ਸਮੱਗਰੀ 'ਤੇ ਜਾਓ

ਮਾਸਟਰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਰਾਓ ਫੁਲੰਬਰੀਕਰ

ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ, ਇੱਕ ਆਜ਼ਾਦ ਵਿਸ਼ਵਕੋਸ਼ ਤੋਂ
Master Krishnarao Phulambrikar
ਜਨਮ20 January 1898
Devachi Alandi, Maharashtra, India
ਮੌਤ(1974-10-20)20 ਅਕਤੂਬਰ 1974
Pune
ਹੋਰ ਨਾਮMaster Krishnarao, Master Krishna
ਪੇਸ਼ਾClassical musician
Vocalist, Film and Drama artist
ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧHindustani music
Marathi Sangeet Natak
Marathi and Hindi film music
ਜੀਵਨ ਸਾਥੀRadhabai Phulambrikar
ਬੱਚੇThree
Parent(s)Ganesh Phulambrikar
Mathurabai Phulambrikar
ਪੁਰਸਕਾਰPadma Bhushan
Sangeet Natak Akademi Fellowship
Vishnudas Bhave Gold Medal
Balgandharva Gold Medal
Sangeetkalanidhi
ਵੈੱਬਸਾਈਟwww.masterkrishnarao.com

ਕ੍ਰਿਸ਼ਣਾਜੀ ਗਣੇਸ਼ ਫੁਲੰਬਰੀਕਰ, ਜੋ ਮਾਸਟਰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਰਾਓ ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਇੱਕ ਸੰਗੀਤਕ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਸਨ-ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਗਾਇਕ, ਕਲਾਸੀਕਲ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਅਤੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਮਾਤਾ।[1] ਉਸ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਰਾਗ ਅਤੇ ਕਈ ਬੰਦਿਸ਼ਾਂ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸੰਗੀਤ ਨਾਟਕ ਅਕਾਦਮੀ ਫੈਲੋਸ਼ਿਪ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਫੁਲੰਬਰੀਕਰ, ਕਈ ਫਿਲਮਾਂ ਦੇ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਵੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਧਰਮਾਤਮਾ, 1935 ਦੀ ਹਿੰਦੀ ਫਿਲਮ ਜਿਸ ਵਿੱੱਚ ਬਾਲ ਗੰਧਰਵ, ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਮਰਾਠੀ ਗਾਇਕ ਅਤੇ 1941 ਵਿੱਚ ਵੀ. ਸ਼ਾਂਤਾਰਾਮ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਿਤ ਪੜੋਸੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।[2][3][4] ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 1971 ਵਿੱਚ ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਣ ਦੇ ਤੀਜੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਨਾਗਰਿਕ ਸਨਮਾਨ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ।[5]

ਜੀਵਨੀ

[ਸੋਧੋ]

ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਰਾਓ ਫੁਲੰਬਰੀਕਰ ਦਾ ਜਨਮ 1898 ਵਿੱਚ ਪੱਛਮੀ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਪੁਣੇ ਦੇ ਇੱਕ ਕਸਬੇ ਦੇਵਾਚੀ ਅਲੰਦੀ ਵਿਖੇ ਦੇਸ਼ਸਥ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਜੋੜੇ ਗਣੇਸ਼ ਫੁਲੰਬਰੀਕਰਨ (ਜੋ ਵੇਦਮੂਰਤੀ ਸਨ) ਅਤੇ ਮਥੁਰਾ ਬਾਈ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ ਸੀ।[6] ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਬਾਲ ਕਲਾਕਾਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮਰਾਠੀ ਥੀਏਟਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕਦਮ ਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸੰਤ ਸਖੂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਭਿਨੇਤਾ-ਗਾਇਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੰਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਕਿ ਨਾਟਯ ਕਲਾ ਪ੍ਰਵਰਤਕ ਮੰਡਲੀ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਮਿਤ ਇੱਕ ਸੰਗੀਤਕ ਨਾਟਕ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਡਰਾਮਾ ਕੰਪਨੀ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਮਿਤ ਹੋਰ ਸੰਗੀਤਕ ਨਾਟਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਟਕ ਕੰਪਨੀ ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਵਾਈ ਗੰਧਰਵ ਤੋਂ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਸਿੱਖਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ ਜੋ ਇਸ ਕੰਪਨੀ ਦੇ ਸੰਗੀਤਕ ਨਾਟਕਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ 1911 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਗਾਇਕ, ਭਾਸਕਰਬੁਵਾ ਬਾਖ਼ਲੇ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਨੇ ਇਸ ਨੌਜਵਾਨ ਲੜਕੇ ਨੂੰ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਗਵਾਲੀਅਰ, ਆਗਰਾ ਅਤੇ ਜੈਪੁਰ ਘਰਾਣਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਗੁਰੂ-ਸ਼ਿਸ਼ਯ ਰਿਸ਼ਤਾ 1922 ਵਿੱਚ ਬਾਖ਼ਲੇ ਦੀ ਮੌਤ ਤੱਕ ਰਿਹਾ। ਬਾਖਲੇ ਦੇ ਅਧੀਨ ਸਿਖਲਾਈ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਬਾਲ ਗੰਧਰਵ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਅਤੇ ਉਸ ਨਾਲ ਜੁੜਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਵੀ ਦਿੱਤਾ, ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਮਰਾਠੀ ਗਾਇਕ ਬਣ ਗਏ ਸੀ ।[7] ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਏਕਲ ਸੰਗੀਤ ਸਮਾਰੋਹ ਉਦੋਂ ਹੋਇਆ ਜਦੋਂ ਉਹ 13 ਸਾਲ ਦੇ ਸਨ (ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ 1930 ਵਿੱਚ ਸੰਗੀਤ ਕਲਾਨਿਧੀ ਦਾ ਖਿਤਾਬ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਕਈ ਸਮਾਰੋਹ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਸਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 1953 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਡੈਲੀਗੇਟ ਵਜੋਂ ਚੀਨ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ।[6]

