ਸ਼ੀਲਾ ਸਿੰਘ ਪੌਲ
_Shiela_Singh_Paul.jpg)
ਡਾ. (ਪ੍ਰੋ.) ਸ਼ੀਲਾ ਸਿੰਘ ਪੌਲ, (ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ: Dr. (Prof.) Sheila Singh Paul, MRCP, FRCP, DCH, DTM) (12 ਸਤੰਬਰ 1916 - 11 ਜਨਵਰੀ 2001) ਕਲਾਵਤੀ ਸਰਨ ਚਿਲਡਰਨ ਹਸਪਤਾਲ, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਸੰਸਥਾਪਕ ਅਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਸੀ।[1] ਉਹ ਪਹਿਲੀ ਭਾਰਤੀ ਔਰਤ ਸੀ ਜਿਸਨੂੰ ਇੰਨੀ ਵੱਡੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਉਸਦੀ ਉਮਰ ਸਿਰਫ਼ 40 ਸਾਲ ਸੀ। ਉਹ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬਾਲ ਰੋਗਾਂ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਮੋਹਰੀ ਹੈ। ਕਲਾਵਤੀ ਸਰਨ ਚਿਲਡਰਨ ਹਸਪਤਾਲ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਹਸਪਤਾਲਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਦਿੱਲੀ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਸੁਤੰਤਰ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਹਸਪਤਾਲ ਸੀ, ਨਾ ਕਿ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਵਿਭਾਗ। ਇਸ ਹਸਪਤਾਲ ਦਾ ਉਦਘਾਟਨ 17 ਮਾਰਚ 1956 ਨੂੰ ਬਰਮਾ ਦੀ ਕਾਊਂਟੇਸ ਮਾਊਂਟਬੈਟਨ, ਲੇਡੀ ਐਡਵਿਨਾ ਮਾਊਂਟਬੈਟਨ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਸ਼੍ਰੀ ਰਘੂਬੀਰ ਸਰਨ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੀ ਰਘੂਨੰਦਨ ਸਰਨ ਦੁਆਰਾ ਦਾਨ ਕੀਤੀ ਗਈ ਜਾਇਦਾਦ ਦੀ ਕਮਾਈ ਤੋਂ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਨਾਮ ਸਵਰਗੀ ਸ਼੍ਰੀ ਰਘੂਬੀਰ ਸਰਨ ਦੀ ਪਤਨੀ ਦੇ ਨਾਮ 'ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਰੀਰਕ ਦਵਾਈ ਅਤੇ ਪੁਨਰਵਾਸ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਵਿਭਾਗ ਹੈ ਜਿਸ ਲਈ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਇਲੈਕਟ੍ਰੀਕਲ ਅਤੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਉਪਕਰਣ ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ (USSR) ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਦਾਨ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ।
ਡਾ. ਸ਼ੀਲਾ ਸਿੰਘ ਪੌਲ ਲੇਡੀ ਹਾਰਡਿੰਗ ਮੈਡੀਕਲ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਬਾਲ ਰੋਗਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਵੀ ਸੀ।[2] ਉਹ ਇੰਡੀਅਨ ਪੀਡੀਆਟ੍ਰਿਕਸ ਸੋਸਾਇਟੀ ਅਤੇ ਇੰਡੀਅਨ ਅਕੈਡਮੀ ਆਫ਼ ਪੀਡੀਆਟ੍ਰਿਕਸ [IAP] ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ ਅਤੇ 1958 ਵਿੱਚ IAP ਦੇ ਦਿੱਲੀ ਚੈਪਟਰ ਅਤੇ 1974 ਵਿੱਚ IAP ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਚੈਪਟਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ 1966 ਵਿੱਚ ਇੰਡੀਅਨ ਅਕੈਡਮੀ ਆਫ਼ ਪੀਡੀਆਟ੍ਰਿਕਸ ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ।
