ਸਾਵਿਤਰੀ ਵਰਤ
| ਸਾਵਿਤਰੀ ਵਰਤ | |
|---|---|
 ਸਤਿਆਵਾਨ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਲਈ ਭੀਖ ਮੰਗਦੀ ਹੋਈ ਸਾਵਿਤਰੀ | |
| ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ | ਸਾਵਿਤਰੀ ਵਰਤ, ਸਾਬਿਤਰੀ ਬਰਤ |
| ਮਨਾਉਣ ਵਾਲੇ | ਬਿਹਾਰ, ਨੇਪਾਲ, ਓਡੀਸ਼ਾ ਅਤੇ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਵਿਆਹੁਤਾ ਹਿੰਦੂ ਔਰਤਾਂ |
| ਮਿਤੀ | ਜਯੇਸ਼ਟਾ ਮੱਸਿਆ |
| 2023 ਮਿਤੀ | 19 ਮਈ |
| ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ | ਸਾਵਿਤਰੀ ਅਤੇ ਸਤਿਆਵਾਨ |
ਸਾਵਿਤਰੀ ਵਰਤ (ਸਾਵਿਤਰੀ ਬਰਤ ਵੀ) ਜਾਂ ਸਾਵਿਤਰੀ ਅਮਾਵਸਿਆ ਵਰਤ ਰੱਖਣ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਦਿਨ ਹੈ, ਜੋ ਸਾਵਿਤਰੀ ਦੇ ਪਵਿੱਤਰ ਕਾਰਜ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਤੀ, ਸਤਿਆਵਾਨ ਨੂੰ ਮੌਤ ਦੇ ਦੇਵਤੇ (ਯਮ) ਤੋਂ ਬਚਾਇਆ ਸੀ। ਇਹ ਜਯੇਸ਼ਠ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਨਵੇਂ ਚੰਦਰਮਾ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।[1] ਵਿਆਹੁਤਾ ਹਿੰਦੂ ਔਰਤਾਂ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਦੀ ਲੰਬੀ, ਸਿਹਤਮੰਦ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ।[1][2] ਇਹ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜਾਂ ਉੜੀਸਾ, ਬਿਹਾਰ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਨੇਪਾਲ ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ, ਗੋਆ, ਗੁਜਰਾਤ, ਕਰਨਾਟਕ ਸਮੇਤ ਹੋਰ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਟ ਪੂਰਨਿਮਾ, ਜਯਸਥਾ ਦੀ ਪੂਰਨਮਾਸ਼ੀ ਨੂੰ ਵੀ ਇਹੀ ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।[ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ]
ਤਿਉਹਾਰ ਸੰਬੰਧੀ ਦੰਤਕਥਾ[ਸੋਧੋ]
ਸਾਵਿਤਰੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹਿੰਦੂ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਮਹਾਂਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਹੈ। ਵਰਤ ਦਾ ਨਾਮ ਰਾਜਾ ਅਸ਼ਵਪਤੀ ਦੀ ਸੁੰਦਰ ਧੀ ਸਾਵਿਤਰੀ ਦੇ ਨਾਮ ਉੱਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਸੱਤਿਆਵਾਨ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ ਵਜੋਂ ਚੁਣਿਆ, ਇੱਕ ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਜੋ ਕਿ ਆਪਣੇ ਅੰਨ੍ਹੇ ਪਿਤਾ ਦਿਊਮਤਸੇਨਾ ਨਾਲ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਉਸ ਨੂੰ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਕਿ ਸਤਿਆਵਾਨ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਸਾਲ ਤੱਕ ਜੀਉਂਦਾ ਰਹੇਗਾ - ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਸ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਨੂੰ ਰੋਕਿਆ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਇੱਕ ਸਾਲ ਬਾਅਦ, ਸਤਿਆਵਾਨ, ਸਾਵਿਤਰੀ ਦੇ ਨਾਲ, ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਲੱਕੜਾਂ ਕੱਟਣ ਗਿਆ, ਪਰ ਬੇਹੋਸ਼ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਮਰ ਗਿਆ। ਯਮ, ਮੌਤ ਦਾ ਦੇਵਤਾ, ਸਤਿਆਵਾਨ ਦੀ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਖੋਹਣ ਲਈ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਇਆ। ਇਹ ਦੇਖ ਕੇ ਸਾਵਿਤਰੀ ਨੇ ਪਤਨੀ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਫਰਜ਼ ਸਮਝਦੇ ਹੋਏ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਿੱਛਾ ਕੀਤਾ। ਸਾਵਿਤਰੀ ਦੀ ਭਗਤੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਯਮ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਦਾ ਜੀਵਨ ਵਾਪਸ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਜਲਦੀ ਹੀ ਸਤਿਆਵਾਨ ਨੇ ਆਪਣਾ ਗੁਆਚਿਆ ਰਾਜ ਮੁੜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲਿਆ, ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ, ਦਯੂਮਤਸੇਨ ਨੇ ਉਸਦੀ ਨਜ਼ਰ ਮੁੜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।[3][4]
ਸਾਵਿਤਰੀ ਦੀ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਪ੍ਰਤੀ ਵਫ਼ਾਦਾਰੀ ਅਤੇ ਸ਼ਰਧਾ ਦੇ ਗੁਣ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਹਿੰਦੂ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਮਿਸਾਲੀ ਹਸਤੀ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।[5][6]
ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜ ਅਤੇ ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜ[ਸੋਧੋ]
ਸਾਵਿਤਰੀ ਵਰਤ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਰਸਮਾਂ ਨੂੰ ਸਮੂਹਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਟ - ਸਾਵਿਤਰੀ ਪੂਜਾ ਦੇ ਅਧੀਨ ਸੰਕਲਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਪਾਠ ਸਕੰਦ ਪੁਰਾਣ ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।[7][8] ਸਕੰਦ ਪੁਰਾਣ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਅਤੇ ਕੱਢੀਆਂ ਗਈਆਂ ਬਾਅਦ ਦੀਆਂ ਸਾਹਿਤਕ ਰਚਨਾਵਾਂ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਚਤੁਰਵਰਗ ਚਿੰਤਮਣੀ ਅਤੇ ਵਰਾਤਰਕਾ) ਵਿੱਚ ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜ ਵੀ ਨੋਟ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ।[7]
