ਸਮੱਗਰੀ 'ਤੇ ਜਾਓ

ਸ਼ੰਕਰ-ਜੈਕਿਸ਼ਨ ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ

ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ, ਇੱਕ ਆਜ਼ਾਦ ਵਿਸ਼ਵਕੋਸ਼ ਤੋਂ
Shankar–Jaikishan
Shankar (left) and Jaikishan (right) on a 2013 stamp of India
ਜਾਣਕਾਰੀ
ਉਰਫ਼S-J
ਵੰਨਗੀ(ਆਂ)Film score, Indian classical music, Fusion music, Indo jazz
ਕਿੱਤਾFilm Music director
ਸਾਲ ਸਰਗਰਮ1949 – 1987
ਵੈਂਬਸਾਈਟਫਰਮਾ:Officialsite

ਸ਼ੰਕਰ-ਜੈਕਿਸ਼ਨ (ਜਿਸ ਨੂੰ ਐੱਸ-ਜੇ) ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਹਿੰਦੀ ਫਿਲਮ ਉਦਯੋਗ ਦੀ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਜੋੜੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ 1949 ਤੋਂ 1971 ਤੱਕ ਇਕੱਠੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਹਿੰਦੀ ਫ਼ਿਲਮ ਉਦਯੋਗ ਦੇ ਮਹਾਨ ਸੰਗੀਤਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[1]

1971 ਵਿੱਚ ਜੈਕੀਸ਼ਨ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸ਼ੰਕਰ ਨੇ 1987 ਤੱਕ ਅਰਥਾਤ ਆਪਣੀ ਮੌਤ ਤੱਕ ਇਕੱਲੇ ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਵਜੋਂ,ਸ਼ੰਕਰ-ਜੈਕਿਸ਼ਨ ਦੇ ਨਾਮ ਤੇ ਹੀ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ। ਇਸ ਇਕੱਲੇ ਕੈਰੀਅਰ ਦੌਰਾਨ, ਉਸ ਨੂੰ ਅਜੇ ਵੀ 'ਸ਼ੰਕਰ-ਜੈਕਿਸ਼ਨ' ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਸ਼ੰਕਰ-ਜੈਕਿਸ਼ਨ ਨੇ ਹੋਰ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ 1950,1960 ਅਤੇ 1970 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅਰੰਭ ਵਿੱਚ "ਸਦੀਵੀ" ਅਤੇ "ਅਮਰ ਧੁਨਾਂ" ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ।[2] ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਕੰਮ "ਰਾਗ-ਅਧਾਰਤ ਧੁਨਾਂ ਅਤੇ ਲਯ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[3]

ਮੁਢਲਾ ਜੀਵਨ

[ਸੋਧੋ]

ਸ਼ੰਕਰ

[ਸੋਧੋ]
Shankar
ਜਨਮ ਦਾ ਨਾਮShankar Singh Ram Singh Raghuvanshi
ਜਨਮ(1922-10-15)15 ਅਕਤੂਬਰ 1922
Hyderabad Deccan, Hyderabad State (present-day Telangana)
ਮੌਤ26 ਅਪ੍ਰੈਲ 1987(1987-04-26) (ਉਮਰ 64)
Bombay, Maharashtra, India
ਸਾਲ ਸਰਗਰਮ1949–1987

ਸ਼ੰਕਰ ਸਿੰਘ ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਰਘੂਵੰਸ਼ੀ (15 ਅਕਤੂਬਰ 1922-26 ਅਪ੍ਰੈਲ 1987) ਹੈਦਰਾਬਾਦ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਸੀ।[4] ਆਪਣੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ, ਸ਼ੰਕਰ ਨੇ ਤਬਲਾ ਵਜਾਇਆ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਨਾਸਿਰ ਖਾਨਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਰਸਮੀ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਇਹ ਕਲਾ ਸਿੱਖੀ। ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ, ਸ਼ੰਕਰ ਨੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਖਵਾਜਾ ਖੁਰਸ਼ੀਦ ਅਨਵਰ ਦਾ ਸ਼ਗਿਰਦ ਰਹਿ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਤੋਂ ਤਾਲੀਮ ਹਾਸਿਲ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਦੇ ਆਰਕੈਸਟਰਾ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਵੀ ਕੀਤਾ।[4]

ਪ੍ਰਿਥਵੀ ਥੀਏਟਰ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਜਿੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਤਬਲਾ ਵਜਾਇਆ ਅਤੇ ਨਾਟਕਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਛੋਟੀਆਂ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਨਿਭਾਈਆਂ, ਸ਼ੰਕਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕੈਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਸਤਿਆਨਾਰਾਇਣ ਅਤੇ ਹੇਮਾਵਤੀ ਦੁਆਰਾ ਚਲਾਏ ਗਏ ਇੱਕ ਥੀਏਟਰ ਸਮੂਹ ਨਾਲ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਪ੍ਰਿਥਵੀ ਥੀਏਟਰ ਹੀ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਵਜਾਉਣਾ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਕਈ ਹੋਰ ਸਾਜ਼ ਜਿਵੇਂ ਸਿਤਾਰ, ਐਕਕਾਰਡੀਅਨ ਅਤੇ ਪਿਆਨੋ ਵਿੱਚ ਮੁਹਾਰਤ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ। ਪ੍ਰਿਥਵੀ ਥੀਏਟਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਉਸਨੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਜੋੜੀ ਹੁਸਨਲਾਲ ਭਗਤਰਾਮ ਦੇ ਸਹਾਇਕ ਵਜੋਂ ਵੀ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸੁਤੰਤਰ ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਬਣਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਨੂੰ ਪੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ।[4]

ਜੈਕਿਸ਼ਨ

[ਸੋਧੋ]
Jaikishan
ਜਨਮ ਦਾ ਨਾਮJaikishan Dayabhai Panchal
ਜਨਮ(1929-11-04)4 ਨਵੰਬਰ 1929
Vansda ,Bansda, Bombay Presidency, British India (present-day Gujarat)
ਮੌਤ12 ਸਤੰਬਰ 1971(1971-09-12) (ਉਮਰ 41)
Bombay, Maharashtra, India
ਸਾਲ ਸਰਗਰਮ1949 – 1971

ਜੈਕਿਸ਼ਨ ਦਯਾਭਾਈ ਪੰਚਾਲ (ਜਨਮ 4 ਨਵੰਬਰ 1929-ਦੇਹਾਂਤ 12 ਸਤੰਬਰ 1971) ਦਾ ਜਨਮ ਦਯਾਭਾਈ ਪੰਚਾਲ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਪਤਨੀ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ ਸੀ।[2] ਇੱਕ ਬੱਚੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਉਹ ਅੱਜ ਦੇ ਗੁਜਰਾਤ ਰਾਜ ਦੇ ਇੱਕ ਸ਼ਹਿਰ ਬਾਂਸਦਾ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਜੈਕੀਸ਼ਨ ਹਾਰਮੋਨੀਅਮ ਵਜਾਉਣ ਵਿੱਚ ਨਿਪੁੰਨ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸ ਨੇ ਸੰਗੀਤ ਵਿਸ਼ਾਰਦ ਵਾਡੀਲਾਲਜੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੇਮ ਸ਼ੰਕਰ ਨਾਇਕ ਤੋਂ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਮੁੰਬਈ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ,ਉਹ ਵਿਨਾਇਕ ਤਾਂਬੇ ਦਾ ਸ਼ਗਿਰਦ ਬਣ ਗਿਆ।[2]

ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਜੋੜੀ ਦਾ ਗਠਨ

[ਸੋਧੋ]

ਪ੍ਰਿਥਵੀ ਥੀਏਟਰ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਸ਼ੰਕਰ ਅਕਸਰ ਇੱਕ ਗੁਜਰਾਤੀ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ, ਚੰਦਰਵਦਨ ਭੱਟ ਦੇ ਦਫ਼ਤਰ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਸ਼ੰਕਰ ਨੂੰ ਇੱਕ ਫਿਲਮ ਬਣਾਉਣ ਵੇਲੇ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਵਜੋਂ ਬ੍ਰੇਕ ਦੇਣ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਭੱਟ ਦੇ ਦਫ਼ਤਰ ਦੇ ਬਾਹਰ ਹੀ ਸ਼ੰਕਰ ਨੇ ਕਈ ਵਾਰ ਜੈਕੀਸ਼ਨ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਇੱਕ ਦਿਨ ਗੱਲਬਾਤ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ ਕਿ ਜੈਕਿਸ਼ਨ ਇੱਕ ਹਾਰਮੋਨੀਅਮ ਵਾਦਕ ਸੀ, ਅਤੇ ਕੰਮ ਦੀ ਭਾਲ ਵਿੱਚ ਉਸੇ ਨਿਰਮਾਤਾ ਕੋਲ ਲਗਾਤਾਰ ਆ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸ਼ੰਕਰ ਨੇ ਮਹਸੂਸ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਦੀ ਪਸੰਦ ਇੱਕ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਦੋਵੇਂ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਪਸੰਦ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਸ਼ੰਕਰ ਹੀ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਉਦੋਂ ਅਤੇ ਉੱਥੇ ਪ੍ਰਿਥਵੀ ਥੀਏਟਰ ਵਿੱਚ ਜੈਕੀਸ਼ਨ ਨੂੰ (ਪ੍ਰਿਥਵੀਰਾਜ ਕਪੂਰ ਨੂੰ ਪੁੱਛੇ ਬਿਨਾਂ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਨਾਲ 'ਭਾਪਾਜੀ' ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ) , ਇੱਕ ਹਾਰਮੋਨੀਅਮ ਵਾਦਕ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਤੇ ਲਗਵਾਉਣ ਦਾ ਯਕੀਨ ਦਵਾਇਆ ਸੀ ਭਾਪਾਜੀ ਨੇ ਸ਼ੰਕਰ ਦੀ ਚੋਣ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਜੈਕੀਸ਼ਨ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ੀ ਖੁਸ਼ੀ ਪ੍ਰਿਥਵੀ ਥੀਏਟਰ ਵਿਖੇ ਹਾਰਮੋਨੀਅਮ ਵਾਦਕ ਵਜੋਂ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਲਿਆ। ਜਲਦੀ ਹੀ, ਦੋਵਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਗੂੜੀ ਦੋਸਤੀ ਇਸ ਹੱਦ ਤੱਕ ਹੋ ਗਈ ਕਿ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 'ਰਾਮ-ਲਕਸ਼ਮਣ' ਅਤੇ ਕਈ ਸਮਾਨ-ਅਰਥ ਵਾਲੇ ਉਪਨਾਮ ਨਾਲ ਸੰਬੋਧਿਤ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਪੜਾਈ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਉਹ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਨਾਟਕ ਪਠਾਨ ਸਮੇਤ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਨਾਟਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ।

