ਸਲਾਗਾ ਭੈਰਵੀ
ਸਲਾਗਾ ਭੈਰਵੀ ਕਰਨਾਟਕੀ ਸੰਗੀਤ (ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਸੰਗੀਤਕ ਪੈਮਾਨਾ) ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰਾਗ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਜਨਯ ਰਾਗਮ ਹੈ (22ਵੇਂ ਮੇਲਕਾਰਤਾ ਸਕੇਲ ਖਰਹਰਪ੍ਰਿਆ ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸਕੇਲ) । ਇਹ ਇੱਕ ਜਨਯਾ ਸਕੇਲ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਦੇ ਅਰੋਹ (ਚਡ਼੍ਹਨ ਵਾਲੇ ਪੈਮਾਨੇ) ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਸੁਰ ਮਤਲਬ ਸੱਤ ਸੁਰ (ਸੰਗੀਤਕ ਨੋਟਸ) ਨਹੀਂ ਲਗਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਪੈਂਟਾਟੋਨਿਕ ਸਕੇਲ ਸ਼ੁੱਧ ਸਾਵੇਰੀ ਅਤੇ ਸੰਪੂਰਨਾ ਰਾਗ ਸਕੇਲ ਖਰਹਰਪ੍ਰਿਆ ਦਾ ਸੁਮੇਲ ਹੈ।
ਮੁਥੂਸਵਾਮੀ ਦੀਕਸ਼ਿਤਰ ਸਕੂਲ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਹ ਪੈਮਾਨਾ ਖਰਹਰਪ੍ਰਿਆ ਪੈਮਾਨੇ ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸ਼ਾਦਵ-ਸੰਪੂਰਨਾ ਕਿਸਮ ਦਾ ਹੈ।
ਬਣਤਰ ਅਤੇ ਲਕਸ਼ਨ
[ਸੋਧੋ]
ਸਲਾਗਾ ਭੈਰਵੀ ਇੱਕ ਅਸਮਰੂਪ ਰਾਗ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਆਰੋਹ (ਚਡ਼੍ਹਨ ਦੇ ਪੈਮਾਨੇ) ਵਿੱਚ ਗੰਧਾਰਮ ਜਾਂ ਨਿਸ਼ਾਦਮ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਇਹ ਇੱਕ ਔਡਵ-ਸੰਪੂਰਨਾ ਰਾਗਮ (ਜਾਂ ਔਡਵ ਰਾਗਮ, ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਪੈਂਟਾਟੋਨਿਕ ਚਡ਼੍ਹਨ ਵਾਲਾ ਸਕੇਲ) ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਆਰੋਹਣ-ਅਵਰੋਹਣ ਬਣਤਰ (ਚਡ਼੍ਹਨ ਅਤੇ ਉਤਰਨ ਦਾ ਪੈਮਾਨਾ) ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈਃ
- ਆਰੋਹਣਃ ਸ ਰੇ2 ਮ1 ਪ ਧ2 ਸੰ [a]
- ਅਵਰੋਹਨ: ਸੰ ਨੀ2 ਧ2 ਮ1 ਗ2 ਰੇ2 ਸ [b]
ਇਸ ਪੈਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਗਏ ਨੋਟ ਹਨ ਸ਼ਡਜਮ, ਚਤੁਰੂਤੀ ਰਿਸ਼ਭਮ, ਸ਼ੁੱਧ ਮੱਧਯਮ, ਪੰਚਮ ਅਤੇ ਚਤੁਰੂਤੀ ਧੈਵਤਮ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕੈਸਿਕੀ ਨਿਸ਼ਾਦਮ ਅਤੇ ਸਾਧਾਰਣ ਗੰਧਰਮ ਅਵਰੋਹੀ ਪੈਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਸੰਕੇਤਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਵੇਰਵਿਆਂ ਲਈ, ਕਰਨਾਟਕ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਸਵਰ ਵੇਖੋ।
ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਰਚਨਾਵਾਂ
[ਸੋਧੋ]ਸਲਾਗਾ ਭੈਰਵੀ ਰਾਗ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਨ।
- ਤਿਆਗਰਾਜ ਦੁਆਰਾ ਰਚਿਤ ਪਦਾਵਿਨੀ ਸਦ ਭਗਤੀ ਅਤੇ ਇਲਾਤਾਰੇ ਮੇਤੂ ਕੋਂਤੀਵੀ