ਸਾਵਿਤਰੀ ਵਰਤ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਸਾਵਿਤਰੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਬੋਹੜ ਦੇ ਦਰੱਖਤ, ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਇੱਕ ਧਾਗਾ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਕੇ, ਸ਼ਰਧਾ ਭੇਟ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।[9][10] ਇਸ ਦੇ ਚਿਕਿਤਸਕ ਗੁਣਾਂ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪ੍ਰਤੀਕਵਾਦ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਬੋਹੜ ਦੇ ਦਰੱਖਤ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਵਿਤਰੀ ਨੇ ਯਮ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਦੌਰਾਨ ਆਪਣੀ ਛਾਂ ਦੁਆਰਾ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਸ਼ਕਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਸੀ।[11]
ਓਡੀਸ਼ਾ ਵਿੱਚ, ਔਰਤਾਂ ਇੱਕ ਪੀਸਣ ਵਾਲੇ ਪੱਥਰ ਜਾਂ ਸਿਲਾ ਪੁਆ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਸਾਵਿਤਰੀ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਪ੍ਰਤੀਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[12]
ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ[ਸੋਧੋ]
- ਕਰਵਾ ਚੌਥ
- ਵਰਲਕਸ਼ਮੀ ਵਰਤਮ
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ 1.0 1.1 Lochtefeld, James G. (2002). The Illustrated Encyclopedia of Hinduism: N-Z (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Rosen. p. 612. ISBN 978-0-8239-3180-4.
- ↑ Babb, Lawrence A. (1975). The Divine Hierarchy: Popular Hinduism in Central India (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Columbia University Press. ISBN 978-0-231-03882-9.
- ↑ Lochtefeld, James G. (2002). The Illustrated Encyclopedia of Hinduism: N-Z (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Rosen. p. 612. ISBN 978-0-8239-3180-4.
- ↑ Dalal, Roshen (2010). Hinduism: An Alphabetical Guide (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Penguin Books India. pp. 1756–1757. ISBN 978-0-14-341421-6.
- ↑ Lochtefeld, James G. (2002). The Illustrated Encyclopedia of Hinduism: N-Z (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Rosen. p. 612. ISBN 978-0-8239-3180-4.Lochtefeld, James G. (2002). The Illustrated Encyclopedia of Hinduism: N-Z. Rosen. p. 612. ISBN 978-0-8239-3180-4.
- ↑ Dalal, Roshen (2010). Hinduism: An Alphabetical Guide (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Penguin Books India. pp. 1756–1757. ISBN 978-0-14-341421-6.Dalal, Roshen (2010). Hinduism: An Alphabetical Guide. Penguin Books India. pp. 1756–1757. ISBN 978-0-14-341421-6.
- ↑ 7.0 7.1 Allen, Albert Henry (1900). "The Vaṭa-Sāvitrī-Vrata, According to Hemādri and the Vratārka". Journal of the American Oriental Society. 21: 53–66. doi:10.2307/592513. ISSN 0003-0279. JSTOR 592513.
- ↑ Gupte, B. A. (1994). Hindu Holidays and Ceremonials: With Dissertations on Origin, Folklore and Symbols (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Asian Educational Services. ISBN 978-81-206-0953-2.
- ↑ Monger, George P. (2013-04-09). Marriage Customs of the World: An Encyclopedia of Dating Customs and Wedding Traditions, 2nd Edition [2 volumes] (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). ABC-CLIO. p. 399. ISBN 978-1-59884-664-5.
- ↑ Tarun, Sharma (2016). "Medicinal Plants Used In Various Indian Traditional Customs" (PDF). International Journal of Ayurvedic and Herbal Medicine. 6: 2329–2330 – via Google Scholar.
- ↑ Maitra, Nivedita; Dubey, Shruti (2003). "The Scintillating Indian Culture: Ethical Underpinnings and Scientific Affiliations" (PDF). SAARC Culture. 4: 52–55 – via Google Scholar.
- ↑ Joshi, Dina Krishna (2013). "Sabitri Brata: Important Ritual of Married Women with Husbands Alive" (PDF). Editor’s Note. p. 26.
ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ[ਸੋਧੋ]
- ਉੜੀਸਾ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਵਿਖੇ Archived 6 November 2011 at the Wayback Machine.