ਪ੍ਰਿਥਵੀ ਥੀਏਟਰ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਸ਼ੰਕਰ ਅਤੇ ਜੈਕਿਸ਼ਨ ਧੁਨਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕਰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਰਾਜ ਕਪੂਰ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਸਨ, ਜੋ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਕਿਦਾਰ ਸ਼ਰਮਾ ਦੇ ਸਹਾਇਕ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ ਅਤੇ ਇੱਕ ਅਭਿਨੇਤਾ/ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਬਣਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਰੱਖਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਤਿੰਨੋਂ ਪ੍ਰਿਥਵੀ ਥੀਏਟਰ ਵਿੱਚ ਮਿਲੇ ਸਨ।[2]

ਸੰਗੀਤ ਕੈਰੀਅਰ

[ਸੋਧੋ]

ਸਫਲਤਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ (1949-1959)

[ਸੋਧੋ]

ਸ਼ੰਕਰ-ਜੈਕਿਸ਼ਨ ਨੇ 1949 ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਕਪੂਰ ਦੇ ਰੋਮਾਂਟਿਕ ਡਰਾਮਾ ਬਰਸਾਤ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਕਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਫਿਲਮ ਬਾਕਸ ਆਫਿਸ 'ਤੇ ਇੱਕ ਆਲ ਟਾਈਮ ਬਲਾਕਬਸਟਰ ਸਾਬਤ ਹੋਈ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਸਾਉਂਡਟ੍ਰੈਕ ਐਲਬਮ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਸਫਲਤਾ ਮਿਲੀ ਜਿਸਨੇ ਨਾ ਸਿਰਫ ਸ਼ੰਕਰ-ਜੈਕਿਸ਼ਨ ਨੂੰ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ, ਸਗੋਂ ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ ਨੂੰ ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਦੀ ਮੋਹਰੀ ਪਲੇਬੈਕ ਗਾਇਕਾ ਵੀ ਬਣਾਇਆ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਗਾਏ ਗਏ ਗੀਤ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ "ਹਵਾ ਮੇਂ ਉੜਤਾ ਜਾਏ," "ਜੀਆ ਬੇਕਾਰ ਹੈ", "ਬਰਸਾਤ ਮੇਂ ਹਮਸੇ ਮਿਲੇ" ਸੁਪਰਹਿੱਟ ਸਾਬਤ ਹੋਏ।[2][3] ਇਸ ਸਾਉਂਡਟ੍ਰੈਕ ਨੂੰ ਪਲੈਨੇਟ ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਦੁਆਰਾ 100 ਮਹਾਨ ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਸਾਉਂਡਟ੍ਰੈਕਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੇ ਨੰਬਰ 'ਤੇ ਸੂਚੀਬੱਧ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਪਲੈਨੇਟ ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਦੇ ਰਾਕੇਸ਼ ਬੁੱਧੂ ਨੇ 10 ਸਟਾਰ ਦਿੱਤੇ, "ਬਰਸਾਤ (1949 ਫਿਲਮ) ਆਦਰਸ਼ਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹਿੰਦੀ ਸਿਨੇਮਾ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਸਾਉਂਡਟ੍ਰੈਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ"। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨਵੇਂ ਦਹਾਕੇ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਰਾਜ ਕਪੂਰ ਦੀ ਇੱਕ ਹੋਰ ਫਿਲਮ ਆਵਾਰਾ (1951) ਨਾਲ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਕਿ ਫਿਰ ਤੋਂ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਵਪਾਰਕ ਸਫਲਤਾ ਸਾਬਤ ਹੋਈ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਸਾਉਂਡਟ੍ਰੈਕ 1950 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਿਕਣ ਵਾਲਾ ਹਿੰਦੀ ਫਿਲਮ ਐਲਬਮ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਈ ਚਾਰਟਬਸਟਰ ਗੀਤ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ "ਹਮ ਤੁਝਸੇ ਮੁਹੱਬਤ ਕਰ ਕੇ", "ਘਰ ਆਇਆ ਮੇਰਾ ਪਰਦੇਸੀ" ਅਤੇ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। "ਆਵਾਰਾ ਹੂੰ", ਜਿਸ ਨੇ ਮੁਕੇਸ਼ ਨੂੰ ਰਾਜਕਪੂਰ ਦੀ ਪਲੇਬੈਕ ਆਵਾਜ਼ ਬਣਾਇਆ ਜਿਸ ਦੌਰਾਨ ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀ ਅਪਣੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪਲੇਬੈਕ ਗਾਇਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ।[4] 1952 ਤੋਂ 1954 ਤੱਕ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦਾਗ (1952), ਪਤਿਤਾ (1953), ਆਹ (1953) ਅਤੇ ਬੂਟ ਪੋਲਿਸ਼ (1954) ਵਰਗੀਆਂ ਫਿਲਮਾਂ ਲਈ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਭ ਦੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਨੰਬਰ ਸਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ "ਏ ਮੇਰੇ ਦਿਲ ਕਹੀਂ ਔਰ ਚਲ" (ਦਾਗ), "ਯਾਦ ਕਿਆ ਦਿਲ ਨੇ"(ਪਤਿਤਾ),"ਰਾਜਾ ਕੀ ਆਏਗੀ ਬਾਰਾਤ " (ਆਹ) ਅਤੇ "ਨੰਨ੍ਹੇ ਮੁੰਨੇ ਬੱਚੇ ਤੇਰੀ ਮੁੱਠੀ ਮੈਂ ਕਯਾ ਹੈ" (ਬੂਟ ਪੋਲਿਸ਼)।

ਸ਼ੰਕਰ-ਜੈਕਿਸ਼ਨ ਨੇ 1955 ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੀ 420 ਅਤੇ ਸੀਮਾ ਨਾਲ ਵੱਡੀ ਲੀਗ ਨੂੰ ਹਿੱਟ ਕੀਤਾ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਗਾਣੇ ਸ਼ੈਲੇਂਦਰ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੇ ਗਏ ਸਨ।[5] ਦੋਵੇਂ ਫਿਲਮਾਂ ਦੇ ਗੀਤ "ਮੇਰਾ ਜੂਤਾ ਹੈ ਜਾਪਾਨੀ", "ਪਿਆਰ ਹੁਆ ਇਕਰਾਰ ਹੁਆ", "ਇਚਕ ਦਾਨਾ ਬੀਚਕ ਦਾਨਾ", "ਮੁੜ ਮੁੜ ਕੇ ਨਾ ਦੇਖ" ਅਤੇ "ਤੂ ਪਿਆਰ ਕਾ ਸਾਗਰ ਹੈ", "ਕਹਾਂ ਜਾ ਰਹਾ ਹੈ", ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ "ਯੇ ਦੁਨੀਆ ਗਮ ਕਾ ਮੇਲਾ ਹੈ" ਜਨਤਾ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸਾਬਤ ਹੋਏ ਅਤੇ ਦੋਵਾਂ ਫਿਲਮਾਂ ਦੀ ਬਾਕਸ ਆਫਿਸ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ।[6] ਅਗਲੇ ਸਾਲ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਰਾਜ ਕਪੂਰ ਸਟਾਰਰ ਚੋਰੀ ਚੋਰੀ ਲਈ ਕੰਪੋਜ਼ ਕੀਤਾ।[7] ਫਿਲਮ ਨੂੰ ਆਲੋਚਕਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਚੰਗਾ ਹੁੰਗਾਰਾ ਮਿਲਿਆ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਦਾ ਕਾਰਨ ਇਸ ਜੋੜੀ ਨੂੰ ਮਧੁਰ ਗੀਤਾਂ ਲਈ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਸਾਲ ਦੇ ਬਿਨਾਕਾ ਗੀਤਮਾਲਾ ਦੀ ਸਾਲਾਨਾ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਸਿਖਰ ਤੇ ਰਖੇ ਗਏ ਸਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਸੋਲੋ ਗੀਤ "ਪੰਛੀ ਬਣੂ, ਉੜਤੀ ਫਿਰੂੰ" ਅਤੇ ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ ਤੇ ਮੰਨਾਂ ਡੇ ਦੀ ਜੋੜੀ ਦੁਆਰਾ ਗਾਏ ਗਏ ਗੀਤ "ਆਜਾ ਸਨਮ ਮਧੁਰ ਚਾਂਦਨੀ ਮੇਂ ਹਮ ਤੁਮ ਮਿਲੇ" ਅਤੇ "ਯੇ ਰਾਤ ਭੀਗੀ ਭੀਗੀ"।[8] ਚੋਰੀ ਚੋਰੀ ਦੇ ਸੰਗੀਤ ਲਈ ਸ਼ੰਕਰ-ਜੈਕਿਸ਼ਨ ਨੂੰ ਸਰਬੋਤਮ ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਲਈ ਪਹਿਲਾ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਪੁਰਸਕਾਰ ਵੀ ਜਿੱਤਿਆ।[9] 1950 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬਿਮਲ ਰਾਏ ਦੀ ਯਹੁਦੀ (1958), ਏੱਲ ਵੀ ਪਰਸਾਦ ਦੀ ਛੋਟੀ ਬਹਨ (1959) ਅਤੇ ਰਿਸ਼ੀਕੇਸ਼ ਮੁਖਰਜੀ ਦੀ ਅਨਾੜੀ (1959) ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਸੰਗੀਤਕ ਹਿੱਟ ਦਿੱਤੇ, ਇਹ ਤਿੰਨੋਂ ਆਲੋਚਨਾਤਮਕ ਅਤੇ ਵਪਾਰਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਫਲ ਫਿਲਮਾਂ ਸਨ, ਖ਼ਾਸਕਰ ਅਨਾੜੀ ਜੋ 1959 ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਮਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਫਿਲਮ ਅਤੇ ਦਹਾਕੇ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਿਕਣ ਵਾਲੀ ਹਿੰਦੀ ਫਿਲਮ ਐਲਬਮ ਵਜੋਂ ਉੱਭਰੀ।[10] ਇਸ ਫਿਲਮ ਲਈ ਸ਼ੰਕਰ-ਜੈਕਿਸ਼ਨ ਨੂੰ ਸਰਬੋਤਮ ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਲਈ ਦੂਜਾ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਪੁਰਸਕਾਰ ਵੀ ਜਿੱਤਿਆ।[11]

