ਸਲਾਗਮ
ਸਲਾਗਮ ਕਰਨਾਟਕ ਸੰਗੀਤ (ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਸੰਗੀਤਕ ਪੈਮਾਨਾ) ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰਾਗ ਹੈ। ਇਹ ਕਰਨਾਟਕ ਸੰਗੀਤ ਦੀ 72ਵੀਂ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਰਾਗ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ 37ਵਾਂ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਰਾਗਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਕਰਨਾਟਕ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਮੁਥੁਸਵਾਮੀ ਦੀਕਸ਼ਿਤਰ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਸੌਗੰਦਿਨੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਬਣਤਰ ਅਤੇ ਲਕਸ਼ਨ
[ਸੋਧੋ]
ਇਹ 7ਵੇਂ ਚੱਕਰ ਰਿਸ਼ੀ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਰਾਗ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਨਾਮ ਰਿਸ਼ੀ-ਪਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਸੁਰ ਸੰਗਤੀ - ਸਾ ਰਾ ਗਾ ਮੀ ਪਾ ਧਾ ਨਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਆਰੋਹਣ-ਅਵਰੋਹਣ (ਚਡ਼੍ਹਦੇ ਅਤੇ ਉਤਰਦੇ ਪੈਮਾਨੇ) ਦੀ ਬਣਤਰ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈ। (ਹੇਠਾਂ ਸੰਕੇਤ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਵੇਰਵਿਆਂ ਲਈ ਕਰਨਾਟਕ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਸਵਰ ਵੇਖੋ):
- ਅਰੋਹਣਃ ਸ ਰੇ1 ਗ1 ਮ2 ਪ ਧ1 ਨੀ1 ਸੰ[a]
- ਅਵਰੋਹਣਃ ਸੰ ਨੀ1 ਧ1 ਪ ਮ2 ਗ1 ਰੇ1 ਸ[b]
ਇਸ ਪੈਮਾਨੇ ਵਿੱਚ, ਸ਼ੁੱਧ ਰਿਸ਼ਭਮ, ਸ਼ੁੱਧਾ ਗੰਧਾਰਮ, ਪ੍ਰਤੀ ਮੱਧਮਮ, ਸ਼ੁੱਧੀ ਧੈਵਤਮ ਅਤੇ ਸ਼ੁੱਧ ਨਿਸ਼ਾਦਮ ਸੁਰ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਲਾਗਮ ਇੱਕ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਰਾਗ ਹੈ, ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਇੱਕ ਸੰਪੂਰਨਾ ਰਾਗ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦੇ ਅਰੋਹ -ਅਵਰੋਹ (ਚਡ਼੍ਹਨ ਅਤੇ ਉਤਰਨ ਦੇ ਪੈਮਾਨੇ) ਵਿੱਚ ਸੱਤੇ ਦੇ ਸੱਤੇ ਸੁਰ ਲਗਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਕਨਕੰਗੀ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਮੱਧਮਮ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਪਹਿਲਾ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਹੈ।
ਜਨਯ ਰਾਗਮ
[ਸੋਧੋ]ਸਲਾਗਮ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਜਨਯ ਰਾਗਮ (ਇਸ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਇੱਕ ਸਕੇਲ) ਹੈ। ਸਲਾਗਮ ਅਤੇ ਹੋਰ ਮੇਮੇਲਾ-ਕਾਰਟਾ ਨਾਲ ਜੁਡ਼ੇ ਰਾਗਾਂ ਦੀ ਪੂਰੀ ਸੂਚੀ ਲਈ ਜਨਯ ਰਾਗਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵੇਖੋ।
ਰਚਨਾਵਾਂ
[ਸੋਧੋ]ਸਲਾਗਮ ਪੈਮਾਨੇ ਉੱਤੇ ਸੈੱਟ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਕੁੱਝ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਨਃ
- ਕੋਟੀਸ਼ਵਰ ਅਈਅਰ ਦੁਆਰਾ ਗਣਮਰੁਧਮਕੋਟੇਸ਼ਵਰ ਅਈਅਰ
- ਡਾ. ਐਮ. ਬਾਲਾਮੁਰਲੀਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਵਾਰਾਨਾ ਵਦਾਨਮ
ਫ਼ਿਲਮ ਰਚਨਾਵਾਂ
ਅਧੀਰਾ ਅਧੀਰਾ ਗੀਤ-ਕੋਬਰਾ-ਅਜੈ ਗਿਆਨਮੁਥੂ-A.R.Rahman (ਅੰਨਿਆ ਸਵਰਮ G3, N3)
ਸਬੰਧਤ ਰਾਗਮ
[ਸੋਧੋ]ਇਹ ਭਾਗ ਇਸ ਰਾਗ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪਹਿਲੂ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਜਦੋਂ ਸਲਾਸਲਾਗਮ ਦਾ ਨੋਟਾਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਹਿ ਭੇਦਮ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਤਬਦੀਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਕੋਈ ਹੋਰ ਮੇਲਕਾਰਤਾ ਰਾਗ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਰਿਸ਼ੀ ਚੱਕਰ ਦੇ ਸਾਰੇ 6 ਰਾਗ (ਜਲਾਰਨਾਵਮ, ਝਾਲਾਵਰਾਲੀ, ਨਵਨੀਤਮ, ਪਵਨੀ ਅਤੇ ਰਘੂਪਰੀਆ ਹੋਰ 5 ਰਾਗ ਹਨ। ਸਿਰਫ਼ ਇਹਨਾਂ ਰਾਗਾਂ ਦੇ ਪੈਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਕਿਤੇ ਵੀ, ਗ1 ਤੋਂ ਮ2 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ 3 ਸੁਰਾਂ ਦਾ ਅੰਤਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਅਨੁਸਾਰ ਅਜਿਹਾ ਅੰਤਰ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਮੇਲਕਾਰਤਾ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਗ੍ਰਹਿ ਭੇਦਮ, ਰਾਗ ਵਿੱਚ ਸ਼ਡਜਮ ਨੂੰ ਅਗਲੇ ਸੁਰ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਅਨੁਸਾਰੀ ਨੋਟ ਆਵਿਰਤੀ ਨੂੰ ਇੱਕੋ ਜਿਹਾ ਰੱਖਣ ਲਈ ਚੁੱਕਿਆ ਗਿਆ ਕਦਮ ਹੈ।