ਫੁਲੰਬਰੀਕਰ ਨੇ ਪੁਣੇ ਭਾਰਤ ਗਿਆਨ ਸਮਾਜ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਵਜੋਂ ਵੀ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ, ਜੋ ਕਿ ਪੁਣੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਸਲਾਹਕਾਰ ਭਾਸਕਰਬੂਵਾ ਬਾਖ਼ਲੇ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਤ ਇੱਕ ਸੰਗੀਤ ਅਕੈਡਮੀ ਸੀ।[8] ਇੱਕ ਕਲਾਸੀਕਲ ਗਾਇਕ ਅਤੇ ਇੱਕ ਫਿਲਮ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਕਰੀਅਰ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕਈ ਨਾਟਕਾਂ ਲਈ ਸੰਗੀਤ ਦਿੱਤਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੇਨਕਾ, ਸਾਵਿਤ੍ਰੀ, ਆਸ਼ਾ-ਨਿਰਸ਼ਾ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਿਧੀ, ਕੰਹੋਪਾਟਰਾ, ਨੰਦ ਕੁਮਾਰ ਅਤੇ ਬਾਲ ਗੰਧਰਵ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਤ ਇੱਕ ਡਰਾਮਾ ਕੰਪਨੀ ਗੰਧਰਵਾ ਸੰਗੀਤ ਨਾਟਕ ਮੰਡਲੀ ਲਈ ਵਿਧੀ ਲਿਖੀਤ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕੁੱਝ ਨਾਟਕਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕੁਲਵਧੂ, ਏਕ ਹੋਤਾ ਮਹਾਤਰਾ, ਕੋਨੇ ਏਕ ਕਲੀ ਅਤੇ ਭਾਗਯੋਦਯ ਲਈ ਨਾਟਯਨਿਕੇਤਨ ਲਈ ਸੰਗੀਤ ਵੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਦੀ ਮੁੱਖ ਗਾਇਕਾ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਜਯੋਤਸਨਾ ਭੋਲੇ ਸੀ।[6] ਅਕਾਦਮਿਕ ਮੋਰਚੇ ਉੱਤੇ, ਉਸਨੇ ਬਾਖ਼ਲੇ ਦੁਆਰਾ ਸਿਖਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਆਪਣੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸੰਕਲਿਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ 7-ਖੰਡਾਂ ਦੀ ਕਿਤਾਬ, ਰਾਗ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ।[9][10] ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸੰਕੇਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਸੰਗੀਤ, ਸ਼ਿਸ਼ੂ ਸੰਗੀਤ. ਅਮਰ ਸੰਗੀਤ ਮੋਹਨ ਮਾਲ, ਨਾਟਯ ਗੀਤ ਸੰਕੇਤ ਅਤੇ ਚਿਤਰਾ ਗੀਤ ਸੰਦੇਸ਼ ਸਿਰਲੇਖਾਂ ਅਧੀਨ ਪ੍ਰਿੰਟ ਵਿੱਚ ਉਪਲਬਧ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਈ ਸੰਗੀਤਕਾਰਾਂ, ਫਿਲਮ ਅਤੇ ਨਾਟਕ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੱਤੀ। ਰਾਮ ਮਰਾਠੇ, ਯੋਗਿਨੀ ਜੋਗਲੇਕਰ, ਸਰਸਵਤੀ ਰਾਣੇ, ਹਰਿਭਾਉ ਦੇਸ਼ਪਾਂਡੇ, ਅੰਜਨੀਬਾਈ ਕਲਗੁਟਕਰ, ਮਧੂਸੂਦਨ ਕਾਨੇਤਕਰ, ਜੈਮਾਲਾ ਸ਼ੀਲਦਾਰ, Dr.Pabalkar, ਬਾਪੁਰਾਓ ਅਸ਼ਤੇਕਰ, ਦੱਤੋਪੰਤ ਭੋਪ, ਪਿਤਰੇ ਬੂਵਾ, ਸੁਹਾਸ ਦਾਤਾਰ, ਸੁਧਾਕਰ ਜੋਸ਼ੀ, ਰਵਿੰਦਰ ਜੋਸ਼ੀ, ਮੋਹਨ ਕਾਰਵੇ, ਰੰਗਨਾਥ ਕਰਕਰੇ, ਸ਼ਿਵਰਾਮ ਗਾਡਗਿਲ, ਬਲਵੰਤ ਦੀਕਸ਼ਿਤ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਧੀ ਵੀਨਾ ਚਿਟਕੋ ਉਸ ਦੇ ਕੁਝ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸ਼ਗਿਰਦ ਹਨ।[6]

ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸੰਗੀਤ ਕੈਰੀਅਰ

[ਸੋਧੋ]

ਫੁਲੰਬਰੀਕਰ ਨੂੰ ਕਲਾਸੀਕਲ ਸੰਗੀਤ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਦੀਆਂ ਖਿਆਲ ਅਤੇ ਠੁਮਰੀ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁਹਾਰਤ ਹਾਸਲ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਆਗਰਾ ਘਰਾਣੇ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਸਨ।[6] ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰਾਗ ਦੀਆਂ ਬਾਰੀਕੀਆਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਕੇ ਕਈ ਰਾਗਾਂ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਕੀਤੀ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਤਿਲਕ ਕਾਮੋਦ ਅਤੇ ਕੇਦਾਰ ਰਾਗਾਂ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਤਿਲਕ ਕੇਦਾਰ, ਤੋੜੀ ਅਤੇ ਮੱਧਮ' ਤੇ ਮੰਗਲ ਤੋੜੀ, ਕਲਿਆਣ ਅਤੇ ਸ਼ਿਵਰੰਜਨੀ 'ਤੇ ਸ਼ਿਵ ਕਲਿਆਣ, ਬਿਲਾਵਲ' ਤੇ ਬਿਲਵਬਿਭਾਸ ਅਤੇ ਜੌਨਪੁਰੀ ਅਤੇ ਰਾਮਕਲੀ ਰਾਗਾਂ " ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਬਿਭਾਸ ਅਤੇ ਜੌਨਕਲੀ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਕੀਤਾ। ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਨਵੇਂ ਨਾਟਯਪਦ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਪ੍ਰਥਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਕਈ ਬਂਦਿਸ਼ਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਵੀ ਕੀਤੀ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਰਤੀਆ ਮੇਂ ਜਾਗੀ (ਰਾਗ ਨਯਾਕੀ ਕਨਾਹੜਾ) ਲਾਲਨ ਤੁਮਬੀਨਾ ਕੌਨ (ਰਾਗ ਕੌਂਸੀ ਕਨਾਹੜਾ) ਰੰਗ ਰੰਗ ਮੁਖਪੇ (ਰਾਗ ਅੜਾਨਾ) ਚਾਹੂ ਬਰਾਸਨ ਲਗੀ (ਰਾਗ ਭੋਪਾਲੀ) ਕਾਹੂ ਕੀ ਰੀਤ (ਰਾਗ ਮਾਲਕੌਂਸ) ਹੋਰੀ ਖੇਲਾ! [11] ਬਹਾਰ (ਰਾਗ ਪਟਦੀਪ) ਏ ਮਾਂ ਬਾਦਲ ਆਏ (ਰਾਗ ਮਲਹਾਰ)ਮਾਈ ਰੀ ਆਜ (ਰਾਗ ਹਿੰਡੋਲ ਬਹਾਰ) ਮਾਈ ਪ੍ਰੀਤਮ ਕਰੋ ਦੁਲਹਨ ਪੇ (ਰਾਗ ਸ਼ਿਵ ਕਲਿਆਣ) ।[12] ਤੋਰੀ ਬਿਣਤੀ, ਸ਼ਿਆਮਮੋਹਨ ਪਿਆਰੇ , ਖੇਲਤ ਹੈ ਗਿਰੀਧਾਰੀ, ਸ਼ਿਆਮ ਬਜਾਏ ਤੋਰੇ ਘਰ ਮੇ ਮੁਰਲੀਆ (ਸਾਰੇ ਰਾਗ ਭੈਰਵੀ ਵਿੱਚ) ਭੈਰਵੀ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਠੁਮਰੀਆਂ ਸਨ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ 'ਭੈਰਵੀ ਕੇ ਬਾਦਸ਼ਾਹ' ਦਾ ਉਪਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸ਼ੈਲੀ ਨੂੰ 'ਖਿਆਲੀ ਠੁਮਰੀ' ਜਾਂ 'ਮੱਧਗ੍ਰਾਮ ਠੁਮਰੀ "ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ਸੀ ।[13] ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਰਾਗ ਝਿੰਝੌਟੀ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗੀਤ, ਵੰਦੇ ਮਾਤਰਮ ਨੂੰ ਸੁਰ ਬੱਧ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਗੀਤ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗੀਤ ਵਜੋਂ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਅਸਫਲ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ।[6][14] ਡਾ. ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਅੰਬੇਡਕਰ ਦੀ ਬੇਣਤੀ 'ਤੇ, ਮਾਸਟਰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਰਾਓ ਨੇ ਬੁੱਧ ਵੰਦਨਾ ਲਈ ਸੰਗੀਤ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਆਵਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਗਾਇਆ ਵੀ । ਡਾ. ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਅੰਬੇਡਕਰ ਨੇ ਇਸ ਦੀ ਰਿਕਾਰਡਿੰਗ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇਹ ਰਿਕਾਰਡ 14 ਅਕਤੂਬਰ 1956 ਨੂੰ ਨਾਗਪੁਰ ਵਿਖੇ ਆਯੋਜਿਤ ਵਿਸ਼ਾਲ ਧਰਮ ਪਰਿਵਰਤਨ ਸਮਾਰੋਹ ਦੌਰਾਨ ਵਜਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।