ਉਸਨੇ ਯੂਨੀਅਨ ਪਬਲਿਕ ਸਰਵਿਸ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਚੋਣ ਪੈਨਲਾਂ, ਮੈਡੀਕਲ ਕੌਂਸਲ ਇੰਸਪੈਕਟਰ, ਕਈ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਲਈ ਬਾਲ ਰੋਗਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੀਖਿਅਕ, ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਗਠਨ ਅਤੇ ਯੂਨੀਸੇਫ ਦੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਹੇਠ ਮੈਡੀਕਲ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਬਾਲ ਰੋਗਾਂ ਦੇ ਕਾਨਫਰੰਸਾਂ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ। ਉਹ 1960 ਵਿੱਚ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿਖੇ ਹੋਈ ਪਹਿਲੀ ਏਸ਼ੀਅਨ ਪੀਡੀਆਟ੍ਰਿਕਸ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਮੁੱਖ ਪ੍ਰਬੰਧਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ।
ਉਹ ਦਿੱਲੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਖੋਜ ਅਧਿਐਨ ਬੋਰਡ ਅਤੇ ਅਕਾਦਮਿਕ ਕੌਂਸਲ ਵਿੱਚ ਸੀ ਅਤੇ 1960 ਅਤੇ 1962 ਵਿੱਚ ਡੀ.ਸੀ.ਐਚ. ਅਤੇ ਐਮ.ਡੀ. ਪੀਡੀਆਟ੍ਰਿਕਸ ਦੀ ਮਾਨਤਾ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਸੀ।
ਉਹ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪੋਲੀਓ ਟੀਕਾਕਰਨ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਕਲਾਵਤੀ ਸਰਨ ਚਿਲਡਰਨ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਡਾਕਟਰੀ ਪੇਸ਼ੇਵਰਾਂ ਨੂੰ ਸਿਖਲਾਈ ਦੇਣ ਲਈ ਯੂਐਸਐਸਆਰ ਤੋਂ ਬਾਲ ਫਿਜ਼ੀਓਥੈਰੇਪੀ ਵਿੱਚ ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰਾਪਤ ਮਾਹਿਰਾਂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮੋਹਰੀ ਸੀ। ਉਸਨੂੰ ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ (ਯੂਐਸਐਸਆਰ) ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਅਣਗਿਣਤ ਵਾਰ ਸਨਮਾਨਿਤ ਅਤੇ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀ ਪੀਡੀਆਟ੍ਰਿਕਸ ਸੋਸਾਇਟੀ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਆਨਰੇਰੀ ਮੈਂਬਰ ਸੀ।
1974 ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰੀ ਨੌਕਰੀ ਤੋਂ ਸੇਵਾਮੁਕਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਚੀਅਨ ਮੈਡੀਕਲ ਕਾਲਜ, ਲੁਧਿਆਣਾ, ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਬਾਲ ਰੋਗ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਅਤੇ ਮੁਖੀ ਦਾ ਅਹੁਦਾ ਸੰਭਾਲਿਆ। ਉਹ 1987 ਤੱਕ ਇਸ ਅਹੁਦੇ 'ਤੇ ਰਹੀ। ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਨਾਮ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੇਖ ਅਤੇ ਰਸਾਲੇ ਸਨ। ਉਹ ਅੰਤ ਤੱਕ ਇੱਕ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਰਹੀ ਅਤੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਅਤੇ ਗਰੀਬਾਂ ਦੀ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਕੀਮਤ ਦੇ ਸੇਵਾ ਕਰਦੀ ਰਹੀ ਅਤੇ ਕਦੇ ਵੀ ਕੋਈ ਨਿੱਜੀ ਪ੍ਰੈਕਟਿਸ ਨਹੀਂ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੀ ਜੋ ਉਹ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਕਰ ਸਕਦੀ ਸੀ। ਉਸਦਾ ਮੰਨਣਾ ਸੀ ਕਿ ਠੀਕ ਹੋਏ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ "ਸ਼ੁਕਰਗੁਜ਼ਾਰੀ ਦੇ ਹੰਝੂ" ਕਾਫ਼ੀ ਮੁਆਵਜ਼ਾ ਸੀ।
ਨਿੱਜੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ
[ਸੋਧੋ]ਡਾ. ਸ਼ੀਲਾ ਸਿੰਘ ਪੌਲ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਨਾਮ ਸ਼ੀਲਾ ਥੈਰੇਸ ਮਾਰਟਿਨ ਸੀ, ਜਿਸਦਾ ਜਨਮ ਯਹੂਦੀ ਮੂਲ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ (ਫਰਾਂਸ ਤੋਂ ਮਾਇਰਸ) ਤੋਂ ਹੋਇਆ ਸੀ ਜੋ 1900 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਬਿਹਾਰ ਭਾਰਤ ਚਲੇ ਗਏ ਸਨ ਅਤੇ ਝਰੀਆ (ਹੁਣ ਝਾਰਖੰਡ ਵਿੱਚ) ਵਿੱਚ ਕੋਲੇ ਦੀਆਂ ਖਾਣਾਂ ਦੇ ਮਾਲਕ ਸਨ। ਲੇਡੀ ਹਾਰਡਿੰਗ ਮੈਡੀਕਲ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਬਣਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਉਹ ਇਜ਼ਾਬੇਲਾ ਥੌਬਰਨ ਕਾਲਜ ਲਖਨਊ ਅਤੇ ਲੋਰੇਟੋ ਕਾਨਵੈਂਟ, ਆਸਨਸੋਲ ਦੀ ਵਿਦਿਆਰਥਣ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਕਲਕੱਤਾ ਦੇ ਲੇਡੀ ਡਫਰਿਨ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਆਰਮੀ ਮੈਡੀਕਲ ਕੋਰ (ਭਾਰਤ) ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ।
ਡਾ. ਪੌਲ ਹੋਲੋਕਾਸਟ ਤੋਂ ਬਚੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸਨ। 1942 ਵਿੱਚ, ਉਹ ਆਪਣੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਗਈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਆਉਸ਼ਵਿਟਜ਼ ਜਾਂਦੇ ਸਮੇਂ ਕੈਂਪ ਡ੍ਰੈਂਸੀ ਇੰਟਰਨਮੈਂਟ ਕੈਂਪ ਵਿੱਚ ਲਿਜਾਇਆ ਗਿਆ, ਪਰ ਉਸਦੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤੀ ਪਾਸਪੋਰਟ ਕਾਰਨ ਉਸਨੂੰ ਬਚਾਇਆ ਗਿਆ। ਸ਼੍ਰੀ ਬਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਪੌਲ ਨੇ ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਕੌਰ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਉਸਦੀ ਰਿਹਾਈ ਲਈ ਲਾਬਿੰਗ ਕੀਤੀ। 1943 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਬਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਪੌਲ ਬਾਰ-ਐਟ-ਲਾਅ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਕਿ ਲਿੰਕਨ ਇਨ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਸਨ, ਸਰਦਾਰ ਬਹਾਦਰ ਕਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ, ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਆਈਜੀ ਅਤੇ ਕਿੰਗਜ਼ ਪੁਲਿਸ ਮੈਡਲ ਜੇਤੂ; ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉਹ 1965 ਵਿੱਚ ਵੱਖ ਹੋ ਗਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਧੀ ਪ੍ਰਿਆ ਸਿੰਘ ਪੌਲ ਹੈ।
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ http://www.jivdayafound.org/kalawati-saran/ , KALAWATI SARAN CHILDREN'S HOSPITAL NEW DELHI founded and headed by Dr. Sheila Singh Paul, pioneer of the field of pediatrics in India
- ↑ [1][permanent dead link][ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ], Lady Hardinge Medical College (LHMC), a women’s medical college at Connaught Place, along with practicing at Kalawati Saran Children’s Hospital (KSCH). Both the college and the hospital were headed by Prof. Sheila Singh Paul, the first woman paediatrician in India.