ਲਗਾਤਾਰ ਸਫਲਤਾ (1960-1969)

[ਸੋਧੋ]

ਸ਼ੰਕਰ-ਜੈਕਿਸ਼ਨ ਨੇ 1960 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਇਹਨਾਂ ਫਿਲਮਾਂ ਨਾਲ ਕੀਤੀ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਦਿਲ ਅਪਨਾ ਔਰ ਪ੍ਰੀਤ ਪਰਾਈ ਅਤੇ ਜਿਸ ਦੇਸ਼ ਮੈਂ ਗੰਗਾ ਬਹਤੀ ਹੈ, ਦੋਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਗੀਤ ਸ਼ੈਲੇਂਦਰ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੇ ਗਏ ਸਨ। ਬਾਕਸ ਆਫਿਸ 'ਤੇ, ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਸਫਲ ਹੋਇਆਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੁੱਝ ਗੀਤ ਚਾਰਟਬਸਟਰ ਸਾਬਤ ਹੋਏ,ਜਿਹਨਾਂ 'ਚੋਂ - "ਅਜੀਬ ਦਾਸਤਾਨ ਹੈ ਯੇ" ਅਤੇ "ਦਿਲ ਅਪਨਾ ਔਰ ਪ੍ਰੀਤ ਪਰਾਈ", "ਜਿਸ ਦੇਸ਼ ਮੇ ਗੰਗਾ ਬਹਿਤੀ ਹੈ" ਅਤੇ "ਆ ਅਬ ਲੌਟ ਚਲੇ" (ਜਿਸ ਦੇਸ਼ ਮੈਂ ਗੰਗਾ ਬਹਿਤੀ ਹੈ)।[1] ਦਿਲ ਅਪਨਾ ਔਰ ਪ੍ਰੀਤ ਪਰਾਈ ਲਈ, ਸ਼ੰਕਰ-ਜੈਕਿਸ਼ਨ ਨੇ ਸਰਬੋਤਮ ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਲਈ ਆਪਣਾ ਤੀਜਾ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਅਵਾਰਡ ਜਿੱਤਿਆ। 1961 ਤੋਂ 1963 ਤੱਕ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ "ਤੇਰੀ ਪਿਆਰੀ ਪਿਆਰੀ ਸੂਰਤ ਕੋ" ਅਤੇ "ਏਕ ਸਵਾਲ ਮੈਂ ਕਰੂੰ" (ਸਸੁਰਾਲ), "ਸੌ ਸਾਲ ਪਹਿਲੇ" ਅਤੇ "ਜੀਆ ਓ ਜੀਆ" (ਜਬ ਪਿਆਰ ਕਿਸੀ ਸੇ ਹੋਤਾ ਹੈ), "ਦਿਲ ਮੇਰਾ ਏਕ ਆਸ ਕ ਪਂਛੀ" "ਤੁਮ ਰੂਠੀ ਰਹੋ" (ਆਸ ਕ ਪਂਛੀ),"ਚਾਹੇ ਕੋਈ ਮੁਝੇ ਜੰਗਲੀ ਕਾਹੇ", ਵਰਗੇ ਸੁਪਰਹਿੱਟ ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਲੜੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਕੋਇ ਮੁਝੇ ਜੰਗਲੀ ਕਹੇ" ਅਤੇ "ਅਹਿਸਾਨ ਤੇਰਾ ਹੋਗਾ ਮੁਝ ਪਰ" (ਜੰਗਲੀ),"ਤੇਰਾ ਮੇਰਾ ਪਿਆਰ ਅਮਰ" ਅਤੇ "ਤੁਝੇ ਜੀਵਨ ਕੀ ਡੋਰ ਸੇ" (ਅਸਲੀ-ਨਕਲੀ), "ਮੈਂ ਚਲੀ ਮੈਂ ਚਲੀ" ਅਤੇ "ਆਵਾਜ਼ ਦੇਕੇ ਹਮੇਂ ਤੁਮ ਬੁਲਾਓ" (ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ), "ਅੱਲ੍ਹਾ ਜਾਣੇ ਕਿਆ ਹੋਗਾ ਆਗੇ"," ਦਿਲ ਮੇਰਾ ਚੁਪ ਚਾਪ ਜਲਾ"(ਹਰਿਆਲੀ ਔਰ ਰਾਸਤਾ),"ਮੁਝੇ ਕਿਤਨਾ ਪਿਆਰ ਹੈ ਤੁਮਸੇ" ਅਤੇ "ਦਿਲ ਤੇਰਾ ਦੀਵਾਨਾ ਹੈ ਸਨਮ" (ਦਿਲ ਤੇਰਾ ਦੀਵਾਨਾ), "ਰੁਕ ਜਾ ਰਾਤ" ਅਤੇ "ਯਾਦ ਨਾ ਜਾਏ ਬੀਤੇ ਦਿਨੋਂ ਕੀ" (ਦਿਲ ਇੱਕ ਮੰਦਰ) [3] ਜੰਗਲੀ ਦਾ ਸਾਉਂਡਟ੍ਰੈਕ 1960 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਿਕਣ ਵਾਲੀਆਂ ਹਿੰਦੀ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸਾਬਤ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਰੋਮਾਂਟਿਕ ਕਾਮੇਡੀ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ, ਸ਼ੰਕਰ-ਜੈਕਿਸ਼ਨ ਨੂੰ ਸਰਬੋਤਮ ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਦਾ ਚੌਥਾ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਅਵਾਰਡ ਮਿਲਿਆ।

ਸ਼ੰਕਰ-ਜੈਕਿਸ਼ਨ 1960 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਮੱਧ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਫਲ ਉੱਦਮਾਂ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਸਿਖਰ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਏ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਆਈ ਮਿਲਨ ਕੀ ਬੇਲਾ (1964), ਰਾਜਕੁਮਾਰ (1964), ਅਪ੍ਰੈਲ ਫੂਲ (1964), ਜ਼ਿੰਦਗੀ (1964), ਸੰਗਮ (1964), ਆਰਜ਼ੂ (1965), ਗੁਮਨਾਮ (1965), ਜਾਨਵਰ (1965),ਲਵ ਇਨ ਟੋਕਿਓ (1966) ਅਤੇ ਸੂਰਜ (1966)। ਇਹਨਾਂ ਫਿਲਮਾਂ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਗੀਤ - "ਮੇਰੇ ਮਨ ਕੀ ਗੰਗਾ ਔਰ ਤੇਰੇ ਮਨ ਕੀ ਜਮੁਨਾ ਕਾ", ਯੇ ਮੇਰਾ ਪ੍ਰੇਮ ਪੱਤਰ ਪੜਕਰ", "ਤੁਮਹੇ ਔਰ ਕਯਾ ਦੂ ਮੈ ਦਿਲ ਕੇ ਸਿਵਾਏ", "ਤੁਮ ਕਮਸਿਨ ਹੋ ਨਾਦਾਨ ਹੋ", "ਹਮ ਪਿਆਰ ਕਾ ਸੌਦਾ", "ਪਹਿਲੇ ਮਿਲੇ ਥੇ ਸਪਨੋਂ ਮੇਂ ", "ਮੈਂ ਕਆ ਕਰੂੰ ਰਾਮ", "ਦੋਸਤ ਦੋਸਤ ਨਾ ਰਹਾ ", "ਲਾਲ ਛੜੀ ਮੈਦਾਨ ਖੜੀ", "ਤੁਮਸੇ ਅੱਛਾ ਕੌਨ ਹੈ", "ਅਪ੍ਰੈਲ ਫੂਲ ਬਨਾਇਆ, ਤੋ ਉਨਕੋ ਗੁਸਾ ਆਇਆ", "ਜਾਨ ਪਹਿਚਾਨ ਹੋ", "ਗੁਮਨਾਮ ਹੈ ਕੋਈ", "ਹਮ ਕਾਲੇ ਹੈਂ ਤੋ ਕਿਆ ਹੁਆ ਦਿਲਵਾਲੇ ਹੈਂ", "ਅਜੀ ਰੂਠ ਕਰ ਅਬ ਕਹਾਂ ਜਾਈਏਗਾ", "ਏ ਫੂਲੋਂ ਕੀ ਰਾਨੀ", "ਲਵ ਇਨ ਟੋਕਿਓ", "ਬਹਾਰੋਂ ਫੂਲ ਬਰਸਾਓ" ਅਤੇ "ਤਿਤਲੀ ਉੜੀ ਉੜ ਕੇ ਚਲੀ", ਬਿਨਾਕਾ ਗੀਤਮਾਲਾ ਦੀ ਸਾਲ-ਅੰਤ ਦੀ ਸਾਲਾਨਾ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ। ਫਿਲਮ ਸੂਰਜ ਦੇ ਸੰਗੀਤ ਲਈ ਸ਼ੰਕਰ-ਜੈਕਿਸ਼ਨ ਨੇ ਪੰਜਵਾਂ ਸਰਬੋਤਮ ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜਿੱਤਿਆ।[1][2] ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸੰਗਮ, ਆਰਜ਼ੂ ਅਤੇ ਸੂਰਜ ਦਾ ਸੰਗੀਤ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਿਕਣ ਵਾਲੇ ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਐਲਬਮਾਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ, ਅੱਠਵੇਂ ਅਤੇ ਤੇਰਵੇਂ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਰਹੇ।[3]

