ਸਾਂਚੀ ਯਕਸ਼ੀ ਚਿੱਤਰ
 ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਸਾਂਚੀ ਤੋਂ ਬਰੈਕਟ ਵਾਲੀ ਮੂਰਤੀ | |
| ਸਮੱਗਰੀ | ਸੈਂਡਸਟੋਨ |
|---|---|
| ਅਕਾਰ | 65 cm ਉਚੀ |
| ਬਣਿਆ | ਪਹਿਲੀ ਸਦੀ ਈ. |
| ਅਜੋਕਾ ਟਿਕਾਣਾ | ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਅਜਾਇਬ ਘਰ, ਲੰਡਨ |
| ਇੰਦਰਾਜ | 1842,1210.1 |
ਸਾਂਚੀ ਯਕਸ਼ੀ ਮੂਰਤੀ (ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ: Sanchi Yakshi Figure) ਭਾਰਤ ਦੇ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਸਾਂਚੀ ਦੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਬੋਧੀ ਸਥਾਨ ਤੋਂ ਸ਼ਲਭੰਜਿਕਾ ਯਕਸ਼ੀ ਦੀ ਇੱਕ ਰੇਤਲੀ ਪੱਥਰ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਉਪ ਮਹਾਂਦੀਪ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਬੋਧੀ ਮੂਰਤੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ, ਇਹ 1842 ਤੋਂ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਦੇ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਰਹੀ ਹੈ।[1][2]
ਇਤਿਹਾਸ
[ਸੋਧੋ]ਯਕਸ਼ੀ ਦੀ ਗਹਿਣਿਆਂ ਨਾਲ ਜੜੀ ਹੋਈ ਮੂਰਤੀ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਸਾਂਚੀ ਵਿਖੇ ਮਹਾਨ ਸਟੂਪ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਦੁਆਰ 'ਤੇ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਬੁੱਧ ਦੇ ਅਵਸ਼ੇਸ਼ ਸਨ। ਪਹਿਲੀ ਸਦੀ ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਸਟੂਪ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਚਾਰ ਤੋਰਨ ਜਾਂ ਵੱਡੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਬਣਾਏ ਗਏ ਸਨ, ਜੋ ਪਵਿੱਤਰ ਇਮਾਰਤ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਇੱਕ ਗੋਲਾਕਾਰ ਜਲੂਸ ਵਾਲੇ ਰਸਤੇ ਦੇ ਮੁੱਖ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਦੁਆਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਰੇਤਲੇ ਪੱਥਰ ਦੇ ਬਣੇ, ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਦੁਆਰ ਬੋਧੀ ਮੂਰਤੀ-ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਕੁਝ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੇ ਬਚੇ ਹੋਏ ਰੂਪਾਂ ਨਾਲ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਢੰਗ ਨਾਲ ਸਜਾਏ ਗਏ ਸਨ। ਪੱਛਮੀ ਗੇਟਵੇ ਦੀ ਬੀਮ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇਸ ਬਰੈਕਟ ਚਿੱਤਰ ਦੁਆਰਾ ਸਮਰਥਤ ਸੀ। ਉਨ੍ਹੀਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਖੁਦਾਈ ਦੌਰਾਨ, ਇਹ ਇੱਕ ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ ਟਕਰ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਆਇਆ। ਜਿਸਨੇ ਇਸਨੂੰ 1842 ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਨੂੰ ਦਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਇਸ ਸਥਾਨ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੁਝ ਮੂਰਤੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ, ਇਹ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਦੇ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਬੋਧੀ ਮੂਰਤੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ।
ਵੇਰਵਾ
[ਸੋਧੋ]ਚਿੱਟੇ ਰੇਤਲੇ ਪੱਥਰ ਵਿੱਚ ਉੱਕਰੀ ਹੋਈ, ਯਕਸ਼ੀ ਦੀ ਲਗਭਗ ਨਗਨ ਮੂਰਤੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਰੁੱਖ ਦੀਆਂ ਟਾਹਣੀਆਂ ਨਾਲ ਆਪਣੀਆਂ ਬਾਹਾਂ ਨਾਲ ਫੜੀ ਹੋਈ ਦਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਉਸਦੀ ਸੱਜੀ ਲੱਤ ਉਸਦੇ ਤਣੇ ਦੁਆਲੇ ਲਪੇਟੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਗਰਦਨ, ਕਮਰ ਅਤੇ ਗਿੱਟਿਆਂ ਦੁਆਲੇ ਸਜਾਵਟੀ ਗਹਿਣਿਆਂ ਨਾਲ ਭਾਰੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਇਹ ਮੂਰਤੀ ਇੱਕ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰਲ ਬਰੈਕਟ ਵਜੋਂ ਵੀ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਸੀ, ਇੱਕ ਲੰਬੇ ਰੇਤਲੇ ਪੱਥਰ ਦੇ ਸ਼ਤੀਰ ਨੂੰ ਸਹਾਰਾ ਦਿੰਦੀ ਸੀ ਜੋ ਕਦੇ ਯਕਸ਼ੀ ਦੇ ਸਿਰ ਦੇ ਉੱਪਰੋਂ ਲੰਘਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸ਼ਲਭੰਜਿਕਾ ਯਕਸ਼ੀ ਨੇ ਦੋ ਉਦੇਸ਼ ਪੂਰੇ ਕੀਤੇ: ਫਲ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਰੁੱਖ ਦੀ ਜੀਵਨਸ਼ਕਤੀ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਇੱਕ ਉਪਜਾਊ ਸ਼ਕਤੀ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵਜੋਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਦੁਆਰ ਦੀ ਪੂਰੀ ਸੰਰਚਨਾ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਇੱਕ ਢਾਂਚਾਗਤ ਤੱਤ ਵਜੋਂ।