ਫ਼ਿਲਮੀ ਕਰੀਅਰ

[ਸੋਧੋ]

ਡਾ. ਕੁਰਤਕੋਟੀ, ਕਰਵੀਰ ਪੀਠ ਦੇ ਸ਼ੰਕਰਾਚਾਰੀਆ ਤੋਂ ਸੰਗੀਤ ਕਲਾਨਿਧੀ ਦਾ ਖਿਤਾਬ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਤ ਫਿਲਮ ਕੰਪਨੀ ਦੁਆਰਾ ਵੀ. ਸ਼ਾਂਤਾਰਾਮ ਅਤੇ ਹੋਰ ਭਾਈਵਾਲਾਂ ਦੀ ਮਲਕੀਅਤ ਵਾਲੀ, ਆਪਣੀ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਫਿਲਮ, ਧਰਮਾਤਮਾ ਲਈ ਸੰਗੀਤ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਠੇਕਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪੁਰਾਣੇ ਸਹਿਯੋਗੀ, ਬਾਲ ਗੰਧਰਵ ਨਾਲ ਦੁਬਾਰਾ ਇਕੱਠੇ ਹੋਏ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਫਿਲਮ ਦੇ ਨਾਇਕ ਸੰਤ ਏਕਨਾਥ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਸੀ।[15][16] 1935 ਵਿੱਚ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਈ ਇਸ ਫਿਲਮ ਵਿੱਚ ਸੋਲਾਂ ਗੀਤ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਬਾਲ ਗੰਧਰਵ ਨੇ ਗਾਏ ਸਨ। ਇੱਕ ਸਾਲ ਬਾਅਦ, ਉਸ ਦੀ ਅਗਲੀ ਹਿੰਦੀ ਫਿਲਮ ਅਮਰ ਜਯੋਤੀ ਦੇ ਨਾਮ ਹੇਠ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਈ, ਜੋ ਦੁਬਾਰਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਭਾਤ ਫਿਲਮ ਕੰਪਨੀ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਸੀ।[17] ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਫਿਲਮ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾਤਮਕ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਵੇਨਿਸ ਫਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਪਹਿਲੀ ਭਾਰਤੀ ਫਿਲਮ ਸੀ। ਵਾਹਾਨ, ਇੱਕ ਹੋਰ ਪ੍ਰਭਾਤ ਪ੍ਰੋਡਕਸ਼ਨ 1937 ਵਿੱਚ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਈ, ਇਸ ਵਾਰ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ, ਕੇ. ਨਾਰਾਇਣ ਕਾਲੇ ਨਾਲ, ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਅਗਲੀ ਫਿਲਮ ਸੀ, ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੰਗੀਤਕ ਗੋਪਾਲ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ 1938 ਵਿੱਚ ਦਾਮਲੇ ਅਤੇ ਐਸ ਫੱਤਲਾਲ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।[18][19] ਉਸਨੇ 15 ਫਿਲਮਾਂ ਲਈ ਸੰਗੀਤ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪੜੋਸੀ, ਇੱਕ ਹੋਰ ਸ਼ਾਂਤਾਰਾਮ ਫਿਲਮ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ ਅਤੇ ਫਿਲਮ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦਸ ਮਿੰਟ ਦਾ ਗੀਤ, ਲੱਖ ਲੱਖ ਚੰਦੇਰੀ, ਕਥਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਕੋਰੀਓਗ੍ਰਾਫੀ ਦੇ ਨਾਲ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਰਾਜਕਮਲ ਕਲਾਮੰਦਿਰ ਦੁਆਰਾ ਰਿਲੀਜ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਫਿਲਮ ਭਗਤੀਚਾ ਮਾਲਾ ਵਿੱਚ ਸੰਤ ਸਵਾਤਾ ਮਾਲੀ ਦੀ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਫਿਲਮ ਲਈ ਸੰਗੀਤ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇਸ ਫਿਲਮ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਗੀਤ ਵੀ ਗਾਏ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਉਤਸ਼ਾਹੀ ਸੰਗੀਤਕਾਰ-ਵਸੰਤ ਦੇਸਾਈ, ਸੁਧੀਰ ਫਡ਼ਕੇ, ਪੁਰਸ਼ੋਤਮ ਲਕਸ਼ਮਣ ਦੇਸ਼ਪਾਂਡੇ, ਸਨੇਹਲ ਭਟਕਰ, ਦਿਨਕਰਰਾਓ ਅਮੇਬਲ (ਆਲੀਆਸ ਡੀ ਅਮੇਲ ਅਤੇ ਗਜਾਨਨਰਾਓ ਵਟਵੇ) ਉਸ ਦੇ ਸੰਗੀਤਕ ਵਿਚਾਰ ਦੇ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੋਏ।[6]