1967 ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਉਭਰਦੇ ਸੰਗੀਤਕਾਰਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਲਕਸ਼ਮੀਕਾਂਤ-ਪਿਆਰੇਲਾਲ, ਕਲਿਆਣਜੀ-ਆਨੰਦਜੀ ਅਤੇ ਆਰ. ਡੀ. ਬਰਮਨ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।[12] 1960 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ, ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਹਿੱਟ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ ਐਨ ਈਵਨਿੰਗ ਇਨ ਪੈਰਿਸ (1967), ਸ਼ਿਕਾਰ (1968), ਬ੍ਰਹਮਾਚਾਰੀ (1968) ਅਤੇ ਪ੍ਰਿੰਸ (1969), ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਯਾਦਗਾਰੀ ਗੀਤ ਸਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ 'ਆਸਮਾਨ ਸੇ ਆਯਾ ਫਰਿਸ਼ਤਾ' ਅਤੇ 'ਰਾਤ ਕੇ ਹਮਸਫਰ ਥੱਕ ਕੇ ਘਰ ਕੋ ਚਲੇ' (ਐਨ ਈਵਨਿੰਗ ਇਨ ਪੈਰਿਸ), 'ਜਬਸੇ ਲਗੀ ਤੋਸੇ ਨਜਰੀਆ', 'ਨਸ ਨਸ ਮੇਂ ਦੌੜੇ ਹੈ' ਅਤੇ 'ਪਰਦੇ ਮੇਂ ਰਹਨੇ ਦੋ' (ਸ਼ਿਕਾਰ), 'ਦਿਲ ਕੇ ਝਰੋਖੇ ਮੇਂ', 'ਆਜਕਲ ਤੇਰੇ ਮੇਰੇ ਪਿਆਰ ਕੇ ਚਰਚੇ' (ਬ੍ਰਹਮਾਚਾਰੀ'), ਲਿਖੇ ਜੋ ਖਤ ਤੁਝੇ 'ਅਤੇ' ਮੇਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਮੇਂ ਆਤੇ (ਕਨਿਆਂਦਾਨ),'ਬਦਨ ਪੇ ਸਿਤਾਰੇ ਲਪੇਟੇ ਹੁਏ' ਅਤੇ 'ਮਦਹੋਸ਼ ਹਵਾ ਮਤਵਾਲੀ ਫਿਜਾਂ' (ਪ੍ਰਿੰਸ)।[13] ਇਸ ਅਰਸੇ ਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੋਰ ਹਿੱਟ ਗੀਤ ਹਨ-"ਦੂਰੀਆਂ ਨਜ਼ਦੀਕੀਆਂ ਬਣ ਗਈ" ਅਤੇ "ਫਲਸਫਾ ਪਿਆਰ ਕਾ ਤੁਮ ਕਿਆ ਜਾਨੋ" (ਦੁਨੀਆ) "ਕੌਨ ਹੈ ਜੋ ਸਪਨੋਂ ਮੇਂ ਆਯਾ" ਅਤੇ "ਉਨਸੇ ਮਿਲੀ ਨਜ਼ਰ ਕੇ ਮੇਰੇ ਹੋਸ਼ ਉੜ ਗਏ" (ਝੁਕ ਗਯਾ ਆਸਮਾਨ "ਦੇਖਾ ਹੈ ਤੇਰੀ ਆਂਖੇਂ ਮੇਂ" ਅਤੇ "ਮੈਂ ਕਹੀਂ ਕਵੀ ਨਾ ਬਨ ਜਾਉਂ" (ਪਿਆਰ ਹੀ ਪਿਆਰ) । ਬ੍ਰਹਮਾਚਾਰੀ ਲਈ, ਸ਼ੰਕਰ-ਜੈਕਿਸ਼ਨ ਨੇ ਸਰਬੋਤਮ ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਲਈ ਆਪਣਾ ਛੇਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਅਵਾਰਡ ਜਿੱਤਿਆ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਬੀ. ਐੱਫ. ਜੇ. ਏ. ਸਰਬੋਤਮ ਸਂਗੀਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਅਵਾਰਡ (ਹਿੰਦੀ) ਜਿੱਤਿਆ।[14][15]

ਜੈਕਿਸ਼ਨ ਦੀ ਮੌਤ, ਮੰਦੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕੰਮ (1970-1986)

[ਸੋਧੋ]

ਸੰਨ 1970 ਵਿੱਚ, ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਮੇਰਾ ਨਾਮ ਜੋਕਰ, ਧਰਤੀ, ਪਗਲਾ ਕਹੀਂ ਕਾ ਅਤੇ ਪਹਿਚਾਨ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। 'ਪਹਿਚਾਨ' ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਉਸ ਸਾਲ ਦੀ ਹੋਰ ਕੋਈ ਫਿਲਮ ਵਪਾਰਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਚੰਗਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰ ਸਕੀ , ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਊਂਡਟ੍ਰੈਕ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਮਿਲੀ ਅਤੇ' ਪਹਿਚਾਨ" ਅਤੇ 'ਮੇਰਾ ਨਾਮ ਜੋਕਰ" ਲਈ, ਸ਼ੰਕਰ-ਜੈਕਿਸ਼ਨ ਨੂੰ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਸਰਬੋਤਮ ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਲਈ ਆਪਣਾ ਸੱਤਵਾਂ ਅਤੇ ਅੱਠਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਪੁਰਸਕਾਰ ਮਿਲਿਆ।[14] 1971 ਵਿੱਚ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਰਮੇਸ਼ ਸਿੱਪੀ ਦੇ ਰੋਮਾਂਟਿਕ ਡਰਾਮਾ ਫਿਲਮ "ਅੰਦਾਜ਼" ਲਈ ਸੰਗੀਤ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ੰਮੀ ਕਪੂਰ, ਹੇਮਾ ਮਾਲਿਨੀ, ਰਾਜੇਸ਼ ਖੰਨਾ ਅਤੇ ਸਿਮੀ ਗਰੇਵਾਲ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸਨ। ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਣ 'ਤੇ, ਅੰਦਾਜ਼ ਆਪਣੇ ਗਾਣੇ, "ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਏਕ ਸਫਰ ਹੈ ਸੁਹਾਨਾ" ਨਾਲ ਸੁਪਰਹਿੱਟ ਬਣ ਕੇ ਉੱਭਰੀ, ਜੋ ਕਿਸ਼ੋਰ ਕੁਮਾਰ ਦਾ ਇਕੱਲਾ ਗੀਤ ਹੈ, ਜੋ ਬਿਨਾਕਾ ਗੀਤਮਾਲਾ ਦੀ ਸਾਲ ਦੇ ਅੰਤ ਦੀ ਸਾਲਾਨਾ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਹੈ।[16] "ਅੰਦਾਜ਼" ਆਖਰੀ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸਾਬਤ ਹੋਈ ਜਿਸ ਉੱਤੇ ਸ਼ੰਕਰ-ਜੈਕਿਸ਼ਨ ਨੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਕਿਉਂਕਿ ਜੈਕਿਸ਼ਨ ਦੀ 12 ਸਤੰਬਰ 1971 ਨੂੰ ਲਿਵਰ ਸਿਰੋਸਿਸ ਕਾਰਨ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਫਿਲਮ ਲਈ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣਾ ਦੂਜਾ ਅਤੇ ਆਖਰੀ ਬੀ. ਐੱਫ. ਜੇ. ਏ. ਸਰਬੋਤਮ ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਪੁਰਸਕਾਰ (ਹਿੰਦੀ) ਜਿੱਤਿਆ।[17] ਉਸ ਸਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕੰਮ 'ਕਲ ਆਜ ਔਰ ਕਲ' ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਆਰ. ਕੇ. ਫਿਲਮਾਂ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅੰਤਮ ਸਹਿਯੋਗ ਨੂੰ ਚਿੰਨ੍ਹਿਤ ਕੀਤਾ। ਫਿਲਮ "ਆਪ ਯਹਾਂ ਆਏ ਕਿਸ ਲਿਏ" ਦੇ ਦੋ ਗੀਤ, "ਟਿਕ ਟਿਕ ਟਿਕ ਟਿਕ ਚਲਤੀ ਜਾਏ ਘੜੀ" ਅੱਜ ਤੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਨ।[18]

