ਭੰਡਾਰਾ ਚਿਨੌਰ ਚਾਵਲ
ਭੰਡਾਰਾ ਚਿਨੂਰ ਚੌਲ (ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ: Bhandara Chinor rice) ਗੈਰ- ਬਾਸਮਤੀ ਖੁਸ਼ਬੂਦਾਰ ਚੌਲਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਕਿਸਮ ਹੈ ਜੋ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਉਗਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।[1] ਇਹ ਭੰਡਾਰਾ ਜ਼ਿਲੇ ਦੇ ਭੰਡਾਰਾ, ਪੌਣੀ, ਤੁਮਸਰ, ਮੋਹਾਡੀ, ਸਕੋਲੀ, ਲਖਾਨੀ, ਅਤੇ ਲਖੰਦੂਰ ਦੇ ਤਾਲੁਕਾਂ ਵਿੱਚ ਆਮ ਅਤੇ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਫਸਲ ਹੈ।[2][3]
ਇਸਦੇ ਭੂਗੋਲਿਕ ਸੰਕੇਤ (GI) ਟੈਗ ਦੇ ਤਹਿਤ, ਇਸਨੂੰ "ਭੰਡਾਰਾ ਚਿਨੂਰ ਚੌਲ" ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[4]
ਚਿਨੌਰ ਚੌਲ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਬਾਲਾਘਾਟ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਸਨੂੰ ਬਾਲਾਘਾਟ ਚਿਨੌਰ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਲਈ ਸਤੰਬਰ 2021 ਵਿੱਚ GI ਟੈਗ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਭੰਡਾਰਾ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਲਈ 2023 ਵਿੱਚ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ GI ਟੈਗ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਭੂਗੋਲਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਭੰਡਾਰਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਉੱਤਰ ਵੱਲ ਬਾਲਾਘਾਟ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਨਾਲ ਘਿਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਇਤਿਹਾਸਕ ਰਿਕਾਰਡ
[ਸੋਧੋ]ਭੰਡਾਰਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਚੌਲਾਂ ਦੀ ਇਸ ਕਿਸਮ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕਿਸਾਨ ਪਰਿਵਾਰ 100 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਇਸ ਚੌਲ ਦੀ ਕਿਸਮ ਉਗਾਉਂਦੇ ਆ ਰਹੇ ਹਨ। "ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਚੌਲਾਂ ਦੀਆਂ ਨਸਲਾਂ" ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ, ਚਿਨੋਰ ਚੌਲਾਂ ਨੂੰ 'ਚਿਨੂਰ' ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ 1867 ਤੋਂ ਭੰਡਾਰਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇਸਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ, ਚਿਨੌਰ ਚੌਲ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਜ਼ਮੀਨ ਮਾਲਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਖਾਧੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ।
ਨਾਮ
[ਸੋਧੋ]ਭੰਡਾਰਾ ਚਿਨੂਰ ਚੌਲ ਭੰਡਾਰਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕੀਮਤੀ ਫਸਲ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਇਸਦਾ ਨਾਮ ਇਸ ਉੱਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। "ਚਿਨੂਰ", "ਚਿਨੌਰ" ਜਾਂ "ਚਿਨੌਰ" ਹਿੰਦੀ ਸ਼ਬਦ "ਚਿਕਨਯੁਕਤ ਨੋਕਦਾਰ ਸੁਗੰਧਿਤ ਚਵੂਰ" ਦਾ ਸੰਖੇਪ ਰੂਪ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਚਿਕਨਾਇਯੁਕਤ (ਤੇਲ ਸਮੱਗਰੀ), ਨੋਕਦਾਰ (ਤਿੱਖੀ ਨੋਕਦਾਰ), ਸੁਗੰਧਿਤ (ਸੁਗੰਧਿਤ) ਅਤੇ ਚਾਵੂਰ (ਚਾਵਲ ਦਾ ਸਥਾਨਕ ਨਾਮ)।
"ਚਿਨੂਰ" ਸ਼ਬਦ ("ਚਿਨੂਰ", "ਚਿਨੂਰ" ਜਾਂ "ਚਿਨੌਰ" ਵਰਗੇ ਰੂਪ) ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਤਿੰਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹਨ:[5]
- ਚੀ: "ਚਿਕਨਈ ਯੁਕਤ" ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਚੌਲਾਂ ਦੀ ਉੱਚ ਤੇਲ ਸਮੱਗਰੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।
- ਨਾਉ: "ਨੋਕਦਾਰ" ਤੋਂ ਉਤਪੰਨ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਤਿੱਖੀ ਨੋਕ, ਜੋ ਚੌਲਾਂ ਦੇ ਦਾਣੇ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।
- R: ਸਿਰਫ਼ "ਚੌਲ" ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ
ਸਥਾਨਕ ਨਾਮ
[ਸੋਧੋ]ਇਸਨੂੰ ਭੰਡਾਰਾ ਚਿਨੂਰ ਚੌਲ (भंडारा चिन्नोर तांदूळ) ਜਾਂ ਸਿਰਫ਼ ਚਿਨੂਰ ਚੌਲ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਵੇਰਵਾ
