ਸਵਰਾਜਬੀਰ ਸਿੰਘ

ਸਵਰਾਜਬੀਰ
ਸਵਰਾਜਬੀਰ
1998 ਵਿੱਚ ਸਵਰਾਜਬੀਰ ਦੀ ਫੋਟੋ
ਜਨਮ	ਸਵਰਾਜਬੀਰ ਸਿੰਘ 1958 (ਉਮਰ 66–67) ਵੇਰਕਾ, ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ
ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ	ਭਾਰਤੀ
ਸਿੱਖਿਆ	MBBS
ਪੇਸ਼ਾ	ਨਾਟਕਕਾਰ, ਕਵੀ, ਪੱਤਰਕਾਰ, ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕ
ਸਰਗਰਮੀ ਦੇ ਸਾਲ	1980 - ਮੌਜੂਦ
ਮਾਲਕ	ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ
ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਕੰਮ	ਧਰਮ ਗੁਰੂ (1999), ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ (2000), ਮੇਦਨੀ (2002), ਸ਼ਾਇਰੀ (2004), ਅਤੇ ਮਾਸੀਆ ਦੀ ਰਾਤ (2013)
ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ	ਅਰਵਿੰਦਰ ਕੌਰ (ਪਤਨੀ)
ਬੱਚੇ	ਮਨਰਾਜ ਸਿੰਘ (ਪੁੱਤਰ)

ਸਵਰਾਜਬੀਰ ਸਿੰਘ (ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ: Swarajbir Singh; ਜਨਮ 24 ਅਪ੍ਰੈਲ 1958) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਟਕਕਾਰ, ਕਵੀ, ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕ, ਅਤੇ ਸੰਪਾਦਕ ਹੈ। ਉਸਨੂੰ ਉਸਦੇ ਨਾਟਕ ਮਾਸੀਆ ਦੀ ਰਾਤ (2016) ਲਈ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਅਵਾਰਡ ਮਿਲਿਆ।

ਉਹ 31 ਅਗਸਤ 2018 ਤੋਂ 13 ਜਨਵਰੀ 2024 ਤੱਕ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਅਖਬਾਰ ਪੰਜਾਬੀ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ ਦਾ ਸੰਪਾਦਕ ਉਹ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੀ ਸੈਨੇਟ ਦੇ ਨਾਮਜ਼ਦ ਮੈਂਬਰ ਵੀ ਹਨ। ਉਸਨੇ 1983-1984 ਦੌਰਾਨ ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪੇਂਡੂ ਸਰਕਾਰੀ ਡਿਸਪੈਂਸਰੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮੈਡੀਕਲ ਡਾਕਟਰ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ 1984 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਰੱਖਿਆ ਖਾਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਿਵਲ ਸੇਵਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ ਲਿਆ। ਉਹ 1986 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਪੁਲਿਸ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ। ਉਸਨੂੰ ਅਸਾਮ-ਮੇਘਾਲਿਆ ਕਾਡਰ ਅਲਾਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਜੁਲਾਈ 2018 ਵਿੱਚ ਮੇਘਾਲਿਆ, ਸ਼ਿਲਾਂਗ ਦੇ ਪੁਲਿਸ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਜਨਰਲ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਹੋਇਆ ਸੀ।

ਅਰੰਭ ਦਾ ਜੀਵਨ

ਸਵਰਾਜਬੀਰ ਦਾ ਜਨਮ ਵੇਰਕਾ, ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ, ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਦਾ ਜੱਦੀ ਪਿੰਡ ਧਰਮਾਬਾਦ ਹੈ ਪਰ ਉਹ ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਨਵਾਂ ਪਿੰਡ ਮੱਲੋਵਾਲੀ ਅਤੇ ਘੁਮਾਣ ਵਿੱਚ ਵੱਡਾ ਹੋਇਆ। ਉਸਨੇ ਸਰਕਾਰੀ ਮੈਡੀਕਲ ਕਾਲਜ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਤੋਂ ਡਾਕਟਰੀ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ।

ਕੰਮ

ਇਹ ਹੈ ਸਵਰਾਜਬੀਰ ਸਿੰਘ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ:

ਨਾਟਕ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੇ

• ਧਰਮ ਗੁਰੂ (1999)

• ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ (2000)

• ਮੇਦਨੀ ( ਧਰਤੀ ) (2002)

• ਸ਼ਿਆਰੀ ( ਕਵਿਤਾ ) (2004)

• ਕਾਲਰ ( ਦ ਅਲਕਲੀਨ ਅਰਥ (2006)

• ਮਾਸੀਆ ਦੀ ਰਾਤ ( ਮੂਨ ਰਹਿਤ ਰਾਤ ) (2013)

• ਤਸਵੀਰਾਂ ( ਤਸਵੀਰਾਂ ) (2014, ਕੇਵਲ ਧਾਲੀਵਾਲ ਦੁਆਰਾ ਸੰਪਾਦਿਤ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਨਾਟ-ਸਰਵਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ) (2017 ਸੁਤੰਤਰ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ)

• ਹੱਕ ( ਦ ਰਾਈਟਸ ) (2015)

• ਅਗਨੀ ਕੁੰਡ ( ਦ ਫਾਇਰ ਪੁਟ ) (2016)

ਅਣਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਨਾਟਕ

• ਜਨ ਦਾ ਮੀਟ ( ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧ )

• ਪੁਲ-ਸੀਰਤ (ਨਿਆਸ ਦੇ ਦਿਨ ਸਵਰਗ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਨਰਕ ਉੱਤੇ ਮਿਥਿਹਾਸਕ ਪੁਲ)