ਜੈਕਿਸ਼ਨ ਦੀ ਬੇਵਕਤੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸ਼ੰਕਰ ਨੇ ਸ਼ੰਕਰ-ਜੈਕਿਸ਼ਨ ਦੇ ਨਾਮ ਹੇਠ ਹੀ ਸੰਗੀਤ ਰਚਨਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਕੁਝ ਅਸਫਲਤਾਵਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਖਰਕਾਰ ਮਨੋਜ ਕੁਮਾਰ ਸਟਾਰਰ 'ਬੇ-ਇਮਾਨ' (1972) ਅਤੇ 'ਸੰਨਿਆਸੀ' (1975) ਵਿੱਚ ਸੰਗੀਤਕ ਬਲਾਕਬਸਟਰ ਵੇਖੇ ਗਏ, ਜੋ ਦੋਵਾਂ ਦੇ ਸਾਊਂਡਟ੍ਰੈਕ 1970 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਿਕਣ ਵਾਲੇ ਹਿੰਦੀ ਫਿਲਮ ਐਲਬਮਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਗਾਣੇ, 'ਜੈ ਬੋਲੋ ਬੇ-ਇਮਾਨ ਕੀ' ਅਤੇ 'ਪਤਲਾ ਪਤਲਾ ਰੇਸ਼ਮੀ ਰੂਮਲ' (<i id="mwAYw">ਬੀ-ਇਮਾਨ</i>) 'ਚਲ ਸੰਨਿਆਸ਼ੀ ਮੰਦਰ ਮੇਂ' ਅਤੇ 'ਯੇ ਹੈ ਗੀਤਾ ਕਾ ਗਿਆਨ' (ਸੰਨਿਆਸਿ) ਸਨ।[19][20] ਬੇ-ਇਮਾਨ ਲਈ ਵੀ, ਸ਼ੰਕਰ-ਜੈਕਿਸ਼ਨ ਨੂੰ ਸਰਬੋਤਮ ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਲਈ ਆਪਣਾ ਅੰਤਮ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਪੁਰਸਕਾਰ ਮਿਲਿਆ।[14] ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਹ ਸਫਲਤਾ ਥੋੜੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਬਾਕੀ ਫਿਲਮਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 1970 ਅਤੇ 1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅਖੀਰਲੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਸੰਗੀਤ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਧੂਪ ਛਾਓਂ (1977), ਦੁਨੀਆਦਾਰੀ (1977) ਆਤਮਾਰਾਮ (1979), ਗਰਮ ਖੂਨ (1980) ਅਤੇ ਪਾਪੀ ਪੇਟ ਕਾ ਸਾਵਲ ਹੈ (1984), ਸਾਰੇ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਦੇ ਡੁੱਬ ਗਏ।[19] ਆਖਰੀ ਫਿਲਮ ਜਿਸ 'ਤੇ ਸ਼ੰਕਰ ਨੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਸੀ ਉਹ 1986 ਦੀ ਮਿਥਿਹਾਸਕ ਡਰਾਮਾ ਫਿਲਮ "ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ-ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ" ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਆਲੋਚਨਾਤਮਕ ਜਾਂ ਵਪਾਰਕ ਤੌਰ' ਤੇ ਵਧੀਆ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ।[21]

ਸ਼ੰਕਰ ਦੀ ਮੌਤ

[ਸੋਧੋ]

26 ਅਪ੍ਰੈਲ 1987 ਨੂੰ ਸ਼ੰਕਰ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਨੂੰ ਮੀਡੀਆ ਕਵਰੇਜ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਮਿਲੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਅੰਤਿਮ ਸੰਸਕਾਰ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ ਉਸ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਕੁਝ ਦੋਸਤ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅੰਤਿਮ ਸੰਸਕਾਰ ਵਿੱਚ ਫਿਲਮ ਉਦਯੋਗ ਸ਼ਾਇਦ ਹੀ ਮੌਜੂਦ ਸੀ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ 1971 ਵਿੱਚ ਜੈਕੀਸ਼ਨ ਦੀ ਮੌਤ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿੱਚ, ਜਿਸ ਨੇ ਸਮੁੱਚੇ ਫਿਲਮ ਉਦਯੋਗ ਨੂੰ ਖਿੱਚਿਆ, ਇਸ ਦੀ ਅਸਥਿਰ-ਸੁਭਾਅ ਵਾਲੀ ਵਫ਼ਾਦਾਰੀ ਦੇ ਰੂੜੀਵਾਦੀ ਰੂਪ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕੀਤਾ। ਸ਼ੰਕਰ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਲਗਭਗ 40 ਸਾਲ ਪੁਰਾਣਾ ਐੱਸ. ਜੇ. ਬੈਨਰ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਿਆ, ਜੋ ਕਿ ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਸਰਬੋਤਮ ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਵਜੋਂ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਕਪੂਰ ਨੇ ਇੱਕ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਇੰਟਰਵਿਊ ਵਿੱਚ ਸ਼ੰਕਰ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਦਿੱਤੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, 1988 ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਕਪੂਰ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਸ਼ੰਕਰ-ਜੈਕਿਸ਼ਨ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਬੰਧਾਂ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਵਿਸਥਾਰ ਵਿੱਚ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ ਸੀ।

ਚਰਚਗੇਟ, ਮੁੰਬਈ ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕਰਾਸਰੋਡ ਜੰਕਸ਼ਨ ਦਾ ਨਾਮ ਸ਼ੰਕਰ-ਜੈਕਿਸ਼ਨ ਦੇ ਨਾਮ ਉੱਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।

ਚੰਦਰਕਾਂਤ ਭੋਸਲੇ ਨੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਸ਼ੰਕਰ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ, ਕਿਉਂਕਿ ਸ਼ੰਕਰ ਉਸਦੇ ਦੋਸਤਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸਨ, ਜਦੋਂ ਸ਼ੰਕਰਜੀ 1945 ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਕ੍ਰਿਸ਼ਣਕੁੱਟੀ ਅਤੇ ਡਾਂਸਰ ਹੇਮਾਵਤੀ ਦੀ ਬੈਲੇ ਦੀ ਟੋਲੀ ਨਾਲ ਮੁੰਬਈ ਪਹੁੰਚੇ ਸਨ। ਭੋਸਲੇ ਇੱਕ ਤਬਲਾ ਵਾਦਕ ਸੀ ਅਤੇ ਸ਼ੰਕਰ ਨਾਲ ਨੇੜਿਓਂ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹ 1949 ਤੋਂ ਸ਼ੰਕਰ ਦੀ ਮੌਤ ਤੱਕ ਸ਼ੰਕਰ ਦੇ ਆਰਕੈਸਟਰਾ ਵਿੱਚ ਲੈਅ-ਤਾਲ ਵਜਾਉਂਦੇ ਸਨ। 25 ਅਪ੍ਰੈਲ, 1987 ਦੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਸ਼ੰਕਰ ਨੇ ਭੋਸਲੇ ਨੂੰ ਚਰਨੀ ਰੋਡ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਦੇ ਨੇੜੇ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਜਿੱਥੇ ਭੋਸਲੇ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਚਰਚਗੇਟ ਵਿਖੇ ਆਪਣੀ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਵੱਲ ਚਲੇ ਗਏ। 26 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ ਭੋਸਲੇ, ਹਮੇਸ਼ਾ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਸ਼ੰਕਰ ਨੂੰ ਸਟੂਡੀਓ ਲਿਜਾਣ ਲਈ ਸਵੇਰੇ ਲਗਭਗ 10.00 ਵਜੇ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ, ਪਰ ਸ਼ੰਕਰ ਨਹੀਂ ਆਏ ਇਸ ਲਈ ਭੋਸਲੇ ਟੈਕਸੀ ਰਾਹੀਂ ਸਟੂਡੀਓ ਗਏ। ਸਾਰੇ ਸੰਗੀਤਕਾਰਾਂ ਨੇ ਸਟੂਡੀਓ ਵਿੱਚ ਸ਼ੰਕਰ ਦਾ ਪੂਰਾ ਦਿਨ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਕੀਤਾ ਪਰ ਉਹ ਨਹੀਂ ਆਏ। ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਭੋਸਲੇ ਨੇ ਸ਼ੰਕਰ ਦੀ ਮੌਤ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਪਡ਼੍ਹੀ। ਬਦਕਿਸਮਤੀ ਨਾਲ, ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਸ਼ੰਕਰ ਰਹਿ ਰਹੇ ਸਨ, ਨੇ ਭੋਸਲੇ, ਰਾਜ ਕਪੂਰ ਜਾਂ ਫਿਲਮ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਸ਼ੰਕਰ ਦੀ ਮੌਤ ਬਾਰੇ ਸੂਚਿਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਸ੍ਰੀ ਗੋਖਲੇ ਹੀ ਸਨ, ਜੋ ਕਦੇ ਸ਼ੰਕਰ ਜੀ ਦੇ ਘਰ ਰਸੋਈਏ ਸਨ, ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਮੁੰਬਈ ਦੇ ਠਾਕੁਰਦਵਾਰ ਵਿਖੇ ਗੋਰਾ ਰਾਮ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਪੁਜਾਰੀ ਬਣੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਸ਼ੰਕਰਜੀ ਦਾ ਅੰਤਿਮ ਸੰਸਕਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਵਾਲੇ ਦਿਨ, ਦੂਜਿਆਂ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ, ਜਲਦਬਾਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

