ਰਹਸ ਬਿਹਾਰੀ ਦਿਵੇਦੀ
ਰਹਿਸ ਬਿਹਾਰੀ ਦਿਵੇਦੀ (ਜਨਮ 2 ਜਨਵਰੀ 1947)[1] ਜਬਲਪੁਰ, ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਇੱਕ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿਦਵਾਨ ਅਤੇ ਕਵੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਸਾਲ 2012 ਵਿੱਚ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਲਈ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਸਰਟੀਫਿਕੇਟ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[2] ਉਹ ਪਹਿਲਾਂ ਰਾਣੀ ਦੁਰਗਾਵਤੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਜਬਲਪੁਰ ਵਿੱਚ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਮੁਖੀ ਸਨ।[1][3]
ਜੀਵਨ[ਸੋਧੋ]
ਰਹਿਸ ਬਿਹਾਰੀ ਦਾ ਜਨਮ ਇਲਾਹਾਬਾਦ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ।[1] ਉਸਨੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਅਚਾਰੀਆ ( ਮਾਸਟਰ ਆਫ਼ ਆਰਟਸ ) ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਾਹਿਤ ਰਤਨ ਅਤੇ ਐਮਲਿਟ ਡਿਗਰੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀਆਂ। ਉਸਨੇ 1977 ਵਿੱਚ ਰਾਣੀ ਦੁਰਗਾਵਤੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ 1960 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਰਚਿਤ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੇ ਆਲੋਚਨਾਤਮਕ ਅਧਿਐਨ ਉੱਤੇ ਆਪਣੇ ਥੀਸਿਸ ਦੇ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਪੀਐਚਡੀ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।[4] ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਹ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਵਜੋਂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਦੌਰਾਨ 16 ਡਾਕਟਰੇਟ ਥੀਸਿਸ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਕੀਤੀ।[4] ਉਸ ਕੋਲ ਪੋਸਟ-ਡਾਕਟੋਰਲ ਵਿਦਿਆਵਾਚਸਪਤੀ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਵੀ ਹੈ।[1]
ਮੁੱਖ ਕੰਮ[ਸੋਧੋ]
ਰਹਿਸ ਬਿਹਾਰੀ ਦਿਵੇਦੀ ਨੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ, ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਕਈ ਕਿਤਾਬਾਂ ਅਤੇ 50 ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੇਪਰ ਲਿਖੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਹਨ-[1]
- 7ਵੇਂ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਰਚੇ ਗਏ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਮਹਾਕਾਵਯਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਆਲੋਚਨਾਤਮਕ ਅਧਿਐਨ (संस्कृत महाकाव्यों का समलोचनात्मक अध्ययन १९६१-१९७० तक) (1977) - ਰਾਣੀ ਦੁਰਗਾਵਤੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਜਬਲਪੁਰ ਵਿੱਚ ਪੀਐਚਡੀ ਥੀਸਿਸ।[4] ਇਸ ਥੀਸਿਸ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿੱਚ 1947 ਤੋਂ 1970 ਦਰਮਿਆਨ ਰਚਿਤ 156 ਮਹਾਂਕਾਵਿਆਂ ਨੂੰ ਸੂਚੀਬੱਧ ਕੀਤਾ।[5]
- ਅਰਵਾਚੀਨਾਸੰਸਕ੍ਰਿਤਮਹਾਕਾਵਿਆਨੁਸ਼ੀਲਮ (अर्वाचीन संस्कृतमहाकाव्यानुशीलनम्) (1981) - 134 ਪੰਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਆਧੁਨਿਕ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਗ੍ਰੰਥ। ਸਾਗਰ ਵਿੱਚ ਸਾਗਰਿਕਾ ਸਮਿਤੀ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ।
- ਸਾਹਿਤਵਿਮਰਸ਼: (ਸਾਹਿਤਵਿਮਰਸ਼ः) (2002) - ਭਾਰਤੀ ਸਾਹਿਤ 'ਤੇ ਖੋਜ ਲੇਖਾਂ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ। ਸੰਪੂਰਨਾਨੰਦ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤISBN 8172700954, 9788172700959.
- ਸਵਾਸਤਿਸਂਦੇਸ਼ਹ (स्वस्तिसन्देशः)
- ਸਵਰਿਤਸਂਦੇਸ਼ਹ (स्वरितसन्देशः)
- ਸੰਸਕ੍ਰਿਤਵਾਣਮਯ ਵਿਜਾਨਮ (संस्कृतवाङ्मये विज्ञानम्)
- ਤੀਰਥਭਾਰਤਮ (तीर्थभारतम्) (2010) - ਭਾਰਤੀ ਤੀਰਥ ਸਥਾਨਾਂ 'ਤੇ ਕਵਿਤਾ
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 Tripathi, Radha Vallabh, ed. (2012). संस्कृतविद्वत्परिचायिका – Inventory of Sanskrit Scholars (PDF). New Delhi, India: Rashtriya Sanskrit Sansthan. p. 80. ISBN 978-93-8611-185-2. Retrieved 16 April 2012.
- ↑ "President Patil gives away awards to Sanskrit, Persian, Arabic, Pali Prakrit scholars". WebIndia123. 20 June 2012. Archived from the original on 15 ਜੁਲਾਈ 2014. Retrieved 18 October 2012.
- ↑ "आदिकाल से रही स्त्रियों के प्रति पुरुषों की उदार भावना" [From the beginning, men had noble opinion of women]. Jagran Yahoo (in ਹਿੰਦੀ). 23 September 2012. Retrieved 18 October 2012.
- ↑ 4.0 4.1 4.2 "Sanskrit Theses". Rani Durgavati University. Archived from the original on 22 ਅਗਸਤ 2012. Retrieved 18 October 2012.
- ↑ Jog, Keshav Pandurang (1999). Hino, Shoun; Deodhar, Lalita (eds.). Wisdom in Indian tradition: Prof. K.P. Jog felicitation volume: Volume 1 of Pāṇinīya śodha saṃsthāna granthamāla. Delhi, India: Pratibha Prakashan. p. 243. ISBN 9788177020052.