ਵਸੰਤਰਾਓ ਦੇਸ਼ਪਾਂਡੇ
ਵਸੰਤਰਾਓ ਦੇਸ਼ਪਾਂਡੇ (2 ਮਈ 1920-30 ਜੁਲਾਈ 1983) ਇੱਕ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਕਲਾਸੀਕਲ ਗਾਇਕ ਸੀ ਜੋ ਨਾਟਯ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸੀ।
ਮੁਢਲਾ ਜੀਵਨ
[ਸੋਧੋ]ਵਸੰਤਰਾਓ ਦੇਸ਼ਪਾਂਡੇ ਦਾ ਜਨਮ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਵਿਦਰਭ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਅਕੋਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਮੁਰਤਿਜ਼ਾਪੁਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦੇਸ਼ਸਥਾ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਅੱਠ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ, ਵਸੰਤਰਾਓ ਦੇਸ਼ਪਾਂਡੇ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਨੂੰ ਭਾਲਜੀ ਪੇਂਡਾਰਕਰ ਨੇ ਪਹਚਾਨਿਆਂ ਸੀ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਹਿੰਦੀ ਫਿਲਮ ਕਾਲੀਆ ਮਰਦਨ (1935) ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਵਿੱਚ ਲਿਆ।[1] ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਪੀਐਚ. ਡੀ. ਕੀਤੀ।
ਸੰਗੀਤ ਸਿਖਿਆ
[ਸੋਧੋ]ਵਸੰਤਰਾਓ ਦੇਸ਼ਪਾਂਡੇ ਨੇ ਕਈ ਗੁਰੂਆਂ ਕੋਲੋਂ ਅਤੇ ਗਾਉਣ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਤਾਲੀਮ ਹਾਸਿਲ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਤਾਲੀਮ ਨਾਗਪੁਰ ਵਿੱਚ ਵੀ. ਡੀ. ਪਲੂਸਕਰ ਦੇ ਇੱਕ ਚੇਲੇ, ਗਵਾਲੀਅਰ ਦੇ ਮਾਸਟਰ ਸ਼ੰਕਰਰਾਓ ਸਪਰੇ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਮਾਸਟਰ ਸ਼ੰਕਰਾਓ ਸਪਰੇ ਦੇ ਅਧੀਨ ਸੀ. ਰਾਮਚੰਦਰ ਦੇ ਨਾਲ ਹੋਈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕਈ ਸੰਗੀਤਕਾਰਾਂ ਦੇ ਅਧੀਨ ਪਡ਼੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁਰੇਸ਼ ਬਾਬੂ ਮਾਨੇ (ਕਿਰਾਨਾ ਘਰਾਣੇ ਦੇ ਉਸਤਾਦ ਅਬਦੁਲ ਕਰੀਮ ਖਾਨ ਦੇ ਪੁੱਤਰ), ਪਟਿਆਲਾ ਘਰਾਣੇ ਦੇ ਅਸਦ ਅਲੀ ਖਾਨ, ਅਮਨ ਅਲੀ ਖਾਨ ਅਤੇ ਭੇਂਡੀਬਾਜ਼ਾਰ ਘਰਾਣੇ ਦੀ ਅੰਜਨੀਬਾਈ ਮਾਲਪੇਕਰ ਅਤੇ ਰਾਮਕ੍ਰਿਸ਼ਨਬੁਵਾ ਵਝੇ (ਗਵਾਲੀਅਰ ਘਰਾਣੇ ਦੇ ਵਜ਼ੇਬੁਵਾ) ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਵਜ਼ੇਬੂਵਾ ਦੇ ਖ਼ਾਸ ਸ਼ਗਿਰਦ ਦੀਨਾਨਾਥ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ(ਜਿਸ ਨੂੰ ਮੰਗੇਸ਼ਵਰ ਦਾ ਸੰਗੀਤਕ ਵਾਰਸ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ)ਸੀ। ਦੀਨਾਨਾਥ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ ਦਾ ਵਸੰਤਰਾਓ ਦੇਸ਼ਪਾਂਡੇ ਉੱਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਡੂੰਘਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਉਹਨੇ ਆਪਣੀ ਨਾਟਕੀ ਗਾਇਕੀ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿੱਚ ਅਪਣਾਇਆ ਸੀ।
ਕੈਰੀਅਰ
