ਮਾਘ ਬਿਹੂ
| ਮਾਘ ਬਿਹੂ | |
|---|---|
| |
| ਅਧਿਕਾਰਤ ਨਾਮ | ਭੋਗਾਲੀ ਬਿਹੂ |
| ਇਸਨੂੰ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ | ਮਘਰ ਦੋਮਾਹੀ, ਮਾਘ ਬਿਹੂ |
| ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਨਾਲ | ਅਸਾਮ ਅਤੇ ਹੋਰ ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬੀ ਰਾਜਾਂ ਦੇ ਲੋਕ |
| ਜਸ਼ਨ | ਮੇਜੀ, ਭੇਲਾ ਘੋਰ |
| ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ | 14 ਜਨਵਰੀ |
| ਖਤਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ | 15 ਜਨਵਰੀ |
| ਮਿਤੀ | 14 ਅਤੇ 15 ਜਨਵਰੀ |
| ਬਾਰੰਬਾਰਤਾ | ਸਾਲਾਨਾ |
| ਸੰਬੰਧਿਤ | ਵਾਢੀ |
ਮਾਘ ਬਿਹੂ (Magh Bihu ਜਾਂ Bhogali Bihu; ਜਿਸਨੂੰ ਭੋਗਲੀ ਬਿਹੂ (ਭੋਗ ਖਾਣ ਦਾ ਭਾਵ ਆਨੰਦ) ਜਾਂ ਮੱਘਰ ਦੋਮਾਹੀ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਅਸਾਮ ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਵਾਢੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ, ਜੋ ਮਾਘ (ਜਨਵਰੀ-ਫਰਵਰੀ) ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਵਾਢੀ ਦੇ ਮੌਸਮ ਦੇ ਅੰਤ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਰਸਮੀ ਸਮਾਪਤੀ ਅਤੇ ਅੱਗ ਦੇ ਦੇਵਤੇ ਅੱਗੇ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਲਈ ਇੱਕ ਅੱਗ (ਮੇਜੀ) ਜਗਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਤਿੱਬਤੀ-ਬਰਮੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਕਚਾਰੀ ਦੇ ਮਗਨ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।[1][2]
ਸੰਖੇਪ ਜਾਣਕਾਰੀ (ਰਸਮ)
[ਸੋਧੋ]ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਨੂੰ ਦਾਅਵਤਾਂ ਅਤੇ ਅੱਗ ਬਾਲਣ ਨਾਲ ਦਰਸਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨੌਜਵਾਨ ਲੋਕ ਬਾਂਸ, ਪੱਤਿਆਂ ਅਤੇ ਘਾਹ-ਫੂਸ ਤੋਂ ਅਸਥਾਈ ਝੌਂਪੜੀਆਂ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੇਜੀ ਅਤੇ ਭੇਲਾਘਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਭੇਲਾਘਰ ਵਿੱਚ ਉਹ ਦਾਅਵਤ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਭੋਜਨ ਖਾਂਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਫਿਰ ਅਗਲੀ ਸਵੇਰ ਝੌਂਪੜੀਆਂ ਨੂੰ ਸਾੜ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਜਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਰਵਾਇਤੀ ਅਸਾਮੀ ਖੇਡਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ''ਟੇਕੇਲੀ ਭੋੰਗਾ'' (ਭਾਂਡਾ ਤੋੜਨਾ) ਅਤੇ ਮੱਝਾਂ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਮਾਘ ਬਿਹੂ ਦੇ ਜਸ਼ਨ ਪਿਛਲੇ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਆਖਰੀ ਦਿਨ, "ਪੂਹ" ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੂਹ ਦੀ 29 ਤਰੀਕ 14 ਜਨਵਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਮਾਘ ਬਿਹੂ ਦਾ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਦਿਨ ਹੈ (ਪਹਿਲਾਂ, ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਮਾਘ ਦੇ ਪੂਰੇ ਮਹੀਨੇ ਤੱਕ ਚੱਲਦਾ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਇਸਦਾ ਨਾਮ ਮਾਘ ਬਿਹੂ ਹੈ)। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਰਾਤ "ਉਰੂਕਾ" (ਪੂਹ ਦੀ 28 ਤਰੀਕ) ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਲੋਕ ਅੱਗ ਬਾਲਦੇ ਹਨ, ਰਾਤ ਦਾ ਖਾਣਾ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਮੌਜ-ਮਸਤੀ ਕਰਦੇ ਹਨ।[3][4]
