ਰਸਿਕਾਪ੍ਰਿਆ
ਰਸਿਕਾਪ੍ਰਿਆ ਕਰਨਾਟਕੀ ਸੰਗੀਤ (ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਸੰਗੀਤਕ ਪੈਮਾਨਾ) ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰਾਗ ਹੈ। ਇਹ ਕਰਨਾਟਕੀ ਸੰਗੀਤ ਦੀ 72ਵੀਂ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਰਾਗ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਆਖਰੀ (72ਵਾਂ) ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਰਾਗ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਕਰਨਾਟਕੀ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਮੁਥੁਸਵਾਮੀ ਦੀਕਸ਼ਿਤਰ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਰਸਮੰਜਰੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਬਣਤਰ ਅਤੇ ਲਕਸ਼ਨ
[ਸੋਧੋ]
ਇਹ 12ਵੇਂ ਚੱਕਰ ਆਦਿੱਤਿਆ ਵਿੱਚ 6ਵਾਂ ਰਾਗ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਪਰਚਲਿਤ ਨਾਮ ਆਦਿੱਤਿਆ-ਸ਼ਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਸੁਰ ਸੰਗਤੀ ਸ ਰੂ ਗੁ ਮੀ ਪਾ ਧੁ ਨੂੰ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਆਰੋਹਣ-ਅਵਰੋਹਣ ਬਣਤਰ (ਚਡ਼੍ਹਦੇ ਅਤੇ ਉਤਰਦੇ ਪੈਮਾਨੇ) ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈ।(ਹੇਠਾਂ ਸੰਕੇਤ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਵੇਰਵਿਆਂ ਲਈ ਕਰਨਾਟਕ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਸਵਰ ਵੇਖੋ):
- ਆਰੋਹਣਃ ਸ ਰੇ3 ਗ3 ਮ2 ਪ ਧ3 ਨੀ3 ਸੰ [a]
- ਅਵਰੋਹਣਃ ਸੰ ਨੀ3 ਧ3 ਪ ਮ2 ਗ3 ਰੇ3 ਸ [b]
(ਪੈਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਤਸਰੂਤੀ ਰਿਸ਼ਭਮ, ਅੰਤਰ ਗੰਧਾਰਮ, ਪ੍ਰਤੀ ਮੱਧਮਮ, ਸ਼ਤਸਰੂਤੀ ਧੈਵਟਮ, ਕਾਕਲੀ ਨਿਸ਼ਾਦਮ ਸੁਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।
ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇਹ ਇੱਕ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਰਾਗ ਹੈ, ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਇੱਕ ਸੰਪੂਰਨਾ ਰਾਗ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਅਰੋਹ-ਅਵਰੋਹ (ਚਡ਼੍ਹਦੇ ਅਤੇ ਉਤਰਦੇ ਪੈਮਾਨੇ) ਵਿੱਚ ਸੱਤ ਸੁਰ ਲਗਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਪ੍ਰਤੀ ਮੱਧਯਮ ਆਖਰੀ ਸ਼ੁੱਧ ਮੱਧਮਮ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ, ਚਲਾਨਾਟਾ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ 36ਵਾਂ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਸਕੇਲ ਹੈ।
ਜਨਯ ਰਾਗਮ