[ਸੋਧੋ]ਦੇਸ਼ਪਾਂਡੇ ਨੇ ਕਲਾਸੀਕਲ ਅਤੇ ਅਰਧ-ਕਲਾਸੀਕਲ ਸੰਗੀਤ ਦੀਆਂ ਕਈ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀਆਂਕੀਤੀਆਂ , ਜੋ ਕਾਲੀਆ ਮਰਦਨ, ਦੁੱਧ ਭਾਤ ਅਤੇ ਅਸ਼ਟਾਵਿਨਾਇਕ ਵਰਗੀਆਂ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੀਆਂ । ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਨਾਮ ਹੇਠ ਕਈ ਵਪਾਰਕ ਰਿਲੀਜ਼ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀਆਂ, ਅਤੇ ਰਾਗ ਰਾਜ ਕਲਿਆਣ ਬਣਾਇਆ, ਜੋ ਪੰਚਮ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਯਮਨ ਦਾ ਇੱਕ ਰੂਪ ਹੈ।
ਦੇਸ਼ਪਾਂਡੇ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਵਿੱਚ ਚੰਦਰਕਾਂਤ ਲਿਮਏ, ਵਿਜੈ ਕੋਪਰਕਰ ਅਤੇ ਪੰਡਿਤ ਪਦਮਾਕਰ ਕੁਲਕਰਨੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।[2][3]
ਪਰਿਵਾਰ
[ਸੋਧੋ]ਉਸ ਦਾ ਪੋਤਾ, ਰਾਹੁਲ ਦੇਸ਼ਪਾਂਡੇ ਵੀ ਇੱਕ ਗਾਇਕ ਹੈ, ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਸਟੇਜ ਅਤੇ ਸਕ੍ਰੀਨ ਉੱਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਕੁਝ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦੁਹਰਾਇਆ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕੱਟਿਆ ਕਲਜਾਤ ਘੁਸਾਲੀ ਵਿੱਚ ਖਾਨਸਾਹਿਬ।[4] ਰਾਹੁਲ ਦੇਸ਼ਪਾਂਡੇ ਨੇ 'ਮੀ ਵਸੰਤਰਾਓ' ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਫਿਲਮ ਵਿੱਚ ਵਸੰਤਰਾਓਂ ਦਾ ਕਿਰਦਾਰ ਨਿਭਾਇਆ ਹੈ, ਜੋ ਦੇਸ਼ਪਾਂਡੇ ਦੇ ਜੀਵਨ ਉੱਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ।[5]
ਵਿਰਾਸਤ
[ਸੋਧੋ]ਇੱਕ ਸੰਸਥਾ, ਡਾ. ਵਸੰਤਰਾਓ ਦੇਸ਼ਪਾਂਡੇ ਪ੍ਰਤਿਸ਼ਥਾਨ, ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਪੁਣੇ ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਸਲਾਨਾ ਸੰਗੀਤ ਉਤਸਵ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕਰਦੀ ਹੈ।[6] ਸਲਾਨਾ ਤਿਉਹਾਰ ਜਨਵਰੀ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਤਿੰਨ ਦਿਨਾਂ ਲਈ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[7] ਤਿਉਹਾਰ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਦੋ ਪੁਰਸਕਾਰ, ਉਘ੍ਹੇ ਅਤੇ ਉਭਰਦੇ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਲਈ "ਵਸੰਤੋਤਸਵ ਯੂਥ ਅਵਾਰਡ" ਅਤੇ ਅਨੁਭਵੀ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਲਈ "ਵਾਸੰਤੋਤਸਾਵ ਅਵਾਰਡ" ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।[8][9]
ਦੇਸ਼ਪਾਂਡੇ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਦੱਖਣੀ-ਕੇਂਦਰੀ ਜ਼ੋਨ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਕੇਂਦਰ (ਐਸ. ਸੀ. ਜ਼ੈੱਡ. ਸੀ. ਸੀ.) ਦੁਆਰਾ ਸਾਲ 2011 ਵਿੱਚ ਨਾਗਪੁਰ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਦਿਨਾਂ ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਨਾਚ ਉਤਸਵ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[10]