ਸਨਮਾਨ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਦੇ ਸਾਲ

[ਸੋਧੋ]

ਮਾਸਟਰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਰਾਓ ਫੁਲੰਬਰੀਕਰ ਨੇ 1969 ਵਿੱਚ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਵਿਸ਼ਨੂੰਦਾਸ ਭਾਵੇ ਗੋਲਡ ਮੈਡਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 1971 ਵਿੱਚ ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਣ ਦਾ ਨਾਗਰਿਕ ਸਨਮਾਨ ਦਿੱਤਾ।[6][5] ਉਹ ਬਾਲਗੰਧਰਵ ਗੋਲਡ ਮੈਡਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪਹਿਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਸਨ। ਸੰਗੀਤ ਨਾਟਕ ਅਕਾਦਮੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 1972 ਵਿੱਚ ਸੰਗੀਤ ਨਾਟ ਅਕਾਦਮੀ ਰਤਨ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ।[2] 1961 ਵਿੱਚ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਲਕਵਾ ਹੋ ਗਿਆ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਸ ਨੂੰ 1969 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗਾਇਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਕੈਰੀਅਰ ਛੱਡਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹੋਣਾ ਪਿਆ।[6] ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ 60ਵੀਂ ਜਨਮ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ 'ਤੇ ਪੁਣੇ ਵਿੱਚ 9 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਸੰਗੀਤ ਕਾਨਫਰੰਸ ਦਾ ਮੰਚਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪੂਰੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੰਗੀਤਕਾਰਾਂ ਨੇ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ।[6] ਉਹ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਰ ਤੱਕ ਜਿੰਦਾਂ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਸਕੇ ਅਤੇ 20 ਅਕਤੂਬਰ 1974 ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਦੇਹਾਂਤ ਹੋ ਗਿਆ, ਜਦੋਂ ਉਹ 76 ਸਾਲ ਦੇ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਜੀਵਨੀ, ਬੋਲਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਬੋਲਾ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਜੋ 1985 ਵਿੱਚ ਮਰਨ ਉਪਰੰਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈ ਸੀ।[11] ਹਰ ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪੁਰਸਕਾਰ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਸਾਹਿਤ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ, ਪੁਣੇ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਸੰਗੀਤ ਆਲੋਚਕ ਜਾਂ ਸੰਗੀਤ ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਮਰਾਠਵਾਡਾ ਦੇ ਫੁਲੰਬਰੀ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਉਸ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ ਜਾਲਨਾ, ਮਰਾਠਵਾਡ਼ਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਡਰਾਮਾ ਥੀਏਟਰ ਦਾ ਨਾਮ "ਮਾਸਟਰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਰਾਓ ਫੁਲੰਬਰੀਕਰ ਨਾਟਯਗ੍ਰਹਿ" ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਹਰ ਸਾਲ ਪੁਣੇ ਭਾਰਤ ਗਿਆਨ ਸਮਾਜ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜਨਮ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ ਅਤੇ ਬਰਸੀ ਮਨਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਧੀ, ਵੀਨਾ ਚਿਟਕੋ, ਜਿਸ ਦੀ ਸਤੰਬਰ 2015 ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ, ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਲਾਈਟ ਕਲਾਸੀਕਲ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਸੀ।[20]