[ਸੋਧੋ]ਭੰਡਾਰਾ ਚਿਨੂਰ ਚੌਲ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਇੱਕ ਖੁਸ਼ਬੂਦਾਰ, ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ ਚੌਲਾਂ ਦੀ ਕਿਸਮ ਹੈ। ਉੱਚ ਖੁਸ਼ਬੂ ਅਲਕੋਹਲ, ਐਲਡੀਹਾਈਡ, ਐਸਟਰ, ਅਤੇ 2-ਐਸੀਟਿਲ-1-ਪਾਈਰੋਲੀਨ (2AP) ਵਰਗੇ ਮਿਸ਼ਰਣਾਂ ਦੇ ਮਿਸ਼ਰਣ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਚੌਲ ਨਰਮ ਅਤੇ ਚਿਪਚਿਪਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਪਕਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਪੱਕਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਚਰਬੀ-ਮੁਕਤ ਅਤੇ ਗਲੂਟਨ-ਮੁਕਤ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਲੰਬਾ ਅਨੁਪਾਤ ਉੱਚ ਹੈ। ਦਰਮਿਆਨੇ-ਦਾਣੇ ਵਾਲੇ ਚੌਲ ਛੂਹਣ ਲਈ ਨਰਮ, ਰੰਗ ਵਿੱਚ ਚਿੱਟੇ, ਅਤੇ ਬਣਤਰ ਵਿੱਚ ਸਖ਼ਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, 18 ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੀ ਸ਼ੈਲਫ ਲਾਈਫ ਦੇ ਨਾਲ, ਇੱਕ ਮਿੱਠਾ ਅਤੇ ਆਕਰਸ਼ਕ ਸੁਆਦ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ।[4]
ਭੂਗੋਲਿਕ ਸੰਕੇਤ
[ਸੋਧੋ]ਇਸਨੂੰ 1 ਜੁਲਾਈ 2023 ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਅਧੀਨ ਭੂਗੋਲਿਕ ਸੰਕੇਤ ਰਜਿਸਟਰੀ ਤੋਂ ਭੂਗੋਲਿਕ ਸੰਕੇਤ (GI) ਸਥਿਤੀ ਟੈਗ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਹ 30 ਅਪ੍ਰੈਲ 2030 ਤੱਕ ਵੈਧ ਹੈ।
ਪਉਨੀ ਤੋਂ ਭੰਡਾਰਾ ਚਿਨੂਰ ਧਨ ਉਤਪਦਕ ਸੰਘ ਨੇ ਭੰਡਾਰਾ ਚਿਨੂਰ ਚੌਲਾਂ ਦੀ ਜੀਆਈ ਰਜਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ। ਮਈ 2020 ਵਿੱਚ ਅਰਜ਼ੀ ਦਾਇਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, 2023 ਵਿੱਚ ਚੇਨਈ ਵਿੱਚ ਭੂਗੋਲਿਕ ਸੰਕੇਤ ਰਜਿਸਟਰੀ ਦੁਆਰਾ ਚੌਲਾਂ ਨੂੰ ਜੀਆਈ ਟੈਗ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ "ਭੰਡਾਰਾ ਚਿਨੂਰ ਚੌਲ" ਨਾਮ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਉਗਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਚੌਲਾਂ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹੋ ਗਿਆ।[6] ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਤੋਂ ਚੌਲਾਂ ਦੀ ਤੀਜੀ ਕਿਸਮ ਅਤੇ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਤੋਂ 35ਵੀਂ ਕਿਸਮ ਦੀ ਵਸਤੂ ਬਣ ਗਈ ਜਿਸਨੇ GI ਟੈਗ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ।[7]
ਜੀਆਈ ਟੈਗ ਚੌਲਾਂ ਨੂੰ ਗੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਵਿਕਰੀ ਅਤੇ ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ ਤੋਂ ਬਚਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਕਾਨੂੰਨੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਇੱਕ ਵਿਲੱਖਣ ਪਛਾਣ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ "A CASE STUDY OF RICE MILLING CLUSTER OF BHANDARA DISTRICT (MS)". ResearchGate GmbH. Retrieved 22 November 2024.
- ↑ "A CASE STUDY OF RICE MILLING CLUSTER OF BHANDARA DISTRICT (MS)". ResearchGate GmbH. Retrieved 22 November 2024.
- ↑ "Connecting Maharashtra to the World" (PDF). MAHARASHTRA INDUSTRY, TRADE AND INVESTMENT FACILITATION (MAITRI). Retrieved 22 November 2024.
- ↑ 4.0 4.1 "GOVERNMENT OF INDIA GEOGRAPHICAL INDICATIONS JOURNAL NO. 158 JULY 15, 2022" (PDF). Intellectual Property India. Retrieved 22 November 2024.[permanent dead link]
- ↑ "Studies on sensory evaluation of Bhandara chinnor rice (Oryza sativa) Kheer" (PDF). International Journal of Veterinary Sciences and Animal Husbandry. Retrieved 22 November 2024.
- ↑ "One District One Product Bhandara | District Bhandara, Government of Maharashtra | India". District Administration © Copyright District Bhandara. Retrieved 22 November 2024.
- ↑ "Maharashtra". Agricultural and Processed Food Products Export Development Authority (APEDA). Retrieved 22 November 2024.