ਦੇਸ਼ਪਾਂਡੇ ਦੇ ਜੀਵਨ ਉੱਤੇ ਅਧਾਰਤ ਇੱਕ ਫਿਲਮ 'ਮੀ ਵਸੰਤਰਾਓ' 1 ਮਈ 2020 ਨੂੰ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਣੀ ਸੀ, ਪਰ ਕੋਵਿਡ-19 ਮਹਾਮਾਰੀ ਕਾਰਨ ਇਸ ਨੂੰ ਮੁਲਤਵੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[11] ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਹ 1 ਅਪ੍ਰੈਲ 2022 ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।
ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਗਾਇਕ ਅਤੇ ਉੱਘੇ ਅਖਿਲ ਭਾਰਤੀ ਗੰਧਰਵ ਮਹਾਵਿਦਿਆਲਿਆ ਮੰਡਲ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ, ਪੰਡਿਤ ਡਾ. ਵਸੰਤਰਾਓ ਦੇਸ਼ਪਾਂਡੇ ਨੇ ਆਪਣੀ ਬੇਮਿਸਾਲ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਨਾਲ ਨਾਟਯ ਸੰਗੀਤ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਅਮਿੱਟ ਛਾਪ ਛੱਡੀ।
ਪੁਰਸਕਾਰ
[ਸੋਧੋ]ਫ਼ਿਲਮੋਗ੍ਰਾਫੀ
[ਸੋਧੋ]ਫ਼ਿਲਮ
[ਸੋਧੋ]| ਸਾਲ. | ਸਿਰਲੇਖ | ਭੂਮਿਕਾ | ਨੋਟਸ |
|---|---|---|---|
| 1935 | ਕਾਲੀਆ ਮਰਦਨ | ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ | ਪਹਿਲੀ ਫ਼ਿਲਮ |
ਥੀਏਟਰ
[ਸੋਧੋ]| ਸਾਲ. | ਉਤਪਾਦਨ | ਭੂਮਿਕਾ | ਨਿਰਮਾਤਾ | ਨੋਟਸ |
|---|---|---|---|---|
| 1967 | ਕੱਟਿਆਡ਼ ਕਲਜਾਤ ਘੁਸਲੀ | ਖਾਨਸਾਹਿਬ | ਪੁਰਸ਼ੋਤਮ ਦਰਵੇਕਰ | 1976 ਤੱਕ 1000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ. |
ਪੁਸਤਕ ਸੂਚੀ
[ਸੋਧੋ]ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ "Dr. Vasantrao Deshpande Hall". Archived from the original on 2022-04-15. Retrieved 2025-03-05.
- ↑ "Wel come to .ptchandrakant". sabmumbai.com. Archived from the original on 2011-09-30.
- ↑ "Artistesdetails".
- ↑ "Grandson Rahul to carry Pt Vasantrao's legacy forward". The Times of India. 28 August 2009. Archived from the original on 4 November 2012. Retrieved 17 July 2013.
- ↑ "Me Vasantrao (2020) - IMDb". IMDb.
- ↑ Pranav Kulkarni (23 December 2008). "Vasantotsav to kick off from January 9". The Indian Express. Retrieved 17 July 2013.
- ↑ "Celebrating the five elements of nature". Pune Mirror. 23 December 2008. Retrieved 17 July 2013.
- ↑ "Vasantotsav to start on Jan 18". The Times of India. 6 January 2013. Archived from the original on 11 January 2013. Retrieved 17 July 2013.
- ↑ "Season of Music". The Indian Express. 21 January 2012. Retrieved 17 July 2013.
- ↑ "Music festival in memory of Vasantrao Deshpande in Nagpur". IBN Live News. 28 July 2011. Archived from the original on 17 July 2013. Retrieved 17 July 2013.
- ↑ "Mee Vasantrao (2020) - IMDb". IMDb.
- ↑ "SNA: List of Akademi Awardees". Sangeet Natak Akademi Official website. Archived from the original on 30 May 2015. Retrieved 17 January 2016.