ਰਚਨਾ ਸ਼ੈਲੀ

[ਸੋਧੋ]
ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਵਲਸਾਡ ਨੇਡ਼ੇ ਬਾਂਸਾਦਾ ਵਿਖੇ ਜੈਕਿਸ਼ਨ ਦੀ ਮੂਰਤੀ (ਜੈਕਿਸ਼ਨ ਦਾ ਜੱਦੀ ਸ਼ਹਿਰ) ।

ਸ਼ੰਕਰ-ਜੈਕਿਸ਼ਨ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੇ ਹਿੰਦੀ ਫਿਲਮ ਸੰਗੀਤ ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਧਰਾਤਲ ਦਿੱਤੀ। ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਆਪਣੇ ਗਿਆਨ 'ਤੇ ਭਰੋਸਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੱਛਮੀ ਬੀਟਸ ਅਤੇ ਆਰਕੈਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਵੀ ਵਰਤਿਆ। ਸ਼ੰਕਰ-ਜੈਕਿਸ਼ਨ ਗੀਤ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਆਰਕੈਸਟਰਾ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨੂੰ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਉੱਤੇ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਅਭਿਆਸ ਅਨੁਸਾਰ ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ 'ਭਰਾਈ' ਵਜੋਂ ਵਰਤਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਗੀਤਾਂ ਦੇ ਅਰਥ ਅਤੇ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਅਤੇ ਵਧਾਉਣ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਵਜੋਂ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮੋਹਰੀ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਰਕੈਸਟਰਾ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ ਯੰਤਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ (ਅਕਸਰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਗੀਤਾਂ ਵਿੱਚ ਦਰਜਨਾਂ ਜਾਂ ਸੈਂਕਡ਼ੇ) ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਫਾਰਮੈਟ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨਃ ਗੀਤ ਇੱਕ 'ਪ੍ਰੀਲਿਊਡ' (ਗੀਤ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਲਈ ਵਾਤਾਵਰਣ ਅਤੇ ਮੂਡ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸੰਗੀਤ) ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਅਪਵਾਦਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ('ਯੇ ਮੇਰਾ ਦੀਵਾਨਾ ਪਾਨ ਹੈ' ਇੱਕ ਚੰਗੀ ਉਦਾਹਰਣ ਹੈ) ਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹਰੇਕ ਪੰਕਤੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਅੰਤਰਾਲਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਇੱਕ ਗੀਤ ਦਾ 'ਮੁਖਡ਼ਾ' ਜਾਂ 'ਅੰਤਰਾ' ਗਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ ਤਾਂ ਆਰਕੈਸਟਰਾ ਦੁਆਰਾ 'ਕਾਊਂਟਰ ਧੁਨਾਂ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਬਹੁ-ਪੱਧਰੀ ਸੰਗੀਤ' ਵਜਾਇਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ 'ਉਪਸਂਹਾਰ' ਆਇਆ-ਉਹ ਸੰਗੀਤ ਜਿਸ ਨਾਲ ਗਾਇਕ (ਸੰਗੀਤ) ਆਪਣੀ ਗਾਇਕੀ ਖਤਮ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੀਤ ਖਤਮ ਹੋਇਆ।

ਸ਼ੰਕਰ-ਜੈਕਿਸ਼ਨ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੂਰੇ ਕਰੀਅਰ ਦੌਰਾਨ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਦਿੱਤਾ। ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਥਾਪਿਤ ਪ੍ਰੈਕਟਿਸ ਸੀ ਕਿ ਅਰਧ-ਕਲਾਸੀਕਲ ਸ਼ੈਲੀ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਫਿਲਮ ਵਿੱਚ ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਇੱਕ ਗੀਤ ਹੋਵੇ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕਈ ਗੀਤਾਂ ਵਿੱਚ ਪੱਛਮੀ ਕਲਾਸੀਕਲ-ਅਧਾਰਤ ਵਾਲਟਜ਼ ਲੈਅ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੀ ਕੀਤੀ।

ਸ਼ੰਕਰ-ਜੈਕਿਸ਼ਨ ਨੇ ਦੁਖਦਾਈ ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਤੇਜ਼ ਰਫ਼ਤਾਰ ਨਾਲ ਤਿਆਰ ਕਰਕੇ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਸ਼ੈਲੀ ਅਤੇ ਅਰਥ ਦਿੱਤਾ। "ਮੈਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਮੇਂ ਹਰਦਮ ਰੋਤਾ ਹੀ ਰਹਾ" (ਬਰਸਾਤ) "ਤੇਰਾ ਜਾਣਾ ਦਿਲ ਕੇ ਅਰਮਾਨੋਂ" (ਅਨਾੜੀ) "ਹੇ ਤੂ ਹੀ ਗਯਾ ਮੋਹੇ ਭੂਲ ਰੇ" (ਕਥਪੁਤਲੀ) "ਐ ਮੇਰੇ ਦਿਲ ਕਹੀਂ ਔਰ ਚਲ" (ਦਾਗ਼) ਅਤੇ "ਅੰਧੇ ਜਹਾਂ ਕੇ ਅੰਧੇ ਰਾਸਤੇ" (ਪਤਿਤਾ) ਵਰਗੇ ਗੀਤਾਂ ਨੇ ਇਸ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ। ਆਖਰੀ ਦੋ ਗਾਣੇ, ਕਈ ਹੋਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ (ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਫਿਲਮ ਆਵਾਰਾ ਤੋਂ "ਆਵਾਰਾ ਹੂਂ" ਵੀ ਸੰਗੀਤਕਾਰਾਂ ਦੇ ਸੰਗੀਤ ਯੰਤਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ-ਇੱਕ ਹਾਰਮੋਨੀਅਮ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਪਿਆਨੋ ਐਕਕਾਰਡੀਅਨ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਤਸਵੀਰ:Raaga-JazzStyle-SJ.jpg
ਐੱਸ. ਜੇ. ਦੀ 1968 ਦੀ ਇੰਡੋ-ਜੈਜ਼ ਐਲਬਮ, ਰਾਗ-ਜੈਜ਼ ਸਟਾਈਲ।

ਸ਼ੰਕਰ ਜੈਕਿਸ਼ਨ ਨੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਜੈਜ਼ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਨਵੀਂ ਸ਼ੈਲੀ ਇੰਡੋ ਜੈਜ਼ ਵਿੱਚ ਵੱਡਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ 1968 ਦੀ ਐਲਬਮ ਰਾਗ-ਜੈਜ਼ ਸ਼ੈਲੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੀ ਇੰਡੋ-ਜੈਜ਼ ਰਿਕਾਰਡਿੰਗ ਹੈ। ਇਸ ਐਲਬਮ ਵਿੱਚ, ਸਭ ਤੋਂ ਨਵੀਨਤਾਕਾਰੀ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਐਸਜੇ ਨੇ ਸੈਕਸੋਫੋਨ, ਟਰੰਪੇਟ, ਸਿਤਾਰ (ਰਈਸ ਖਾਨ ਤਬਲਾ, ਬਾਸ ਆਦਿ ਦੁਆਰਾ) ਦੇ ਨਾਲ ਭਾਰਤੀ ਰਾਗਾਂ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ 11 ਗਾਣੇ ਬਣਾਏ।[22]

ਪੁਰਸਕਾਰ

[ਸੋਧੋ]

ਸਰਕਾਰੀ ਮਾਨਤਾ

[ਸੋਧੋ]

ਫ਼ਿਲਮਫੇਅਰ ਅਵਾਰਡ

[ਸੋਧੋ]

ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਅਵਾਰਡ 1954 ਦੌਰਾਨ ਸਰਬੋਤਮ ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਲਈ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਏਃ

ਸ਼ੰਕਰ-ਜੈਕਿਸ਼ਨ ਹੇਠਾਂ ਸੂਚੀਬੱਧ ਫਿਲਮਾਂ ਲਈ ਜੇਤੂ ਸਨਃ [14]

ਸਾਲ. ਫ਼ਿਲਮ ਗੀਤਕਾਰ (ਐੱਸ.
1957 ਚੋਰੀ ਚੋਰੀ[14] ਸ਼ੈਲੇਂਦਰ, ਹਸਰਤ ਜੈਪੁਰੀ
1960 ਨਾੜੀ ਸ਼ੈਲੇਂਦਰ, ਹਸਰਤ ਜੈਪੁਰੀ
1961 ਦਿਲ ਅਪਨਾ ਔਰ ਪ੍ਰੀਤ ਪਰਾਈ[14] ਸ਼ੈਲੇਂਦਰ, ਹਸਰਤ ਜੈਪੁਰੀ
1963 ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ .[14] ਸ਼ੈਲੇਂਦਰ, ਹਸਰਤ ਜੈਪੁਰੀ
1967 ਸੂਰਜ[14] ਸ਼ੈਲੇਂਦਰ, ਹਸਰਤ ਜੈਪੁਰੀ
1969 ਬ੍ਰਹਮਾਚਾਰੀ[14] ਸ਼ੈਲੇਂਦਰ, ਹਸਰਤ ਜੈਪੁਰੀ
1971 ਪਹਚਾਨ[14] ਨੀਰਜ, ਇੰਦੀਵਰ, ਵਰਮਾ ਮਲਿਕ
1972 ਮੇਰਾ ਨਾਮ ਜੋਕਰ[14] ਸ਼ੈਲੇਂਦਰ, ਹਸਰਤ ਜੈਪੁਰੀ, ਨੀਰਜ, ਪ੍ਰੇਮ ਧਵਨ, ਸ਼ੈਲੀ ਸ਼ੈਲੇਂਦਰ।
1973 ਬੇ-ਇਮਾਨ[14] ਵਰਮਾ ਮਲਿਕ