ਮਾਘ ਬਿਹੂ ਦੌਰਾਨ, ਅਸਾਮ ਦੇ ਲੋਕ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਚੌਲਾਂ ਦੇ ਕੇਕ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸੁੰਗਾ ਪੀਠਾ, ਤਿਲ ਪੀਠਾ ਆਦਿ ਅਤੇ ਨਾਰੀਅਲ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਹੋਰ ਮਿਠਾਈਆਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲਾਰੂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਮਾਘ ਬਿਹੂ ਦਾ ਦਿਨ (ਜਸ਼ਨ)
[ਸੋਧੋ]ਬਿਹੂ ਦਾ ਦਿਨ ਤੜਕੇ ਸਵੇਰੇ "ਮੇਜੀ" ਨਾਮਕ ਕਟਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੀ ਰਸਮ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ, ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਅੱਗ ਬਾਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਪੁਰਖਿਆਂ ਦੇ ਦੇਵਤਿਆਂ ਤੋਂ ਅਸ਼ੀਰਵਾਦ ਲਈ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। "ਮੇਜੀ" ਸ਼ਬਦ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦੇਵਰੀ-ਚੁਟੀਆ ਸ਼ਬਦ " ਮਿਦੀ-ਯੇ-ਜੀ" ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿੱਥੇ "ਮਿਦੀ" "ਪੂਰਵਜ ਦੇਵਤਿਆਂ" ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ, "ਯੇ" ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ "ਅੱਗ" ਅਤੇ "ਜੀ" ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ "ਉੱਡ ਜਾਣਾ" (ਅੱਗ ਨਾਲ ਉੱਡ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੁਰਖਿਆਂ ਦੀਆਂ ਆਤਮਾਵਾਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ), ਜਾਂ "ਅੱਗ" ਲਈ ਪ੍ਰੋਟੋ-ਸਿਨੋ-ਤਿੱਬਤੀ ਸ਼ਬਦ "ਮੇਜ " ( ਤਿੱਬਤੀ ਵਿੱਚ མེ, ਬਰਮੀ ਵਿੱਚ မီး )। ਅੱਗ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅੱਗ ਬੁਝਾਉਣ ਵਾਲੇ ਪਦਾਰਥ, ਹਰੇ ਬਾਂਸ, ਘਾਹ ਅਤੇ ਸੁੱਕੇ ਕੇਲੇ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਨਾਲ ਬਣਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਲੋਕ ਪਰੰਪਰਾ ਅਨੁਸਾਰ, ਅੱਗ ਬਾਲਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਮੇਜੀ ਜਵਾਲਾੁਵਾ (ਮੇਜੀ ਨੂੰ ਗੋਲੀਬਾਰੀ) ਦੀ ਰਸਮ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਜ਼ੇਦਾਰ ਹੈ। ਭੋਰਲ ਅਤੇ ਮੇਜੀ ਦੀ ਪੂਜਾ ਚਿਕਨ, ਚੌਲਾਂ ਦੇ ਕੇਕ, ਚੌਲਾਂ ਦੇ ਬੀਅਰ, ਚੀਰਾ, ਪੀਠਾ, ਅਖੋਈ, ਹੋਰੂਮ, ਦਹੀਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਚੜ੍ਹਾ ਕੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਅੰਤ ਵਿੱਚ, ਭੇਲਾਘਰ ਨੂੰ ਵੀ ਸਾੜ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਲੋਕ ਇੱਕ ਖਾਸ ਤਿਆਰੀ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਿਸਨੂੰ ਮਾਹ-ਕਰਾਈ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਚੌਲਾਂ, ਕਾਲੇ ਛੋਲਿਆਂ ਦਾ ਭੁੰਨੇ ਹੋਏ ਮਿਸ਼ਰਣ ਹੈ। ਨਾਸ਼ਤੇ ਅਤੇ ਦੁਪਹਿਰ ਦੇ ਖਾਣੇ ਵਿੱਚ, ਲੋਕ ਚੌਲਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਮੱਛੀ, ਬੱਤਖ, ਚਿਕਨ ਅਤੇ ਮਟਨ ਕਰੀ ਵਰਗੇ ਕਈ ਰਵਾਇਤੀ ਪਕਵਾਨ ਖਾਂਦੇ ਹਨ, ' ਤੇਂਗਾ ', ' ਆਲੂ ਪਿਟਿਕਾ ' ਅਤੇ ' ਦੋਈ ਸੀਰਾ'।[5] ਮੇਜੀ ਅਤੇ ਭੇਲਾਘਰ ਦੀ ਰਾਖ ਨੂੰ ਬਾਗਾਂ ਜਾਂ ਖੇਤਾਂ ਦੀ ਉਪਜਾਊ ਸ਼ਕਤੀ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਰੁੱਖਾਂ ਅਤੇ ਫਸਲਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[6][7]