[ਸੋਧੋ]ਰਸਿਕਾਪ੍ਰਿਆ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨਾਲ ਜੁਡ਼ੇ ਕੁਝ ਛੋਟੇ ਜਨਯ ਰਾਗਮ (ਉਤਪੰਨ ਸਕੇਲ) ਹਨ। ਰਸਿਕਾਪ੍ਰਿਯ ਨਾਲ ਜੁਡ਼ੇ ਸਕੇਲਾਂ ਦੀ ਪੂਰੀ ਸੂਚੀ ਲਈ ਜਨਯ ਰਾਗਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵੇਖੋ।
ਰਚਨਾਵਾਂ
[ਸੋਧੋ]ਇੱਥੇ ਰਸਿਕਾਪ੍ਰਿਆ ਲਈ ਸੈੱਟ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸੰਗੀਤ ਸਮਾਰੋਹਾਂ ਵਿੱਚ ਗਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਕੁਝ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਨ।
- ਕੋਟੇਸ਼ਵਰ ਅਈਅਰ ਦੁਆਰਾ ਅਰੁਲ ਸੇਇਆ
- ਪਾਵਨਾ ਤਨਯਾ ਪਲਾਯਮ ਡਾ. ਐਮ. ਬਾਲਾਮੁਰਲੀਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ
- ਮੁਥੂਸਵਾਮੀ ਦੀਕਸ਼ਿਤਰ ਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀਂਗਾਰਾ ਰਸਮੰਜਰੀਮ
- ਕੁੱਟੀਕੁੰਨੀ ਥੰਗਚੀ ਦੁਆਰਾ ਪਰੀਪਾਹੀ ਪਾਈ
- ਚੰਦਰਪੋਥਰ (ਬੀ. ਸ਼ਸ਼ੀਕੁਮਾਰ) ਦੁਆਰਾ ਵੀਨਾ ਗਣ ਪ੍ਰੀਏ ਵਰਨਮ
- ਮੁਥੀਆ ਭਾਗਵਤਾਰ ਦੁਆਰਾ ਰਜਤ ਸਭਾ ਨਾਇਕੇਨੇ
ਫ਼ਿਲਮੀ ਗੀਤ
[ਸੋਧੋ]| ਗੀਤ. | ਫ਼ਿਲਮ | ਸੰਗੀਤਕਾਰ | ਗਾਇਕ |
|---|---|---|---|
| ਸੰਗੀਤਮ | ਕੋਇਲ ਪੁਰਾ | ਇਲੈਅਰਾਜਾ | ਐੱਸ. ਜਾਨਕੀ |
| ਕੰਨਿਲ ਪਾਰਵਾਈ | ਨਾਨ ਕਦਵੁਲ | ਸ਼੍ਰੇਆ ਘੋਸ਼ਾਲ | |
| ਏਥਨਈ ਪਾਵਮ ਉੰਦੂ | ਉਲਿਨ ਓਸਾਈ | ਸ਼੍ਰੀਰਾਮ ਪਾਰਥਾਸਾਰਥੀ, ਇਲੈਅਰਾਜਾ | |
| ਡਿੰਗ ਡੌਂਗ | ਜੀ ਜੀ। | ਵਿਦਿਆਸਾਗਰ | ਮਧੂ ਬਾਲਾਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ, ਮਧੂਸ੍ਰੀਮਧੂਸ਼੍ਰੀ |
| ਉਥਿਰਾ ਉਥਿਰਾ | ਪੋਨ ਮਾਨਿਕਵੇਲ | ਡੀ. ਇਮਾਨ | ਸ਼੍ਰੀਕਾਂਤ ਹਰੀਹਰਨ, ਸ਼੍ਰੇਆ ਘੋਸ਼ਾਲ |
ਸਬੰਧਤ ਰਾਗਮ
[ਸੋਧੋ]ਇਹ ਭਾਗ ਇਸ ਰਾਗ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪਹਿਲੂ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਰਸਿਕਾਪ੍ਰਿਯ ਦੇ ਨੋਟਸ ਜਦੋਂ ਗ੍ਰਹਿ ਭੇਦਮ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਤਬਦੀਲ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ 2 ਹੋਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਰਾਗਮ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਅਰਥਾਤ, ਮਾਇਆਮਲਾਵਾਗੌਲਾ (ਰਾਗਮ ਜਿਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਪਾਠਾਂ ਨੂੰ ਸਿਖਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਿਮਹੇਂਦਰਾਮਾਧਿਆਮਮ ਗ੍ਰਹਿ ਭੇਦਮ, ਰਾਗ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਦਜਮ ਨੂੰ ਅਗਲੇ ਸੁਰ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਅਨੁਸਾਰੀ ਨੋਟ ਆਵਿਰਤੀ ਨੂੰ ਇੱਕੋ ਜਿਹਾ ਰੱਖਣ ਲਈ ਚੁੱਕਿਆ ਗਿਆ ਕਦਮ ਹੈ। ਹੋਰ ਵੇਰਵਿਆਂ ਅਤੇ ਇੱਕ ਉਦਾਹਰਣ ਲਈ ਮਾਇਆਮਲਾਵਾਗੋਵਲਾ ਉੱਤੇ ਗ੍ਰਹਿ ਭੇਦਮ ਵੇਖੋ।