- ਤਿਆਗਰਾਜੇਨਾ ਸਮਰਕਸ਼ਿਤੋਹਮ-ਮੁਥੁਸਵਾਮੀ ਦੀਕਸ਼ਿਤਰਮੁਥੂਸਵਾਮੀ ਦੀਕਸ਼ਿਤਰ
- ਡਾਂਡਿਨੀ ਸ਼੍ਰੀ ਕੈਂਡੀਕੰਬੇ, ਸ਼੍ਰੀਕਾਂਤਾ ਦਯਾਨਿਧੇ ਮੁਥੀਆ ਭਾਗਵਤਾਰ ਦੁਆਰਾ
- ਵੇਦਾਨਾਯਗਮ ਪਿਲਾਈ ਦੁਆਰਾ ਉੱਨਈ ਮਾਰਾਵਾਮਲ
- ਐੱਨ. ਐੱਸ. ਚਿਦੰਬਰਮ ਦੁਆਰਾ ਕੋਲਾ ਮਯਿਲ ਯੇਰਮ
- ਮਦੁਰੈ ਜੀ. ਐਸ. ਮਨੀ ਦੁਆਰਾ ਦਸ਼ਗ੍ਰਹਿ
- ਕਲਿੰਗਾ-ਮਰਦਾਨ ਨੰਦਾ-ਗੋਪਾ, ਨਾਗਰਾਜਮ ਅਤੇ ਸ਼ੈਲਜਾ-ਰਮਨਾ ਬੰਗਲੌਰ ਐਸ ਮੁਕੁੰਦ ਦੁਆਰਾ
- ਆਰ ਵਿਸ਼ਵੇਸ਼ਰਨ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਈ ਗਈ ਲਲਾਈਟ ਸੂਰਾ-ਵਿਨੂਟ ਇਨ ਤਿਸ਼ਰਾ ਤ੍ਰਿਪੁਤ ਥਾਲਮ
- ਆਰ ਵੇਣੂਗੋਪਾਲ ਦੁਆਰਾ ਨਮੋ ਨਮੋ ਦਸ਼ਾਰਤ
- ਆਰ ਕੇ ਸੂਰੀਆਨਾਰਾਇਣ ਦੁਆਰਾ ਪਾਈ ਪਰਮ-ਗੁਰੂ ਰਾਘਵੇਂਦਰਯਾ ਭਗਤ-ਅਨੁਗ੍ਰਹ
- ਈ. ਐੱਸ. ਸ਼ੰਕਰਨਾਰਾਇਣ ਅਈਅਰ ਦੁਆਰਾ ਰਾਧਾ-ਰਮਨਾ
- ਆਰ ਐਨ ਦੁਰਾਇਸਵਾਮੀ ਦੁਆਰਾ ਸਾਕੇਤ-ਰਾਜਕੁਮਾਰ
- ਕਮਲੇਸ਼ਾ ਵਿੱਤਲਦਾਸ ਦੁਆਰਾ ਤੁੰਗਾ-ਟੀਰਾ-ਵਿਰਾਜਮ ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਘਵੇਂਦਰ ਗੁਰੂਰਾਜਮ
ਸਬੰਧਤ ਰਾਗਮ
[ਸੋਧੋ]ਇਹ ਭਾਗ ਇਸ ਰਾਗ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪਹਿਲੂ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਗ੍ਰਹਿ ਭੇਦਮ
[ਸੋਧੋ]ਜਦੋਂ ਰਿਸ਼ਭਮ ਤੋਂ ਰਿਸ਼ਭਮ ਤੱਕ ਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਧਨਿਆਸੀ ਸਲਾਗਾ ਭੈਰਵੀ ਤੋਂ ਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਸਕੇਲ ਸਮਾਨਤਾਵਾਂ
[ਸੋਧੋ]- ਦੀਕਸ਼ਿਤਰ ਸਕੂਲ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸਲਾਗਾ ਭੈਰਵੀ ਸਕੇਲ ਉੱਚੇ ਪੈਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਸਾਧਾਰਣ ਗੰਧਾਰਮ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਕਰਾ ਪ੍ਰਯੋਗ (ਪ ਧ2 ਪ ਦੀ ਜ਼ਿਗ-ਜ਼ੈਗ ਵਰਤੋਂ) ਵੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਅਰੋਹਣ-ਅਵਰੋਹਣ ਬਣਤਰ ਸ ਰੇ2 ਗ2 ਮ1 ਪ ਧ2 ਪ ਸੰ- ਸੰ ਨੀ2 ਧ2 ਪ ਮ1 ਗ2 ਰੇ2 ਸ ਹੈ।
- ਸ਼ੁੱਧ ਸਾਵੇਰੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਮਰੂਪ ਪੈਂਟਾਟੋਨਿਕ ਸਕੇਲ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਨੋਟ ਸਲਾਗਾ ਭੈਰਵੀ ਦੇ ਚਡ਼੍ਹਨ ਵਾਲੇ ਸਕੇਲ ਦੇ ਸਮਾਨ ਹਨ। ਇਸ ਦੀ ਅਰੋਹਣ-ਅਵਰੋਹਣ ਬਣਤਰ ਸ ਰੇ2 ਮ1 ਪ ਧ2 ਸੰ: ਸੰ ਧ2 ਪ ਮ1 ਰੇ2 ਸ ਹੈ।
- ਯਦੁਕੁਲਾ ਕੰਭੋਜੀ ਵਿੱਚ ਉਤਰਦੇ ਪੈਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ ਗੰਧਾਰਮ ਹੈ, ਨਾ ਕਿ ਸਾਧਾਰਣ ਗੰਧਾਰਾਮ (ਹਰਿਕੰਭੋਜੀ ਦਾ ਉਤਰਦਾ ਪੈਮਾਨਾ, ਖਾਰਹਰਪ੍ਰਿਆ ਦੇ ਉਤਰਦੇ ਪੈਮਾਨੇ ਦੀ ਬਜਾਏ। ਇਸ ਦੀ ਅਰੋਹਣ-ਅਵਰੋਹਣ ਬਣਤਰ ਸ ਰੇ2 ਮ1 ਪ ਧ2 ਸੰ: ਸੰ ਨੀ2 ਧ2 ਪ ਮ1 ਗ3 ਰੇ2 ਸ ਹੈ।