ਭੀਮਸੇਨ ਰਾਗ
ਭੀਮਸੇਨ ਕਰਨਾਟਕ ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸੰਗੀਤ (ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਸਕੇਲ) ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰਾਗ ਹੈ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਮਹੇਸ਼ ਮਹਾਦੇਵ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।[1][kn][2] 'ਭਾਰਤ ਰਤਨ' ਪੰਡਿਤ ਭੀਮਸੇਨ ਜੋਸ਼ੀ (ਭੀਮ) ਮਿਆ ਤਾਨਸੇਨ (ਸੇਨ) ਦੇ ਨਾਮ ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। ਇਹ ਕਰਨਾਟਕ ਸੰਗੀਤ ਦੀ 72ਵੀਂ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਰਾਗ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ 11ਵੇਂ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਰਾਗਾ ਕੋਕਿਲਾਪ੍ਰਿਆ ਦਾ ਜਨਯਾ ਰਾਗ ਹੈ। ਮਹੇਸ਼ ਮਹਾਦੇਵ ਨੇ ਦੋ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਬੰਦਿਸ਼ਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕਰਕੇ ਇਸ ਰਾਗ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ।[kn][3][4][5]
ਬਣਤਰ ਅਤੇ ਲਕਸ਼ਨ
[ਸੋਧੋ]
ਭੀਮਸੇਨ ਇੱਕ ਅਸੰਪੂਰਨਾ ਰਾਗਮ (ਅਸਿਮੀਟ੍ਰਿਕ ਪੈਮਾਨਾ) ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਅਰੋਹ (ਚਡ਼੍ਹਨ ਵਾਲੇ ਪੈਮਾਨੇ) ਵਿੱਚ ਰਿਸ਼ਭਮ ਅਤੇ ਧੈਵਤਮ ਨਹੀਂ ਲਗਦੇ। ਇਹ ਇੱਕ ਔਡਵ-ਸੰਪੂਰਨ ਰਾਗਮ (ਔਡਵ ਰਾਗਮ, ਭਾਵ ਚਡ਼੍ਹਦੇ ਪੈਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਪੈਂਟਾਟੋਨਿਕ(ਪੰਜ ਸੁਰਾਂ ਵਾਲਾ)ਹੈ। ਇਸ ਰਾਗ ਦਾ ਆਰੋਹਣ-ਅਵਰੋਹਣ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈ।
- ਅਰੋਹ : ਸ ਗ2 ਮ1 ਪ ਨੀ3 ਸੰ[a]
- ਅਵਰੋਹਣਃ ਸੰ ਨੀ3 ਧ2 ਪ ਮ1 ਗ2 ਰੇ1 ਸ[b] [4]
ਇਸ ਰਾਗ ਦੇ ਆਰੋਹਣ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਗਏ ਸੁਰ ਸ਼ਡਜਮ, ਸਾਧਰਨ ਗੰਧਾਰਮ, ਸ਼ੁੱਧ ਮੱਧਯਮ, ਅਰੋਹਣਮ ਵਿੱਚ ਕਾਕਲੀ ਨਿਸ਼ਾਦਮ ਅਤੇ ਰਾਗ ਦੇ ਅਵਰੋਹਣਮ ਵਿੰਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸ਼ੁੱਧ ਰਿਸ਼ਭਮ ਅਤੇ ਚੱਤੁਸ੍ਰੁਥੀ ਧੈਵਤਮ ਹਨ। ਇਹ ਇੱਕ ਔਡਵ-ਸੰਪੂਰਨਾ ਰਾਗ ਹੈ।
ਰਚਨਾਵਾਂ
[ਸੋਧੋ]- ਮਹੇਸ਼ ਮਹਾਦੇਵ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੀ ਅਤੇ ਸੁਰ ਬੱਧ ਕੀਤੀ ਗਈ ਰੂਪਕ ਤਾਲ 'ਚ ਵਿਲਮਬਤ ਅਤੇ ਮੱਧ ਲਯ ਵਿੱਚ 'ਗਿਰੀਧਰ ਗੋਪਾਲ ਸ਼ਿਆਮ' ਬੰਦਿਸ਼ [6]
- ਮਹੇਸ਼ ਮਹਾਦੇਵ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੀ ਅਤੇ ਸੁਰ ਬੱਧ ਕੀਤੀ ਗਈ ਤੀਨ ਤਾਲ 'ਚ ਦ੍ਰੁਤ ਲਯ ਵਿੱਚ 'ਮਨ ਕੇ ਮੰਦਿਰ ਆਯੋ ਰੇ' ਬੰਦਿਸ਼
ਨੋਟਸ
[ਸੋਧੋ]ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ "Bengaluru composer creating new ragas". Deccan Herald (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 2021-08-10. Retrieved 2023-01-13.
- ↑ Mary, S. B. Vijaya (2021-08-05). "Mahesh Mahadev's experiments with ragas". The Hindu (in Indian English). ISSN 0971-751X. Retrieved 2023-01-23.
- ↑ ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:Invalid
<ref>tag; no text was provided for refs named:1 - ↑ 4.0 4.1 "Bhimsen Raga - A Raga Discovered by Mahesh Mahadev" (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). 2021-07-17. Retrieved 2023-01-23.
- ↑ Pinto, Arun (2023-01-19). "Sri Tyagaraja - a New Raga in Carnatic Music by Mahesh Mahadev". News Karnataka (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). Retrieved 2023-01-24.
- ↑ Sharma, Vishal (2019-02-05). "Mahesh Mahadev - Indian Talent Magazine | Musician" (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). Retrieved 2023-01-24.