ਨਾਮਜ਼ਦ

[ਸੋਧੋ]
ਸਾਲ. ਫ਼ਿਲਮ ਗੀਤਕਾਰ (ਐੱਸ.
1959 ਯਹੂਦੀ ਹਸਰਤ ਜੈਪੁਰੀ, ਸ਼ੈਲੇਂਦਰ
1960 ਛੋਟੀ ਬਹਨ ਹਸਰਤ ਜੈਪੁਰੀ, ਸ਼ੈਲੇਂਦਰ
1962 ਜਿਸ ਦੇਸ਼ ਮੇਂ ਗੰਗਾ ਬਹਤੀ ਹੈ ਹਸਰਤ ਜੈਪੁਰੀ, ਸ਼ੈਲੇਂਦਰ
1964 ਦਿਲ ਏਕ ਮੰਦਰ ਹਸਰਤ ਜੈਪੁਰੀ, ਸ਼ੈਲੇਂਦਰ
1965 ਸੰਗਮ ਹਸਰਤ ਜੈਪੁਰੀ, ਸ਼ੈਲੇਂਦਰ
1966 ਆਰਜ਼ੂ ਹਸਰਤ ਜੈਪੁਰੀ
1969 ਦਿਵਾਨਾ ਹਸਰਤ ਜੈਪੁਰੀ, ਸ਼ੈਲੇਂਦਰ
1970 ਚੰਦਾ ਔਰ ਬਿਜਲੀ ਨੀਰਜ, ਇੰਦੀਵਰ
1972 ਅੰਦਾਜ਼ ਹਸਰਤ ਜੈਪੁਰੀ
1975 ਰੇਸ਼ਮ ਕੀ ਡੋਰੀ ਨੀਰਜ, ਇੰਡੀਵਰ
1976 ਸੰਨਿਆਸੀ ਵਿੱਠਲਭਾਈ ਪਟੇਲ, ਵਰਮਾ ਮਲਿਕ, ਵਿਸ਼ਵੇਸ਼ਵਰ ਸ਼ਰਮਾ, ਹਸਰਤ ਜੈਪੁਰੀ, ਐੱਮ. ਜੀ. ਹਾਸ਼ਮਤ

ਬੰਗਾਲ ਫਿਲਮ ਪੱਤਰਕਾਰ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਅਵਾਰਡ

[ਸੋਧੋ]
  • 1968-ਫ਼ਿਲਮ ਬ੍ਰਹਮਚਾਰੀ ਲਈ ਸਰਬੋਤਮ ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ [25]
  • 1971-ਫ਼ਿਲਮ ਅੰਦਾਜ਼ ਲਈ ਸਰਬੋਤਮ ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ [26]

ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ

[ਸੋਧੋ]
  • ਬਰਸਾਤ ਨੂੰ ਪਲੈਨੇਟ ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਦੁਆਰਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ "100 ਮਹਾਨ ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਸਾਊਂਡਟ੍ਰੈਕ" ਵਿੱਚ ਹੁਣ ਤੱਕ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਸਾਊਂਡਟ੍ਰੈਕਸ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।[27] ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਸਾਊਂਡਟ੍ਰੈਕ ਵਿੱਚ ਆਵਾਰਾ, ਸੰਗਮ, ਸ਼੍ਰੀ 420, ਜੰਗਲੀ, ਚੋਰੀ ਚੋਰੀ, ਮੇਰਾ ਨਾਮ ਜੋਕਰ, ਸੂਰਜ, ਜਿਸ ਦੇਸ਼ ਮੇਂ ਗੰਗਾ ਬਹਤੀ ਹੈ, ਅਨਾਰੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।

ਵਿਵਾਦਾਂ

[ਸੋਧੋ]

ਵਿਵਾਦ ਅਤੇ ਇਲਜ਼ਾਮ

[ਸੋਧੋ]

ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹਸਤਾਖਰ ਕੀਤੇ ਲੇਖ ਵਿੱਚ, ਜੈਕਿਸ਼ਨ ਨੇ ਅਣਜਾਣੇ ਵਿੱਚ ਗੀਤ "ਯੇ ਮੇਰਾ ਪ੍ਰੇਮ ਪੱਤਰ ਪੜ ਕਰ" (ਸੰਗਮ) ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਰਚਨਾ ਵਜੋਂ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਦੋਵਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਬਹੁਤ ਕੁੜਤਣ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਈ, ਕਿਉਂਕਿ ਸ਼ੰਕਰ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਅਣਲਿਖਤ ਸਮਝੌਤੇ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਮੰਨਿਆ। ਲਗਭਗ ਉਸੇ ਸਮੇਂ, ਸ਼ੰਕਰ ਨੇ ਗਾਇਕਾ ਸ਼ਾਰਦਾ ਨੂੰ ਇੱਕ ਬਰੇਕ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ ਦੀ ਤਰਜੀਹ ਵਿੱਚ ਨਵੀਂ ਗਾਇਕਾ ਸਨਸਨੀ ਵਜੋਂ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਜੈਕਿਸ਼ਨ ਆਪਣੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਲਈ ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਰਹੇ। ਇਸ ਅਰਸੇ ਵਿੱਚ, ਸ਼ੰਕਰ ਅਤੇ ਜੈਕਿਸ਼ਨ ਨੇ ਫਿਲਮਾਂ ਲਈ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਠੇਕੇ ਲੈਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਅਜਿਹੀਆਂ ਹਰ ਫਿਲਮ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਵਜੋਂ ਇਕੱਠੇ ਦਿਖਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ। ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀ ਨੇ ਦਖਲ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਤਭੇਦਾਂ ਨੂੰ ਸੁਲਝਾਉਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਹ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਪਹਿਲਾਂ ਵਰਗਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਨੇ ਗਿਰਾਵਟ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ (ਜੋ ਕਿ ਜੈਕੀਸ਼ਨ ਦੇ ਜੀਵਨ ਕਾਲ ਦੇ ਆਖਰੀ ਪੜਾਵਾਂ ਦੌਰਾਨ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਈਆਂ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ ਤੇ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਯੋਗ ਹੈ ਅਤੇ ਜੋ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਈਆਂ ਸਨ) ।

ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਜੈਕਿਸ਼ਨ, ਹਸਰਤ ਅਤੇ ਸ਼ੰਕਰ ਸਾਰਿਆਂ ਨੇ ਜਦੋਂ ਵੀ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਪੁੱਛਗਿੱਛ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਕਦੇ ਕੋਈ ਮਤਭੇਦ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ, ਹਸਰਤ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਕੰਮ ਦੀ ਵੰਡ ਆਪਸੀ ਸਹਿਮਤੀ ਨਾਲ ਭਾਰੀ ਕੰਮ ਦੇ ਬੋਝ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ ਸੀ ਤਾਂ ਜੋ ਸ਼ੰਕਰ ਅਤੇ ਸ਼ੈਲੇਂਦਰ ਕੰਮ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਦੇਖ ਸਕਣ ਜਦੋਂ ਕਿ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਜੈਕਿਸ਼ਨ ਅਤੇ ਹਸਰਤ ਪਰ ਇਹ ਵੰਡ ਸਖ਼ਤ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਅੰਤ ਵਿੱਚ (ਜੈਕਿਸ਼ਨ ਦੀ ਬੇਵਕਤੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਠੀਕ ਪਹਿਲਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਈ ਆਖਰੀ ਫਿਲਮਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ 'ਜਾਨੇ-ਅੰਜਾਨੇ' (1971) ਅਤੇ 'ਆਂਖੋਂ-ਆਂਖੋਂ ਮੇਂ' (1972) ਵਿੱਚ ਸ਼ੰਕਰ ਅਤੇ ਜੈਕਿਸ਼ਨ ਨੂੰ ਇਕੱਠੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਪਿਛੋਕੜ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ੰਕਰ ਅਤੇ ਜੈਕਿਸ਼ਨ ਦਰਮਿਆਨ ਅਖੌਤੀ ਫੁੱਟ ਨੂੰ ਮੀਡੀਆ ਅਤੇ ਸੌਹਦੇ ਹਿੱਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਅਫਵਾਹ ਦੇ ਤੌਰ ਦੇ ਉਡਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਜੈਕਿਸ਼ਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੰਕਰ ਨੂੰ ਹੇਠਾਂ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।