ਸੰਬੰਧਿਤ ਤਿਉਹਾਰ
[ਸੋਧੋ]ਮੁੱਖ ਮੀ-ਜੀ ਅਤੇ ਸਾਂਗਕੇਨ ਦੇ ਨਾਲ, ਅਸਾਮ ਅਤੇ ਅਰੁਣਾਚਲ ਵਿੱਚ ਕਈ ਸੰਬੰਧਿਤ ਤਿਉਹਾਰ ਦੇਖੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਮਾਘ ਬਿਹੂ ਦੇ ਸੱਤਵੇਂ ਦਿਨ ਉਹ ਭਾਂਡੇ ਸਾਫ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਦੇਵਤਾ ਬਾਥੂ ਨੂੰ ਪੰਛੀਆਂ ਦੀ ਬਲੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕੈਰੋਲ ਗਾਉਂਦੇ ਹੋਏ, ਭੋਜਨ ਇਕੱਠਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਬਾਹਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਭੇਲਾਘਰ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਵੇਰੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਾੜ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਮਾਘ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਪੂਰਨਮਾਸ਼ੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ, ਖਾਮਤੀ ਲੋਕ ਬੁੱਧ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਇੱਕ ਸਮਾਨ ਅੱਗ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੱਥ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ ਕਿ ਕੋਈ ਹੋਰ ਤਾਈ ਸਮੂਹ ਅਜਿਹੀ ਰਸਮ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ, ਇਹ ਸਿੱਟਾ ਕੱਢਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਬਿਹਤਰ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਖਾਮਤੀਆਂ ਨੇ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਸਥਾਨਕ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਇਸ ਰਸਮ ਨੂੰ ਅਪਣਾਇਆ ਹੋਵੇ ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬੋਧੀ ਰਸਮ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਤ ਹੋ ਗਿਆ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉਸੇ ਦਿਨ ਆਯੋਜਿਤ ਕੇਚਾਈ-ਖਾਤੀ ਪੂਜਾ।[8]
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ Sharma, S. P.; Seema Gupta (2006). Fairs & Festivals Of India. Pustak Mahal. p. 25. ISBN 978-81-223-0951-5.
- ↑ Goswami, Praphulladatta (1995). Festivals of Assam. Anundoram Borooah Institute of Language, Art, and Culture,1995.
- ↑ The New Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica. Vol. 21. 1987. p. 137. ISBN 978-0-85229-571-7.
- ↑ "Assamese calendar". Archived from the original on 2016-02-06. Retrieved 2025-03-17.
- ↑ "The aroma of home Bihu feast". 14 January 2017.
- ↑ Ranjit, Gogoi,. Cultural Heritage of Assam. Janasanyog, Assam, 2008.
- ↑ Brown, W.An outline grammar of the Deori Chutia language . 1895, p.73 .
- ↑ Worship of Kechai-khati which takes place on the same day by Khamtis