ਰੀਤਾ ਗਾਂਗੁਲੀ
ਰੀਤਾ ਗਾਂਗੁਲੀ | |
|---|---|
| ਜਨਮ | ਲਖਨਊ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਭਾਰਤ |
| ਪੇਸ਼ਾ | ਕਲਾਸੀਕਲ ਸੰਗੀਤਕਾਰ |
| ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ | ਹਿੰਦੂਸਤਾਨੀ ਸੰਗੀਤ |
| ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ | ਕੇਸ਼ਵ ਕੋਠਾਰੀ |
| ਬੱਚੇ | ਇੱਕ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਇੱਕ ਧੀ ਮੇਘਨਾ ਕੋਠਾਰੀ |
| Parent(s) | ਕੇ. ਐਲ. ਗਾਂਗੁਲੀ ਮੀਨਾ |
| ਪੁਰਸਕਾਰ | ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ ਸੰਗੀਤ ਨਾਟਕ ਅਕਾਦਮੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਿਯਦਰਸ਼ੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਸ਼ਿਰੋਮਣੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਕ੍ਰਿਟਿਕਸ ਸਰਕਲ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ ਪੁਰਸਕਾਰ ਬ੍ਰੌਡਕਾਸਟਰਜ਼ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਲਾਈਫਟਾਈਮ ਅਚੀਵਮੈਂਟ ਪੁਰਸਕਾਰ |
ਰੀਤਾ ਗਾਂਗੁਲੀ (ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ: Rita Ganguly) ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਕਲਾਵਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਮਾਹਰ ਹੈ। ਇੱਕ ਨਿਪੁੰਨ ਡਾਂਸਰ, ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਅਤੇ ਗਾਇਕਾ, ਉਸਨੂੰ 2000 ਵਿੱਚ ਸੰਗੀਤ ਨਾਟਕ ਅਕਾਦਮੀ ਪੁਰਸਕਾਰ[1] ਅਤੇ 2003 ਵਿੱਚ ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[2] ਉਹ ਅਦਾਕਾਰਾ ਮੇਘਨਾ ਕੋਠਾਰੀ ਦੀ ਮਾਂ ਅਤੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਰਵਿੰਦਰ ਸੰਗੀਤ ਗਾਇਕਾ ਗੀਤਾ ਘਟਕ ਦੀ ਛੋਟੀ ਭੈਣ ਹੈ।
ਜੀਵਨੀ
[ਸੋਧੋ]ਰੀਤਾ ਗਾਂਗੁਲੀ ਦਾ ਜਨਮ ਲਖਨਊ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬੰਗਾਲੀ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਹ ਕੇਐਲ ਗਾਂਗੁਲੀ ਅਤੇ ਮੀਨਾ ਗਾਂਗੁਲੀ ਦੀ ਧੀ ਹੈ। ਕੇਐਲ ਗਾਂਗੁਲੀ ਇੱਕ ਆਜ਼ਾਦੀ ਘੁਲਾਟੀਏ ਅਤੇ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਸਨ। 1938 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਹੈਰਾਲਡ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਸੰਪਾਦਕ ਬਣਨ ਲਈ ਚੁਣਿਆ, ਜੋ ਕਿ ਨਹਿਰੂ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ ਇੱਕ ਅਖਬਾਰ ਸੀ।[3][4]
ਇਸ ਲਈ ਰੀਤਾ ਲਖਨਊ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਹੋਈ, ਜਿੱਥੇ ਇਹ ਅਖ਼ਬਾਰ ਸਥਿਤ ਸੀ। ਉਸਨੇ 12 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਗੋਪੇਸ਼ਵਰ ਬੈਨਰਜੀ ਤੋਂ ਰਬਿੰਦਰ ਸੰਗੀਤ ਸਿੱਖਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।[3] ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਹ ਆਪਣੀ ਵੱਡੀ ਭੈਣ, ਗੀਤਾ ਘਟਕ ਦੇ ਨਾਲ ਵਿਸ਼ਵ-ਭਾਰਤੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਕਲਾਵਾਂ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦੇਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਕਥਕਲੀ ਅਤੇ ਮਨੀਪੁਰੀ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਨਾਚ ਰੂਪਾਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਈ।[4] ਉਸਨੇ ਕਥਕਲੀ ਵਿੱਚ ਅੱਗੇ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਗੁਰੂਆਂ, ਕੁੰਚੂ ਕੁਰੂਪ ਅਤੇ ਚੰਦੂ ਪਨੀਕਰ[5] ਤੋਂ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਮਾਰਥਾ ਗ੍ਰਾਹਮ ਸਕੂਲ, ਨਿਊਯਾਰਕ ਤੋਂ ਆਧੁਨਿਕ ਨਾਚ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਲਈ।[3][4] ਉਸਨੇ ਬੋਲਸ਼ੋਈ ਥੀਏਟਰ, ਰੂਸ ਸਮੇਤ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪੜਾਵਾਂ 'ਤੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਸਕੂਲ ਆਫ਼ ਡਰਾਮਾ (ਐਨਐਸਡੀ) ਵਿੱਚ ਡਾਂਸ ਦੀ ਫੈਕਲਟੀ ਮੈਂਬਰ ਵਜੋਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਈ ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਮੂਵਮੈਂਟ ਅਤੇ ਮਾਈਮ ਦਾ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਕੋਰਸ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ।[3][4][6] ਉਸਨੇ ਤੀਹ ਸਾਲ [6] NSD ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਇਆ ਅਤੇ ਉੱਥੇ ਆਪਣੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਦੌਰਾਨ, ਉਸਨੇ ਪ੍ਰੋਡਕਸ਼ਨ ਅਤੇ ਪੁਸ਼ਾਕ ਡਿਜ਼ਾਈਨਿੰਗ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਣ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[3] ਉਸਨੂੰ ਕਲਾਸੀਕਲ ਥੀਏਟਰ ਦੇ ਮਨੋਰੰਜਨ ਅਤੇ ਵਿਕ੍ਰਿਸ਼ਟਾ ਮਾਧਿਅਮ ਆਡੀਟੋਰੀਅਮ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਯਤਨਾਂ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[3] ਐਨਐਸਡੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ, ਉਸਨੇ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ, ਇੰਗਲੈਂਡ, ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਅਤੇ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਵਰਗੇ ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਕਲਾਸੀਕਲ ਥੀਏਟਰ 'ਤੇ ਵਰਕਸ਼ਾਪਾਂ ਲਗਾਈਆਂ।[3]
ਪੰਜਾਹ ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ, ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਦੌਰਾਨ ਗਾਉਣ ਦੇ ਮੌਕੇ ਨੇ ਉਸਦੇ ਕਰੀਅਰ ਨੂੰ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਗਾਉਣ 'ਤੇ ਵਧੇਰੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।[4] ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਥਕ ਗੁਰੂ ਸ਼ੰਭੂ ਮਹਾਰਾਜ ਤੋਂ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਹੋ ਕੇ, ਉਸਨੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕਈ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਸਿੱਧੇਸ਼ਵਰੀ ਦੇਵੀ, ਇੱਕ ਜਾਣੀ-ਪਛਾਣੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਗਾਇਕਾ, ਨਾਲ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਕੀਤੀ।[3][4] ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਦੌਰਾਨ, ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਗਾਇਕਾ ਬੇਗਮ ਅਖ਼ਤਰ ਗਾਂਗੁਲੀ ਨੂੰ ਮਿਲੀਆਂ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣਾ ਚੇਲਾ ਬਣਾ ਲਿਆ।[3][4] ਗਾਇਕਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਇਹ ਬੰਧਨ 1974 ਵਿੱਚ ਅਖਤਰ ਦੀ ਮੌਤ ਤੱਕ ਕਾਇਮ ਰਿਹਾ।[3]
ਗਾਂਗੁਲੀ ਫੋਰਡ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ ਫੈਲੋ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਉਪ ਮਹਾਂਦੀਪ ਦੀਆਂ ਮਹਿਲਾ ਗਾਇਕਾਵਾਂ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਥੀਸਿਸ ਲਈ ਡਾਕਟਰੇਟ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਹੈ।[3] ਉਸਨੇ 1997 ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਪੰਜਾਹ ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਉਣ ਲਈ, ਸੂਫ਼ੀਵਾਦ ਦੇ ਸੱਤ ਪੜਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਇੱਕ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਪ੍ਰੋਡਕਸ਼ਨ, ਰੂਹ-ਏ-ਇਸ਼ਕ, ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕੀਤਾ।[3] ਉਸਨੂੰ ਨਜ਼ਮਾਂ ਪਸੰਦ ਹੋਣ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਉਰਦੂ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਇੱਕ ਸ਼ੈਲੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਜੀਵਨਾਨੰਦ, ਸ਼ਕਤੀ ਚਟੋਪਾਧਿਆਏ, ਸੁਭਾਸ਼ ਮੁਖਰਜੀ, ਸ਼ੰਖੋ ਘੋਸ਼, ਸੁਨੀਲ ਗੰਗੋਪਾਧਿਆਏ ਅਤੇ ਜੋਏ ਗੋਸਵਾਮੀ ਵਰਗੇ ਬੰਗਾਲੀ ਕਵੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਲਈ ਸੰਗੀਤ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਹੈ।[3] ਉਹ ਸੌਮਿੱਤਰਾ ਚੈਟਰਜੀ ਪ੍ਰੋਡਕਸ਼ਨ, ਹੋਮਾਪਾਖੀ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਸੀ ਜਿਸ ਲਈ ਉਸਨੇ ਥੀਮ ਗੀਤ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਸੀ।[3] ਉਸਨੇ ਕਲਪਨਾ ਲਾਜਮੀ ਦੀ ਇੱਕ ਫੀਚਰ ਫਿਲਮ ਦਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ।[4]
ਗਾਂਗੁਲੀ ਨੇ ਯੂਕੇ ਅਤੇ ਫਰਾਂਸ ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਿਤ ਫੈਸਟੀਵਲ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ ਸਮਾਗਮਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਹ ਕਲਾ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਕਈ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਲੇਖਕ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬਿਸਮਿੱਲਾ ਖਾਨ ਅਤੇ ਬਨਾਰਸ, ਸ਼ਹਿਨਾਈ ਦੀ ਸੀਟ ਅਤੇ ਐ ਮੁਹੱਬਤ... ਬੇਗਮ ਅਖ਼ਤਰ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ।[3] ਉਹ ਕਲਾਧਰਮੀ,[7] ਦੀ ਸੰਸਥਾਪਕ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਕਲਾ ਵਿੱਚ ਨੌਜਵਾਨ ਪ੍ਰਤਿਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਗੈਰ-ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਸੰਸਥਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬੇਗਮ ਅਖ਼ਤਰ ਗ਼ਜ਼ਲ ਅਕੈਡਮੀ, [8] ਗ਼ਜ਼ਲ ਪਰੰਪਰਾ ਨੂੰ ਪਾਲਣ ਲਈ ਇੱਕ ਅਕੈਡਮੀ[3] ਹੈ ਜਿਸਨੇ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਉੱਤਮਤਾ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਦੇਣ ਲਈ ਸਾਲਾਨਾ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਹੈ।[9] ਬੇਗਮ ਅਖ਼ਤਰ 'ਤੇ ਉਸਦਾ ਨਾਟਕ, ਜਮਾਲ-ਏ-ਬੇਗਮ ਅਖ਼ਤਰ,[10] ਕਈ ਮੌਕਿਆਂ 'ਤੇ[6] ਦਾ ਮੰਚਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਮਸ਼ਹੂਰ ਗ਼ਜ਼ਲ ਗਾਇਕ, ਅਨੂਪ ਜਲੋਟਾ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਬੇਗਮ ਅਖ਼ਤਰ[4] ਦੇ ਜੀਵਨ 'ਤੇ ਇੱਕ ਫਿਲਮ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾ ਰਹੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਫਿਲਮ ਨਿਰਮਾਤਾ, ਕੇਤਨ ਮਹਿਤਾ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ, ਏ.ਆਰ. ਰਹਿਮਾਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣਗੇ।[9]
ਰੀਤਾ ਗਾਂਗੁਲੀ ਨੂੰ 2000 ਵਿੱਚ ਸੰਗੀਤ ਲਈ ਸੰਗੀਤ ਨਾਟਕ ਅਕਾਦਮੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਮਿਲਿਆ।[1] ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਉਸਨੂੰ 2003 ਵਿੱਚ ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ ਦੇ ਨਾਗਰਿਕ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ। ਉਹ ਪ੍ਰਿਯਦਰਸ਼ੀ ਪੁਰਸਕਾਰ, ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਸ਼ਿਰੋਮਣੀ ਪੁਰਸਕਾਰ, ਕ੍ਰਿਟਿਕਸ ਸਰਕਲ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ ਪੁਰਸਕਾਰ ਅਤੇ ਸੂਚਨਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰਣ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ ਬ੍ਰੌਡਕਾਸਟਰ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਦੇ ਲਾਈਫਟਾਈਮ ਅਚੀਵਮੈਂਟ ਪੁਰਸਕਾਰ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤਕਰਤਾ ਵੀ ਹੈ।[3]