ਕਿਉਂਕਿ ਸ਼ੰਕਰ ਨੇ ਸ਼ਾਰਦਾ (ਸੰਗਮ ਯੁੱਗ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦਾ ਸਮਾਂ) ਅਤੇ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਉਸ ਦੀਆਂ ਫਿਲਮਾਂ ਅਤੇ ਗੈਰ-ਫਿਲਮਾਂ ਦੀਆਂ ਐਲਬਮਾਂ ਲਈ ਭੂਤ-ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਨਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ, ਇਹ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ ਉਸ ਨਾਲ ਨਾਰਾਜ਼ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਉਸ ਲਈ ਗਾਉਣਾ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਦਾਅਵੇ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਸੱਚਾਈ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਦੂਜਾ ਤੱਥ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ ਨੇ ਸੰਗਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰਾਜ ਕਪੂਰ ਅਤੇ ਸ਼ੰਕਰ ਦੋਵਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਗੁੱਸੇ ਕਾਰਨ ਉਸ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਹ ਸੰਗਮ ਵਿੱਚ "ਬੁੱਢਾ ਮਿਲ ਗਿਆ" ਗਾਉਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਗੀਤ ਦੇ ਬੋਲਾਂ ਨਾਲ ਸਹਿਜ ਮਹਿਸੂਸ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਸੰਨਿਆਸੀ, ਦੁਨੀਆਦਰੀ ਅਤੇ ਆਤਮਾਰਾਮ ਵਿੱਚ ਗਾਇਆ। ਫਿਰ ਵੀ, ਉਸ ਨੇ ਸੰਗਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਅਤੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਜੈਕੀਸ਼ਨ ਲਈ ਗਾਉਣਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ।

ਚੋਰੀ-ਚੋਰੀ

[ਸੋਧੋ]

ਸ਼ੰਕਰ-ਜੈਕਿਸ਼ਨ ਦੇ ਕੁਝ ਗੀਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਗੀਤਾਂ ਤੋਂ ਨਕਲ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਧੁਨਾਂ ਸਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਝੁਕ ਗਯਾ ਆਸਮਾਨ (1968) ਦੇ "ਕੌਨ ਹੈ ਜੋ ਸਪਨੋਂ ਮੇਂ ਆਯਾ" ਨੂੰ ਫਿਲਮ ਫਨ ਇਨ ਏਕਾਪੂਲਕੋ ਤੋਂ ਐਲਵਿਸ ਪ੍ਰੈਸਲੇ ਦੀ "ਮਾਰਗੁਰੀਤਾ" ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।[28] ਹੋਰ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਹਨ-ਆਵਾਰਾ ਤੋਂ "ਘਰ ਆਇਆ ਮੇਰਾ ਪਰਦੇਸੀ" (1951) ਜਿਸ ਦੀ ਨਕਲ ਉਮ ਕੁਲਥਮ ਦੁਆਰਾ ਅਲਾ ਬਲਾਦੀ ਅਲ ਮਹਿਬੂਬ ਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਦਿਲ ਅਪਨਾ ਔਰ ਪ੍ਰੀਤ ਪਰਾਈ ਤੋਂ "ਅਜੀਬ ਦਸਤਾਨ ਹੈ ਯੇ" (1960) ਜਿਮ ਰੀਵਜ਼ ਦੁਆਰਾ "ਮਾਈ ਲਿਪਸ ਆਰ ਸੀਲਡ", ਅਪ੍ਰੈਲ ਫੂਲ ਤੋਂ "ਅਪ੍ਰੈਲ ਫੂਲ, ਟੂ ਉਨਕੋ ਗੁਸਾ ਆਯਾ" (1964) ਕਰੀਮ ਸ਼ੁਕਰੀ ਦੁਆਰਾ ਗਾਏ "ਟੇਕ ਮੀ ਬੈਕ ਟੂ ਕਾਇਰੋ" ਅਤੇ ਗੁਮਨਾਮ (1965) ਦਾ ਗੀਤ "ਗੁਮਨਾਮ ਹੈ ਕੋਈ" ਹੈਨਰੀ ਮੈਨਸਿਨੀ ਦੁਆਰਾ "ਚਾਰਡੇ" ਦੀ ਇੱਕ ਕਾਪੀ ਹੈ।[29][30]

ਡਿਸਕੋਗ੍ਰਾਫੀ

[ਸੋਧੋ]

ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ

[ਸੋਧੋ]
  • ਦੱਤਰਾਮ ਵਾਡਕਰ

ਹਵਾਲੇ

[ਸੋਧੋ]
  1. ↑ "Shankar Jaikishan Emperors of Music Bollywood Cinema of India". Scribd (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Archived from the original on 28 September 2023. Retrieved 28 September 2023.
  2. ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 "Shankar-Jaikishan - Trendsetters of the Golden Era". ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:Invalid <ref> tag; name "Trendsetters" defined multiple times with different content
  3. ↑ Chatterjee, Partha (16–29 June 2007). "A master's voice". Frontline. 24 (12). Archived from the original on 23 July 2021. Retrieved 29 October 2009.
  4. ↑ 4.0 4.1 4.2 "Shankar Jaikishan, Music Director". Cinemaazi.com website, Indian Cinema Heritage Foundation. Archived from the original on 30 November 2023. Retrieved 28 September 2023. ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:Invalid <ref> tag; name "cinemaazi" defined multiple times with different content
  5. ↑ "Gulzar on Shailendra in Naya Gyanodaya". 2011.
  6. ↑ "The enduring legacy of Shankar-Jaikishan". 24 September 2021.
  7. ↑ . India. {{cite book}}: Missing or empty |title= (help)
  8. ↑ Reliving the Geetmala lore. S.K. Screen, Friday, 22 September 2000, transcript available online at "Ameen Sayani/Press Reviews". Archived from the original on 5 September 2005. Retrieved 2006-07-31., accessed online on 29 July 2006
  9. ↑ "Filmfare Awards (1953–2005)" (PDF). Archived from the original (PDF) on 12 June 2009. Retrieved 5 November 2007.
  10. ↑ "Music Hits 1950-1959". Box Office India. 5 February 2010. Archived from the original on 5 February 2010.
  11. ↑ "Filmfare Awards (1960) - Winners". The Times of India.
  12. ↑ "How did Laxmikant-Pyarelal end Shankar-Jaikishan era in Bollywood? Happier, cheaper music". ThePrint. 2021-11-16. Retrieved 2022-05-07.
  13. ↑ "'Fanney Khan' new song 'Badan Pe Sitaare': Sonu Nigam's reinterpretation of this Mohammed Rafi classic is on point". The Times of India (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 31 July 2018. Retrieved 31 July 2018.
  14. ↑ 14.00 14.01 14.02 14.03 14.04 14.05 14.06 14.07 14.08 14.09 14.10 14.11 "List of Best Music Directors (1953 - 2001)". Filmfare magazine. Archived from the original on 18 April 2005. Retrieved 27 September 2023. ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:Invalid <ref> tag; name "Filmfare" defined multiple times with different content
  15. ↑ "1969– 32nd Annual BFJA Awards – Awards For The Year 1968". Bengal Film Journalists' Association. Archived from the original on 18 February 2009. Retrieved 28 September 2023.
  16. ↑ "Binaca Geetmala (1971)".
  17. ↑ "1972– 35th Annual BFJA Awards – Awards For The Year 1971 (scroll down to Hindi Section)". Bengal Film Journalists' Association. Archived from the original on 27 May 2009. Retrieved 28 September 2023.
  18. ↑ Ranjan Das Gupta (February 4, 2016). "Kal Aaj Aur Kal (1971)". The Hindu. Archived from the original on 11 May 2021. Retrieved August 28, 2018.
  19. ↑ 19.0 19.1 "Remembering Shankar, one-half of the legendary Shankar-Jaikishan duo". 26 April 2021.
  20. ↑ "Music Hits 1970-1979". Box Office India. 5 February 2010. Archived from the original on 2010-02-05.
  21. ↑ "Krishna-Krishna (1986)". Rotten Tomatoes.
  22. ↑ Atkins, E. Taylor (2003), Jazz planet, University Press of Mississippi, ISBN 9781578066094, 1578066093, archived from the original on 8 April 2022, retrieved 20 October 2020
  23. ↑ "List of Padma Shri Awardees (1954 - 2006) (see Shankar-Jaikishan's award listed under 1968)" (PDF). Government of India website. Archived from the original (PDF) on 30 June 2007. Retrieved 27 September 2023.
  24. ↑ "100 years of Indian cinema: A philatelic celebration by India Post". 6 May 2013.
  25. ↑ "1969– 32nd Annual BFJA Awards – Awards For The Year 1968". Bengal Film Journalists' Association. Archived from the original on 18 February 2009. Retrieved 28 September 2023.
  26. ↑ "1972– 35th Annual BFJA Awards – Awards For The Year 1971 (scroll down to Hindi Section)". Bengal Film Journalists' Association. Archived from the original on 27 May 2009. Retrieved 28 September 2023.
  27. ↑ "100 Greatest Bollywood Soundtracks Ever - Part 4". Planet Bollywood. Archived from the original on 3 October 2023. Retrieved 28 September 2023.
  28. ↑ "Elvis Presley and his influence on Shammi Kapoor". 8 January 2018. Archived from the original on 5 July 2022. Retrieved 1 August 2018.
  29. ↑ "In photos: A tribute to the Nightingale of Bollywood Lata Mangeshkar". Mumbai Mirror (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 2019-11-13. Archived from the original on 28 September 2024. Retrieved 2021-09-16.
  30. ↑ "Inspired or blatantly copied? 10 Bollywood tunes we love". 19 June 2014.

ਹੋਰ ਪਡ਼੍ਹੋ

[ਸੋਧੋ]
  •  
  •  

ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ

[ਸੋਧੋ]
"https://pa.wikipedia.org/w/index.php?title=ਸ਼ੰਕਰ-ਜੈਕਿਸ਼ਨ_ਸੰਗੀਤ_ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ&oldid=800339" ਤੋਂ ਲਿਆ