ਫ਼ਿਲਮੋਗ੍ਰਾਫੀ

[ਸੋਧੋ]
ਫ਼ਿਲਮ ਸਾਲ. ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਨਿਰਮਾਤਾ ਹੋਰ ਜਾਣਕਾਰੀ
ਧਰਮ ਆਤਮਾ 1935 ਵੀ. ਸ਼ਾਂਤਾਰਾਮ ਪ੍ਰਭਾਤ ਫਿਲਮ ਕੰਪਨੀ ਮੂਲ ਸਿਰਲੇਖ ਮਹਾਤਮਾ
ਅਮਰ ਜਯੋਤੀ 1936 ਵੀ. ਸ਼ਾਂਤਾਰਾਮ ਪ੍ਰਭਾਤ ਫਿਲਮ ਕੰਪਨੀ 3 ਗੀਤ ਗਾਉਣ ਵਾਲੀ ਸ਼ਾਂਤਾ ਆਪਟੇ ਨੇ ਵੀ ਇਸ ਫਿਲਮ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਸੀ।
ਵਾਹਨਾ 1937 ਕੇ. ਨਾਰਾਇਣ ਕਾਲੇ ਪ੍ਰਭਾਤ ਫਿਲਮ ਕੰਪਨੀ ਸ਼ਾਂਤਾ ਆਪਟੇ ਨੇ ਫਿਲਮ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਗਾਇਆ।
ਗੋਪਾਲ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ 1938 ਵਿਸ਼ਣੂਪੰਤ ਗੋਵਿੰਦ ਦਾਮਲੇ, ਸ਼ੇਖ ਫੱਤਲਾਲ ਪ੍ਰਭਾਤ ਫਿਲਮ ਕੰਪਨੀ ਇਸੇ ਨਾਮ ਦੀ 1929 ਦੀ ਮੂਕ ਫ਼ਿਲਮ ਦਾ ਰੀਮੇਕ
ਮਨੂੰਸ 1939 ਵੀ. ਸ਼ਾਂਤਾਰਾਮ ਪ੍ਰਭਾਤ ਫਿਲਮ ਕੰਪਨੀ ਅਨਿਲ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨੇ ਸੰਗੀਤ ਰਚਨਾ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ।
ਆਦਮੀ 1939 ਵੀ. ਸ਼ਾਂਤਾਰਾਮ ਪ੍ਰਭਾਤ ਫਿਲਮ ਕੰਪਨੀ ਮਨੂਸ ਦਾ ਰੀਮੇਕਮਨੂੰਸ
ਪੜੋਸੀ 1941 ਵੀ. ਸ਼ਾਂਤਾਰਾਮ ਪ੍ਰਭਾਤ ਫਿਲਮ ਕੰਪਨੀ ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਮਰਾਠੀ ਵਿੱਚ ਦੋ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ, ਮਰਾਠੀ ਵਿੱਚੋਂ ਨਾਮ ਸ਼ੇਜਾਰੀ ਸੀ।ਸ਼ਰੀਫ
ਲਖਰਾਨੀ 1945 ਵਿਸ਼ਰਾਮ ਬੇਡੇਕਰ ਪ੍ਰਭਾਤ ਫਿਲਮ ਕੰਪਨੀ ਦੁਰਗਾ ਖੋਟੇ ਸਟਾਰਰ
ਵਸੰਤਸੇਨਾ 1942 ਗਜਾਨਨ ਜਗੀਰਦਾਰ ਪ੍ਰਭਾਤ ਫਿਲਮ ਕੰਪਨੀ ਫ਼ਿਲਮ ਨੇ ਦੂਜੀ ਸਰਬੋਤਮ ਮਰਾਠੀ ਫ਼ਿਲਮ ਲਈ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜਿੱਤਿਆ [21]
ਭਗਤੀਚਾ ਮਾਲਾ 1944 ਕੇਸ਼ਵਰਾਓ ਮਿਤੀ ਪ੍ਰਭਾਤ ਫਿਲਮ ਕੰਪਨੀ ਦੋਭਾਸ਼ੀ (ਮਰਾਠੀ ਵਿੱਚ ਮਾਲੀ) ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਰਾਓ ਨੇ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ।
ਮੇਰੀ ਅਮਾਨਤ 1947 ਪ੍ਰਭਾਕਰ ਗੁਪਤੇ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੀਕਾਂਤ ਸੁਤਾਰ ਵਿਕਾਸ ਤਸਵੀਰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਰਾਓ ਨੇ ਫਿਲਮ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਗਾਇਆ, ਸੰਗੀਤ ਸ਼੍ਰੀਧਰ ਪਾਰਸੇਕਰ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ [22]
ਸੰਤ ਰਾਮਦਾਸ 1949 ਰਾਜਾ ਨੇਨੇ ਭਗਤੀ ਫ਼ਿਲਮ
ਪੂਜਾ 1954 ਭਗਵਾਨ ਦਾਸ ਵਰਮਾ ਵਰਮਾ ਫਿਲਮਾਂ ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀ ਨੇ 'ਰੁਮਝੁਮ ਕੇ ਬਾਜਾਓ ਬੰਸਰੀ ਮੁਰਲੀ "ਗੀਤ ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਰਾਓ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।
ਕੀਚਕ ਵਧ 1959 ਤਾਰਾ ਹਰੀਸ਼ ਅਤੇ ਯਸ਼ਵੰਤ ਪੇਠਕਰ ਮਾਨਿਕ ਸਟੂਡੀਓਜ਼ ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ ਨੇ ਫਿਲਮ ਵਿੱਚ ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀ ਨਾਲ ਇੱਕ ਯੁਗਲ ਗੀਤ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਸੋਲੋ ਗਾਣੇ ਗਾਏ।[23]
ਵਿੱਥੂ ਮਾਝਾ ਲੇਕੁਰਵਾਲਾ 1962 ਦੱਤਾ ਧਰਮਾਧਿਕਾਰੀ ਮਾਨਿਕ ਸਟੂਡੀਓਜ਼ ਆਸ਼ਾ ਭੋਂਸਲੇ ਨੇ ਫਿਲਮ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗੀਤ ਗਾਇਆ [24]
ਤਾਈ ਤੇਲਿਨ 1967 ਆਰੀਅਨ ਫਿਲਮ ਕੰਪਨੀ ਤਾਈ ਤੇਲਿਨ ਬਾਰੇ ਇੱਕ ਬਾਇਓਪਿਕ

ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ

[ਸੋਧੋ]

 

ਫਿਲਮੋਗ੍ਰਾਫੀ

[ਸੋਧੋ]
ਫ਼ਿਲਮ ਸਾਲ. ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਨਿਰਮਾਤਾ ਹੋਰ ਜਾਣਕਾਰੀ
ਧਰਮਾਤਮਾ 1935 ਵੀ. ਸ਼ਾਂਤਾਰਾਮ ਪ੍ਰਭਾਤ ਫਿਲਮ ਕੰਪਨੀ ਮੂਲ ਸਿਰਲੇਖ ਮਹਾਤਮਾ
ਅਮਰ ਜਯੋਤੀ 1936 ਵੀ. ਸ਼ਾਂਤਾਰਾਮ ਪ੍ਰਭਾਤ ਫਿਲਮ ਕੰਪਨੀ 3 ਗੀਤ ਗਾਉਣ ਵਾਲੀ ਸ਼ਾਂਤਾ ਆਪਟੇ ਨੇ ਵੀ ਇਸ ਫਿਲਮ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਸੀ।
ਵਹਾਂ 1937 ਕੇ. ਨਾਰਾਇਣ ਕਾਲੇ ਪ੍ਰਭਾਤ ਫਿਲਮ ਕੰਪਨੀ ਸ਼ਾਂਤਾ ਆਪਟੇ ਨੇ ਫਿਲਮ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਗਾਇਆ।
ਗੋਪਾਲ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ 1938 ਵਿਸ਼ਣੂਪੰਤ ਗੋਵਿੰਦ ਦਾਮਲੇ, ਸ਼ੇਖ ਫੱਤਲਾਲ ਪ੍ਰਭਾਤ ਫਿਲਮ ਕੰਪਨੀ ਇਸੇ ਨਾਮ ਦੀ 1929 ਦੀ ਮੂਕ ਫ਼ਿਲਮ ਦਾ ਰੀਮੇਕ
ਮਾਨੁਸ 1939 ਵੀ. ਸ਼ਾਂਤਾਰਾਮ ਪ੍ਰਭਾਤ ਫਿਲਮ ਕੰਪਨੀ ਅਨਿਲ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨੇ ਸੰਗੀਤ ਰਚਨਾ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ।
ਆਦਮੀ 1939 ਵੀ. ਸ਼ਾਂਤਾਰਾਮ ਪ੍ਰਭਾਤ ਫਿਲਮ ਕੰਪਨੀ ਮਾਨੂਸ ਦਾ ਰੀਮੇਕਮਨੂੰਸ
ਪੜੋਸੀ 1941 ਵੀ. ਸ਼ਾਂਤਾਰਾਮ ਪ੍ਰਭਾਤ ਫਿਲਮ ਕੰਪਨੀ ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਮਰਾਠੀ ਵਿੱਚ ਦੋ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ, ਮਰਾਠੀ ਵਿੱਚੋਂ ਨਾਮ ਸ਼ੇਜਾਰੀ ਸੀ।ਸ਼ਰੀਫ
ਲਾਖਰਾਨੀ 1945 ਵਿਸ਼ਰਾਮ ਬੇਡੇਕਰ ਪ੍ਰਭਾਤ ਫਿਲਮ ਕੰਪਨੀ ਦੁਰਗਾ ਖੋਟੇ ਸਟਾਰਰ
ਵਸੰਤਸੇਨਾ 1942 ਗਜਾਨਨ ਜਗੀਰਦਾਰ ਪ੍ਰਭਾਤ ਫਿਲਮ ਕੰਪਨੀ ਫ਼ਿਲਮ ਨੇ ਦੂਜੀ ਸਰਬੋਤਮ ਮਰਾਠੀ ਫ਼ਿਲਮ ਲਈ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜਿੱਤਿਆ [21]
ਭਗਤੀਚਾ ਮਾਲਾ 1944 ਕੇਸ਼ਵਰਾਓ ਦਤੇ ਪ੍ਰਭਾਤ ਫਿਲਮ ਕੰਪਨੀ ਦੋਭਾਸ਼ੀ (ਮਰਾਠੀ ਵਿੱਚ ਮਾਲੀ) ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਰਾਓ ਨੇ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ।
ਮੇਰੀ ਅਮਾਨਤ 1947 ਪ੍ਰਭਾਕਰ ਗੁਪਤੇ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੀਕਾਂਤ ਸੁਤਾਰ ਵਿਕਾਸ ਤਸਵੀਰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਰਾਓ ਨੇ ਫਿਲਮ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਗਾਇਆ, ਸੰਗੀਤ ਸ਼੍ਰੀਧਰ ਪਾਰਸੇਕਰ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ [22]
ਸੰਤ ਰਾਮਦਾਸ 1949 ਰਾਜਾ ਨੇਨੇ ਭਗਤੀ ਫ਼ਿਲਮ
ਪੂਜਾ 1954 ਭਗਵਾਨ ਦਾਸ ਵਰਮਾ ਵਰਮਾ ਫਿਲਮਾਂ ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀ ਨੇ 'ਰੁਮਝੁਮ ਕੇ ਬਜਾਓ ਬੰਸਰੀ ਮੁਰਲੀ "ਗੀਤ ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਰਾਓ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।
ਕੀਚਕ ਵਧ 1959 ਤਾਰਾ ਹਰੀਸ਼ ਅਤੇ ਯਸ਼ਵੰਤ ਪੇਠਕਰ ਮਾਨਿਕ ਸਟੂਡੀਓਜ਼ ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ ਨੇ ਫਿਲਮ ਵਿੱਚ ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀ ਨਾਲ ਇੱਕ ਯੁਗਲ ਗੀਤ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਸੋਲੋ ਗਾਣੇ ਗਾਏ।[23]
ਵਿੱਥੂ ਮਾਝਾ ਲੇਕੁਰਵਾਲਾ 1962 ਦੱਤਾ ਧਰਮਾਧਿਕਾਰੀ ਮਾਨਿਕ ਸਟੂਡੀਓਜ਼ ਆਸ਼ਾ ਭੋਂਸਲੇ ਨੇ ਫਿਲਮ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗੀਤ ਗਾਇਆ [24]
ਤਾਈ ਤੇਲਿਨ 1967 ਆਰੀਅਨ ਫਿਲਮ ਕੰਪਨੀ ਤਾਈ ਤੇਲਿਨ ਬਾਰੇ ਇੱਕ ਬਾਇਓਪਿਕ
  1. ↑ "Krishnarao Phulambrikar". Vijaya Parrikar Library. 2016. Retrieved 15 July 2016.