ਰੀਟਾ ਗਾਂਗੁਲੀ ਕਲਾਧਰਮੀ ਦੀ ਸੰਸਥਾਪਕ ਹੈ,[7] ਪਰਫਾਰਮਿੰਗ ਆਰਟਸ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਲਈ ਇੱਕ ਗੈਰ-ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਸੰਸਥਾ ਅਤੇ ਬੇਗਮ ਅਖਤਰ ਅਕੈਡਮੀ ਆਫ਼ ਗ਼ਜ਼ਲ (BAAG),[8] ਇੱਕ ਗ਼ਜ਼ਲ ਅਕੈਡਮੀ ਹੈ।[3]
ਰੀਤਾ ਗਾਂਗੁਲੀ ਦਾ ਵਿਆਹ ਸੰਗੀਤ ਨਾਟਕ ਅਕਾਦਮੀ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਸਕੱਤਰ ਕੇਸ਼ਵ ਕੋਠਾਰੀ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਜੋੜੇ ਦੇ ਦੋ ਬੱਚੇ ਹਨ, ਪੁੱਤਰ ਅਰਿਜੀਤ ਇੱਕ ਕਵੀ[11] ਅਤੇ ਇੱਕ ਧੀ, ਮੇਘਨਾ ਕੋਠਾਰੀ ਜੋ ਹਿੰਦੀ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਹੈ।[4]
ਉਹ ਫਿਲਮ ਪਰਿਣੀਤਾ (2005 ਫਿਲਮ) ਵਿੱਚ ਨਜ਼ਰ ਆਈ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤਨੂ ਮੋਇਤਰਾ ਦੁਆਰਾ ਰਚੇ ਗਏ ਸਵਾਨੰਦ ਕਿਰਕੀਰੇ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੇ ਗੀਤ ਢਿਨਕ-ਧਨਕ-ਧਾ[12] ਲਈ ਸਿਹਰਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਉਸਨੇ ਫਿਲਮ ਸਰਕਾਰ (2005) ਲਈ ਦੀਨ ਬੰਧੂ ਗੀਤ ਵੀ ਗਾਇਆ ਹੈ।[13]
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ 1.0 1.1 "SNA Award". Sangeet Natak Akademi. 2015. Archived from the original on 17 April 2010. Retrieved 10 February 2015.
- ↑ "Padma Awards" (PDF). Padma Awards. 2015. Archived from the original (PDF) on 15 ਅਕਤੂਬਰ 2015. Retrieved 6 February 2015.
- ↑ 3.00 3.01 3.02 3.03 3.04 3.05 3.06 3.07 3.08 3.09 3.10 3.11 3.12 3.13 3.14 3.15 3.16 3.17 "ITC Sangeet Research Academy". ITC Sangeet Research Academy. 2015. Retrieved 9 February 2015.
- ↑ 4.00 4.01 4.02 4.03 4.04 4.05 4.06 4.07 4.08 4.09 "Telegraph India". Telegraph India. 6 October 2013. Archived from the original on 7 October 2013. Retrieved 10 February 2015.
- ↑ "Chandu Panikkar". 27 June 2014. Retrieved 10 February 2015.
- ↑ 6.0 6.1 6.2 "Portrait of the artist". 9 February 2015. Retrieved 9 February 2015.
- ↑ 7.0 7.1 "Kaladharmi". Kaladharmi. 2015. Archived from the original on 10 February 2015. Retrieved 10 February 2015.
- ↑ 8.0 8.1 "BAAG". Kaladharmi. 2015. Archived from the original on 10 February 2015. Retrieved 10 February 2015.
- ↑ 9.0 9.1 "The Hindu". 3 October 2014. Retrieved 9 February 2015.
- ↑ "NSD". NSD. 2015. Archived from the original on 10 February 2015. Retrieved 10 February 2015.
- ↑ "Details: Vani Prakashan". www.vaniprakashan.in. Archived from the original on 6 August 2021. Retrieved 2021-03-08.
- ↑ Listen to Dhinak Dhinak Dha Song by Rita Ganguly on Gaana.com, archived from the original on 2020-12-01, retrieved 2021-03-08
- ↑ Deen Bandhu (Full Song) - Sarkar - Download or Listen Free - JioSaavn (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)), retrieved 2021-03-08