• ਕੱਚੀ ਗੜ੍ਹੀ ( ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਕਿਲਾ )

• ਫਾਸਲ ( ਵਾਢੀ )

• ਏਹ ਗਲਾਂ ਕਦੀ ਫਿਰ ਕਰਾਂਗੇ ( ਅਸੀਂ ਇਹਨਾਂ ਗੱਲਾਂ ਬਾਰੇ ਕਦੇ-ਕਦੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਗੱਲ ਕਰਾਂਗੇ ) (ਨੌਂ ਮੋਨੋਲੋਗ)

• ਅਹਿਲਯਾ

• ਮਹਾਦੰਡ ( ਮਹਾਨ ਸਜ਼ਾ )

ਲੇਖ

• ਤੇਰੀ ਧਰਤੀ ਤੇਰੇ ਲੋਕ ( ਤੇਰੀ ਧਰਤੀ ਤੇਰੇ ਲੋਕ ), 1988-89 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਪ੍ਰੀਤ ਲਾੜੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ 1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅੱਤਵਾਦ ਵਿਰੁੱਧ ਮਾਸਿਕ ਕਾਲਮ।

ਕਵਿਤਾ

• ਅਪਨੀ ਅਪਨੀ ਰਾਤ ( ਹਰ ਕਿਸੇ ਦੀ ਆਪਣੀ ਰਾਤ ) (1985)

• ਸਾਹਨ ਥਾਣੀ ( ਸਾਡੇ ਸਾਹ ਰਾਹੀਂ ) (1989)

• 23 ਮਾਰਚ (1993), ( ਪਾਸ਼ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਕਵਿਤਾਵਾਂ )

ਅਵਾਰਡ ਅਤੇ ਨਾਮਜ਼ਦਗੀਆਂ

ਇੱਥੇ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਨਾਮਜ਼ਦਗੀਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਹੈ

ਸਾਲ	ਅਵਾਰਡ	ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ	ਕੰਮ	ਨੋਟ
1986	ਪ੍ਰੋ ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਪੁਰਸਕਾਰ	ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ	ਆਪਣੀ ਆਪਣੀ ਰਾਤ
1995	ਕਵਿਤਾ ਪੁਰਸਕਾਰ	ਪੰਜਾਬੀ ਅਕਾਦਮੀ, ਦਿੱਲੀ	23 ਮਾਰਚ
2000	ਨਾਟਕ ਪੁਰਸਕਾਰ	ਪੰਜਾਬੀ ਅਕਾਦਮੀ, ਦਿੱਲੀ	ਧਰਮ ਗੁਰੂ
2001	ਅੰਬੇਡਕਰ ਪੁਰਸਕਾਰ	ਮਾਨਵਵਾਦੀ ਮੰਚ, ਜਲੰਧਰ	ਸਾਹਿਤ
2002	ਸੁਖਦੇਵ ਪ੍ਰੀਤ ਯਾਦਗਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ	ਮੰਚ—ਰੰਗਮੰਚ	ਸਾਹਿਤ
2002	ਪਲਸ ਮੰਚ ਪੁਰਸਕਾਰ	ਪਲਸ ਮੰਚ	ਸਾਹਿਤ	ਪਲਸ ਮੰਚ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਗੁਰਸ਼ਰਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕੀਤੀ
2005	ਕਲਾਮ ਪੁਰਸਕਾਰ		ਸਾਹਿਤ
2010	ਪਰਮ ਸਾਹਿਤ ਸੇਵਾ ਪੁਰਸਕਾਰ	ਪੰਜਾਬੀ ਅਕਾਦਮੀ, ਦਿੱਲੀ	ਸਾਹਿਤ	ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਸਮੁੱਚੇ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ।
2013	ਡਾ ਜਗਤਾਰ ਯਾਦਗਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ		ਸਾਹਿਤ	ਸਵਰਾਜਬੀਰ ਦੇ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਅਤੇ ਨਾਟਕ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵੀ ਜਗਤਾਰ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪੁਰਸਕਾਰ
2015	ਵਿਰਸਾ ਵਿਹਾਰ ਪੁਰਸਕਾਰ	ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦਾ ਵਿਰਸਾ ਵਿਹਾਰ	ਸਾਹਿਤ	ਪੰਜਾਬੀ ਰੰਗਮੰਚ 2015 ਵਿੱਚ ਸਮੁੱਚੇ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ
2015	ਸਾਹਿਤਰਥ ਪੁਰਸਕਾਰ	ਸ਼ਬਦ-ਲੋਕ ਸੰਗਠਨ	ਸਾਹਿਤ	ਮਰਹੂਮ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਸ੍ਰੀ ਸੰਤ ਸਿੰਘ ਸੇਖੋਂ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ ਸਵਰਾਜਬੀਰ ਦੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਸਮੁੱਚੇ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸਨਮਾਨ
2016	ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਪੁਰਸਕਾਰ	ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ	ਮੱਸਿਆ ਦੀ ਰਾਤ	ਮੁੱਖ ਲੇਖ: ਪੰਜਾਬੀ ਲਈ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜੇਤੂਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ
2018	ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਸਭਾ ਦਿੱਲੀ ਪੁਰਸਕਾਰ	ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਸਭਾ ਦਿੱਲੀ	ਸਾਹਿਤ	ਅਮਰਜੀਤ ਚੰਦਨ ਅਤੇ ਜੰਗ ਬਹਾਦਰ ਗੋਇਲ ਦੇ ਨਾਲ