  2. ↑ 2.0 2.1 "Sangeet Natak Akademi Fellowship". Sangeet Natak Akademi. 2016. Archived from the original on 27 July 2016. Retrieved 16 July 2016.
  3. ↑ "Dharmatma on IMDb". IMDb. 2016. Retrieved 15 July 2016.
  4. ↑ "Padosi on IMDb". IMDb. 2016. Retrieved 15 July 2016.
  5. ↑ 5.0 5.1 "Padma Awards" (PDF). Ministry of Home Affairs, Government of India. 2016. Archived from the original (PDF) on 15 October 2015. Retrieved 3 January 2016.
  6. ↑ 6.00 6.01 6.02 6.03 6.04 6.05 6.06 6.07 6.08 6.09 "Krishnarao Phulambrikar 'Krishnadas'". Swar Ganga Music Foundation. 2016. Archived from the original on 1 ਸਤੰਬਰ 2017. Retrieved 15 July 2016.
  7. ↑ "1898 – 1974 Master Krishnaji Prabhakar Khadilkar". FB1. 2016. Retrieved 15 July 2016.
  8. ↑ "The Pillars & Mentors". Pune Bharat Gayan Samaj. 2016. Archived from the original on 31 ਮਾਰਚ 2018. Retrieved 16 July 2016.
  9. ↑ "Books on Indian Classical Music". Swar Ganga Music Foundation. 2016. Retrieved 16 July 2016.[permanent dead link]
  10. ↑ "Master Krishnarao (1897- )". Moutal. 2016. Retrieved 16 July 2016.
  11. ↑ 11.0 11.1 "Agra gharana & areas of Impact" (PDF). Shodh Ganga. 2016. Retrieved 16 July 2016.
  12. ↑ "The raags of the Ganesh pandals: The magic of Master Krishnarao". Scroll.in. 19 September 2015. Retrieved 16 July 2016.
  13. ↑ "Regional Varieties of Thumri". Nad Sadhna. 2016. Archived from the original on 22 March 2016. Retrieved 16 July 2016.
  14. ↑ ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named वंदे मातरम्
  15. ↑ "The Talkie Era". Colostate. 2016. Retrieved 16 July 2016.
  16. ↑ "Full Cast & Crew". IMDb. 2016. Retrieved 15 July 2016.
  17. ↑ "Amar Jyoti (1936)". IMDb. 2016. Retrieved 15 July 2016.
  18. ↑ "Wahan (1937)". IMDb. 2016. Retrieved 15 July 2016.
  19. ↑ "Gopal Krishna (1938)". IMDb. 2016. Retrieved 15 July 2016.
  20. ↑ "Musical Nite in memory of late Usha Ghosh". Afternoon Despatch and Courier. 22 September 2015. Archived from the original on 21 August 2016. Retrieved 16 July 2016.
  21. ↑ 21.0 21.1 "9th National Film Awards". International Film Festival of India. Archived from the original on 2 December 2016. Retrieved 16 July 2016.
  22. ↑ 22.0 22.1 "Indian films and posters from 1930". Bombay Mann. 2016. Retrieved 16 July 2016.
  23. ↑ 23.0 23.1 "Keechak Vadh". Hindi Geet Mala. 2016. Retrieved 16 July 2016.
  24. ↑ 24.0 24.1 "Marathi Songs's Lyrics". Geet Manjusha. 2016. Retrieved 16 July 2016.
"https://pa.wikipedia.org/w/index.php?title=ਮਾਸਟਰ_ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਰਾਓ_ਫੁਲੰਬਰੀਕਰ&oldid=809955" ਤੋਂ ਲਿਆ