ ਬੇਹਤ ਬੀਬੀ ਦਾ ਮਕਬਰਾ
ਜਨਮ	ਕਸ਼ਮੀਰ
ਮੌਤ	ਕਸ਼ਮੀਰ
ਹੋਰ ਨਾਮ	ਬੇਹਤ ਦੇਦ, ਤਸਤਿ ਕੋਰੀ
ਯੁੱਗ	ਸ਼ਾਹ ਮੀਰ ਵੰਸ਼
ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ	ਨੰਦ ਰਿਸ਼ੀ ਦੀ ਚੇਲੀ
ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ	ਦੇਹਤ ਬੀਬੀ (ਭੈਣ)

ਬੇਹਤ ਬੀਬੀ (ਜਿਸ ਨੂੰ ਬੇਹਤ ਦੀਦ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਸਰਪ੍ਰਸਤ ਸੰਤ ਸ਼ੇਖ ਨੂਰ-ਉਦ-ਦੀਨ (ਨੰਦ ਰੇਸ਼ੀ) ਦੀ ਚੇਲੀ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਭੈਣ ਦੇਹਤ ਬੀਬੀ ਦੇ ਨਾਲ ਕਈ ਵਾਰ ਸਾਤਾ ਕੋਰੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੁੜੀ ਦੇ ਚੇਲੇ ਜਾਂ ਨੰਦ ਰੇਸ਼ੀ ਦੀਆਂ ਵਿਦਿਆਰਥਣਾਂ। ਬੇਹਤ ਬੀਬੀ ਅਤੇ ਦੇਹਤ ਬੀਬੀ ਇੱਕ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਪੰਡਤ ਦੀਆਂ ਧੀਆਂ ਸਨ ਜੋ ਕਿ ਪੇਸ਼ੇ ਤੋਂ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਦਾ ਪਟਵਾਰੀ ਸੀ ਅਤੇ ਮਹਾਨ ਸੂਫੀ ਸੰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੇਠ ਇਸਲਾਮ ਕਬੂਲ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਧਿਆਤਮਿਕਤਾ ਦੀ ਉੱਚੀ ਅਵਸਥਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਗਿਆਨ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ ਅਤੇ ਚੌੜਾਈ ਇਸ ਤੱਥ ਤੋਂ ਗਵਾਹੀ ਭਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਦੋਵੇਂ ਕੁੜੀਆਂ ਨੰਦ ਰੇਸ਼ੀ ਦੀਆਂ ਇਕੋ-ਇਕ ਔਰਤ ਖ਼ਲੀਫ਼ਾ ਬਣੀਆਂ। ਉਹ ਦੋਵੇਂ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੀ ਘਾਟੀ ਦੇ ਜ਼ਾਰ (ਚਰਾਰ ਸ਼ਰੀਫ਼) ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਕੁਝ ਮੀਲ ਦੂਰ ਜ਼ਲਸੂ ਨਾਮ ਦੇ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਦਫ਼ਨ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਦੋਵੇਂ ਭੈਣਾਂ ਇੱਕ ਮੀਟਿੰਗ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਸਨ ਜੋ ਸ਼ੇਖ ਨੂਰ-ਉਦ-ਦੀਨ ਅਤੇ ਮਹਾਨ ਧਰਮ ਪ੍ਰਚਾਰਕ ਸਈਅਦ ਮੁਹੰਮਦ ਹਮਦਾਨੀ ਵਿਚਕਾਰ ਹੋਈ ਸੀ। ਇੰਨੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮੀਟਿੰਗ ਵਿੱਚ ਦੋ ਇਸਤਰੀ ਚੇਲਿਆਂ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਇਸ ਤੱਥ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਹਾਨ ਰੇਸ਼ੀ ਦੁਆਰਾ ਬਹੁਤ ਉੱਚਾ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।

ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਹਮਦਾਨੀ ਨੇ ਸਰੀਰਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਰੇਸ਼ੀ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਟਿੱਪਣੀ ਕੀਤੀ ਕਿ ਉਸ (ਨੰਦ ਰੇਸ਼ੀ) ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਘੋੜੇ (ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ) ਨੂੰ ਅਜਿਹੀ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਇਸ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਮਹਾਨ ਰੇਸ਼ੀ ਨੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਇੱਕ ਵਾਰ "ਨਫਾਸ" (ਸਰੀਰਕ ਲੋੜਾਂ) ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਕਰਨਾ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਇੱਕ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖੁਆਏ ਗਏ ਘੋੜੇ ਵਾਂਗ ਇਹ ਬੇਕਾਬੂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਦੇਹਤ ਬੀਬੀ ਨੇ ਟਿੱਪਣੀ ਕੀਤੀ ਹੈ, "ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਆਪਣੀ ਮੰਜ਼ਿਲ ਜਾਂ ਟੀਚੇ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਚੁੱਕੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਵਾਰੀ ਜਾਂ ਕੋਰੜੇ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਹੈ।" ਇਸ ਲਈ ਸਈਅਦ ਹਮਦਾਨੀ ਨੇ ਉਸ ਤੋਂ ਪੁੱਛਿਆ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਵਿਚ ਕਿਸ ਨੇ ਇਸ ਟੀਚੇ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚਿਆ ਸੀ? ਦੇਹਤ ਬੀਬੀ ਨੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ, "ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਆਪੇ ਦੇ ਪੰਜੇ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ।" ਦੇਹਤ ਬੀਬੀ ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਪੁੱਛਿਆ ਗਿਆ ਕਿ ਉਹ ਕੁੜੀ ਹੈ ਜਾਂ ਲੜਕਾ, ਤਾਂ ਦੇਹਤ ਬੀਬੀ ਦਾ ਜਵਾਬ ਸਾਦਾ ਸੀ ਪਰ ਐਨੀ ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ਕਿ ਹਰ ਕੋਈ ਬੋਲਣੋਂ ਰਹਿ ਗਿਆ। "ਜੇਕਰ ਮੈਂ ਗੈਰ-ਮੌਜੂਦ (ਫਾਰਸੀ ਵਿੱਚ ਨੀਸਟ) ਹਾਂ ਤਾਂ ਮੈਂ ਨਾ ਤਾਂ ਕੁੜੀ ਹਾਂ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਲੜਕਾ; ਪਰ ਜੇ ਮੈਂ ਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਹਾਂ (ਫਾਰਸੀ ਵਿੱਚ ਹੈ) ਤਾਂ ਮੈਂ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹਾਂ।"

ਬੇਹਤ ਬੀਬੀ ਦੇ ਕਈ ਕਹਾਵਤਾਂ ਵਿੱਚ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਵੀ ਹਨ:

1. ਆਸ ਅਤੇ ਡਰ ਤੋਂ ਮੁਕਤੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਹੈ।
2. ਜੋ ਮਨੁੱਖ ਹਉਮੈ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਹੋਂਦ ਦੇ ਦੁੱਖਾਂ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ।

ਹਵਾਲੇ

• ਬਾਬਾ ਖਲੀਲ। ਰੁਜ਼ਤ-ਉਰ-ਰਿਆਜ਼ਤ, ਪੀ. 481-483.
• ਮੁਹੰਮਦ ਇਸਹਾਕ ਖਾਨ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਸੂਫ਼ੀਆਂ, ਪੀ. 101-102. 2011. ਗੁਲਸ਼ਨ ਬੁਕਸ, ਸ਼੍ਰੀਨਗਰ .